Όλα άρχισαν από ένα σχόλιο κάτω από μία ανάρτηση της σελίδας του Sport-Retro.gr στο Facebook για τη συγκεκριμένη εκδήλωση.
Έπειτα, η ιστοσελίδα επικοινώνησε με τους συντελεστές της βραδιάς, προκειμένου να προσκληθεί για να μιλήσει ο Ανδρέας Οικονόμου, συγγραφέας του ιστορικού βιβλίου «Λεωφόρος Ηρώων».
Τελικά, ο Ανδρέας Οικονόμου δεν κατάφερε να παραστεί στην εκδήλωση, ωστόσο αυτό ήταν το ξεκίνημα μιας όμορφης επικοινωνίας μεταξύ του Sport-Retro.gr και των θεματοφυλάκων της ιστορίας του Παναθηναϊκού.
Η λέξη «θεματοφύλακας» πιθανώς να παραπέμπει σε ηλικιωμένους ανθρώπους, όμως εν προκειμένω αφορά νέους που διψούν για έρευνα, δημιουργικότητα και, κυρίως, ιστορική αποκατάσταση.
Το ραντεβού στο κέντρο της Αθήνας κλείστηκε έναν χρόνο και τρεις ημέρες μετά την προαναφερθείσα εκδήλωση.
Το Sport-Retro.gr συνάντησε τους Ανδρέα Οικονόμου, Αριστοτέλη Μπενόγλου και Πέτρο Μπάλτα, οι οποίοι πιθανώς να έχουν αρκετές διαφορές στον χαρακτήρα, ωστόσο ταιριάζουν 100% στην αγνή αγάπη που τρέφουν για τον Παναθηναϊκό.
Από το 1968 στο… 1908
Αν διαβάσετε το βιβλίο «Λεωφόρος Αλεξάνδρας 160» και αν γίνετε συλλέκτης της σειράς graphic novel που φέρει τον τίτλο «1908», θα διαπιστώσετε ότι μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες (ίσως η μεγαλύτερη) του Παναθηναϊκού είναι η πρωτοπορία.
Πρόκειται για τον σύλλογο που συνέβαλε τα μέγιστα για την εξάπλωση του ποδοσφαίρου και άλλων αθλημάτων, πολλά από τα οποία έγιναν γνωστά στην Ελλάδα χάρη σ’ εκείνον.
Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ξεκίνημα αυτής της «πράσινης» παρέας που παράγει τόσο μερακλίδικη δουλειά είχε «κιτρινόμαυρη» απόχρωση!
«Ο Αριστοτέλης έκανε την αρχή με ένα post στο Facebook, όταν είδε πέρυσι το «1968», δηλαδή την ταινία που αφορούσε στο Κύπελλο Κυπελλούχων της ΑΕΚ.
Είχε γράψει διθυράμβους μέσα από το γκρουπ «Και Χιλιάδες Τίτλοι» που υπάρχει στο Facebook», θυμάται ο Ανδρέας (είπαμε νέοι άνθρωποι είναι, θα τους αποκαλούμε με τα ονόματά τους).
«Θα ήταν μία πολύ ωραία ιδέα να γίνει κάτι αντίστοιχο και για τον Παναθηναϊκό, οπότε ας το σκεφτούν οι ιθύνοντες, οι σκηνοθέτες κ.τ.λ.», είχε προτείνει τότε ο Αριστοτέλης. Ξαφνικά έρχεται ένα μήνυμα από τον Πέτρο στη σελίδα», προσθέτει και τότε παίρνει τη σκυτάλη ο «βενιαμίν» της τριάδας, ο εμπνευσμένος σκιτσογράφος.
«Τους είπα ότι εγώ δεν ξέρω να κάνω ταινίες. Κόμικ και εικονογράφηση κάνω, ασχολούμαι με τα εικαστικά. Αρχικά, είχα προτείνει να δημιουργήσουμε ένα κόμικ για το ‘Γουέμπλεϊ’. Ήμουν πιο κοντά στα δημοφιλή αθλήματα, δηλαδή το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, όμως στην πορεία έμαθα περισσότερα για την ιστορία του Παναθηναϊκού». Έτσι συστήθηκε ο Πέτρος.
Τυπογραφική επιμέλεια στο… σπίτι του Καλαφάτη!
Ο συγκροτημένος συγγραφέας ανακτά τον λόγο και εξηγεί: «Συναντηθήκαμε με τον Πέτρο, του έδωσα το πρώτο βιβλίο που είχα φτιάξει, την ‘Παναθηναϊκούπολη’, και του λέω: ‘Πώς θα σου φαινόταν αυτό να το κάναμε μελλοντικά εικονογραφημένο;’ Το διαβάζει ο Πέτρος και συζήτηση με τη συζήτηση σκεφτήκαμε να μην ετοιμάσουμε κάτι μόνο για το ‘Γουέμπλεϊ’, αλλά γενικά για την ιστορία του Παναθηναϊκού.
Ξέρεις τι γίνεται; Υπάρχει πάρα πολύ υλικό, το οποίο δεν μπορεί να βγει με άλλον τρόπο. Τα δικά μας βιβλία ασχολούνται κυρίως με γεγονότα και δεν είναι προσωποκεντρικά. Εμείς θέλαμε να αναδείξουμε πρόσωπα με έναν απλό τρόπο, προκειμένου όλο αυτό να μπορεί να φτάσει και σε κάποιον που του αρέσει η Ιστορία αλλά και σε ένα μικρό παιδί που θέλει να μάθει για τον Παναθηναϊκό. Οπότε νομίζω το κόμικ ήταν ο ιδανικός τρόπος».
-Με το χρώμα η ιστορία φαίνεται σαν να έχει διαδραματιστεί πιο πρόσφατα και όχι πριν από 100 χρόνια.
«Προσπαθούμε να κρατήσουμε τις ισορροπίες. Την εποχή, τις αντιλήψεις, τον συντηρητισμό, την επαναστατικότητα του ποδοσφαίρου… Αλλά να διαβαστεί και από τα παιδιά που θα τους φαίνονται όλα αυτά πολύ ξένα. Στον πρώτο τόμο γι’ αυτόν τον λόγο βάλαμε συνθήματα».
-Διάβασα και το εξής τρομερό στον 3ο τόμο: Ότι στο σημείο που βρισκόταν το σπίτι του Γιώργου Καλαφάτη στα Εξάρχεια, τώρα γίνεται η τυπογραφική επιμέλεια του κόμικ.
«Ναι, αυτό είναι πράγματι συνταρακτικό. Τώρα υπάρχουν δύο ενωμένες πολυκατοικίες, τότε προφανώς θα ήταν μονοκατοικία. Υπάρχει κι άλλη ενδιαφέρουσα ιστορία, η οποία θα περιλαμβάνεται στο βιβλίο που ετοιμάζουμε για τον Απόστολο Νικολαΐδη».
-Την αποκαλύπτουμε;
«Το 1921 ανεγέρθηκε στα Εξάρχεια η πρώτη πολυκατοικία της χώρας. Την έχτισε ο αδερφός του Απόστολου Νικολαΐδη! Περισσότερα στο βιβλίο».
Αυτός που κόβει τον… κόφτη
Οι πρωταγωνιστές του αφιερώματος, πάντως, δεν έχουν αρκεστεί στην έρευνα και τη δημιουργία, αφού στην πορεία ήρθε στη ζωή τους η Belle Époque.
Ο Ανδρέας εξηγεί: «Αποφασίσαμε όλοι μαζί, με την καταλυτική παρουσία και της συζύγου μου, της Μαρίας, να μην κυκλοφορούμε πια τα βιβλία μας σε άλλους εκδοτικούς οίκους, αλλά να ιδρύσουμε τον δικό μας. Αυτό ήταν το πιο καθοριστικό βήμα, γιατί αλλιώς δεν θα είχε γίνει τίποτα.
Για να κάνεις τόσα πολλά (βιβλία, κόμικ, παρουσιάσεις), πρέπει να έχεις εσύ τον απόλυτο έλεγχο στα οικονομικά, στη σελιδοποίηση κ.τ.λ.
Αναφορικά με το κόμικ, ο Αριστοτέλης είναι ο συντονιστής, πρόκειται για το μάτι που αν δεν περάσει κάτι από την έγκρισή του, είναι πολύ δύσκολο να γίνει. Άνθρωπος της λεπτομέρειας. Εκατό άτομα να διαβάσουν το κόμικ, δεν θα αντιληφθούν αυτό που θα αντιληφθεί εκείνος. Δηλαδή μπορεί να μας πει τι ύψος πρέπει να έχει η κάλτσα, να μην χρησιμοποιήσουμε τη λέξη αμυντικός, αλλά οπισθοφύλακας… Βλέπει λεπτομέρειες που δίνουν το χρώμα».
Ο Αριστοτέλης παίρνει τον λόγο: «Για παράδειγμα είδα τη λέξη ‘κοφτης’ εν έτει 1915. Δεν μου έκατσε καλά η λέξη. Δεν υπήρχε ‘κόφτης’ το 1915. Ίσως να μην υπήρχε ούτε η λέξη ‘κυνηγός’. Ή, ας πούμε, η ομάδα Γκρόιτερ Φιρτ. Το Γκρόιτερ δεν υπήρχε το 1914, αλλά προστέθηκε μεταγενέστερα. Εντάξει, πέντε λεπτά ασχολούμαι εγώ. Και οι άλλοι μπορούν να τα δουν».
Ο Πέτρος προσθέτει: «Το εντυπωσιακό, όμως, με τον Αριστοτέλη είναι ότι τα βλέπει κατευθείαν. Όπως και ο Άγγελος Σκλαβουνάκης».
Ο Αριστοτέλης δεν συμμετέχει ενεργά στη συγγραφή, αλλά ο Ανδρέας επισημαίνει: «Είναι σαν να συμμετέχει και, πρώτα απ’ όλα, είναι ειδικός στους τίτλους. Επίσης, αποτελεί… κινητή εγκυκλοπαίδεια. Θυμάται τα πάντα!»
Να σημειωθεί, πάντως, ότι η γνωριμία Ανδρέα-Αριστοτέλη έγινε εν έτει 2009 σε ιστότοπο για τον Παναθηναϊκό και γρήγορα αποφασίστηκε να φτιαχτεί μία ομάδα με σκοπό τη μελέτη της ιστορίας του συλλόγου.
(Πάρτε μια γεύση από τη δουλειά του Πέτρου Μπάλτα)
Σενάριο κομπλέ, Σισέ και «όχι» στον… Ολυμπιακό
-Πέτρο, υπάρχει κάποιος παίκτης που να σε εμπνέει περισσότερο όταν κάνεις εικονογράφηση;
«Ξεκάθαρα ο Τζιμπρίλ Σισέ. Τον Σαραβάκο δεν τον έχω ζήσει. Ούτε τον Βαζέχα. Αντιλαμβάνομαι ότι προσέφεραν περισσότερα, αλλά εμένα αυτά που μου ‘έδωσε’ ο Σισέ είναι περισσότερα. Γιατί, πολύ απλά, τον έζησα».
-Αν σε καθοδηγήσουν τα παιδιά, δηλαδή αν σου περιγράψουν έναν θρύλο του παρελθόντος, μία ξεχωριστή στιγμή κ.τ.λ., σου είναι εύκολο να το αποτυπώσεις με τα πενάκια σου;
«Όχι, γιατί αν δεν έχεις ζήσει κάτι, δεν μπορείς να το αποτυπώσεις εξίσου καλά στο χαρτί. Δεν είναι μόνο το YouTube ή τα αφιερώματα, αλλά κυρίως τα συναισθήματα που έχεις λάβει. Αυτό αντικρούεται λίγο με το γεγονός ότι στο κόμικ σχεδιάζουμε πράγματα που δεν τα έχει ζήσει κανένας μας, όμως μέσω του σεναρίου που γράφει ο Ανδρέας είναι σαν να προσπαθώ να τα ξαναζήσω».
-Φαντάζομαι ότι με αυτόν τον τρόπο μαθαίνεις και την ιστορία της ομάδας.
«Δεν ήξερα σχεδόν τίποτα για εκείνη την εποχή».
-Ανδρέα, πώς γίνεται η διαδικασία της δημιουργίας ενός τεύχους;
«Αρχικά, αποφασίζουμε το κάθε τεύχος σε ποια εποχή θα διαδραματίζεται. Εν συνεχεία, μαζεύω εγώ το υλικό που θεωρώ ότι πρέπει να μπει στο σενάριο. Έπειτα μιλάω πολύ με τον Άγγελο Σκλαβουνάκη, ο οποίος έχει κι αυτός πάρα πολλές πληροφορίες για την εποχή του Μεσοπολέμου.
Ύστερα κάθομαι και γράφω την πλοκή. Προσπαθώ να μπω στους χαρακτήρες και να βγει ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα. Να μην είναι μόνο η ιστορία του Παναθηναϊκού σε κόμικ, αλλά και η ιστορία των προσωπικοτήτων. Να είναι πιο προσωποκεντρικές οι ιστορίες.
Κατόπιν ο Αριστοτέλης και οι υπόλοιποι συντελεστές κάνουμε διορθώσεις, παρατηρήσεις, προσθήκες κ.τ.λ. στο σενάριο και μετά ο Πέτρος φτιάχνει με μολύβι κάποια προσχέδια, τα οποία είναι κυρίως τα καρέ που θα τοποθετηθούν οι διάλογοι. Κάνουμε μερικές αλλαγές και μετά τα υπόλοιπα είναι θέμα του Πέτρου».
-Πέτρο, όλα όσα σχετίζονται με την εποχή του Μεσοπολέμου, όπως τα κτίρια και το ντύσιμο των Αθηναίων, αποτελούν «προϊόντα» της φαντασίας σου;
«Υπάρχει μεγάλο υλικό που μου στέλνει ο Ανδρέας, ο Αριστοτέλης, ο Άγγελος… Το σενάριο είναι η βάση πάνω στην οποία χτίζεται όλο το κόμικ. Άλλοτε είναι σημαντικά κτίρια, άλλοτε είναι μία φωτογραφία που έχει κάποιο άλλο επίκεντρο, όμως εγώ παρατηρώ κάποια άλλα κτίρια από πίσω και πάει λέγοντας».
Ανδρέας: «Προσπαθώ το σενάριο να είναι πάρα πολύ αναλυτικό. Θα πω του Πέτρου ‘πρόσεξε λίγο την ενδυμασία’, ‘εδώ θέλουμε λίγο δυναμισμό’, ‘εδώ είναι πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή’ κ.τ.λ.».
-Πέτρο, αν σου ζητούσαν να συμμετάσχεις σε ένα αντίστοιχο εγχείρημα για την ιστορία του Ολυμπιακού, τι θα απαντούσες;
«Δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Ο Παναθηναϊκός αποτελεί έμπνευση για μένα. Υπάρχει σε μεγάλο βαθμό και το συναίσθημα».
Άμστερνταμ – Παρίσι – ΟΑΚΑ – Σαραβάκος
Η συζήτηση πήγε από την Belle Époque και τα βιβλία/κόμικ για τον Παναθηναϊκό στη διαδικτυακή παρέα του 2009 και από το 2009 στην εποχή που φύτρωνε ο «πράσινος» σπόρος.
-Αριστοτέλη, πού ήσουν όταν ο Κριστόφ Βαζέχα «πάγωνε» το Άμστερνταμ;
«Σπίτι μου. Ήμουν 15 χρονών. Μετρούσα τα λεπτά και έλεγα άντε να πάμε στο 30’, μετά στο 35’, μετά να βγάλουμε το ημίχρονο, καλά είμαστε, να πάμε στο 60’ και πάει λέγοντας. Το 0-0 ήταν ένα άπιαστο όνειρο. Βάζουμε το γκολ και πάω κάτω στον δρόμο. Άρχισα να περπατάω με κλειστά αυτιά μην τυχόν κι ακούσω κανέναν Ολυμπιακό να φωνάζει «γκολ». Είχα ρολόι μαζί μου και λέω σε 5 λεπτά θα ανέβω. Ε, ανέβηκα. Πανηγυρισμοί, χαμός… Μακάρι να ήμουν μέσα».
-Ανδρέα, πού ήσουν όταν ο Στόγιαν Βράνκοβιτς έκανε την τάπα στον Χοσέ Αντόνιο Μοντέρο;
«Σπίτι ήμουν. Στα 14 μου τότε. Το 1996 ήταν η χρονιά που κατάλαβα τόσο έντονα το μέγεθος και τη δυναμική του Παναθηναϊκού. Πιο πριν, όπως όλα τα παιδιά της γενιάς μου, όταν με ρωτούσαν ‘τι ομάδα είσαι;’ απαντούσα ‘Σαραβάκος’!
Μου έχει μείνει ένα λυπηρό γεγονός. Τότε, ο συγχωρεμένος ο πατέρας μου είχε φέρει δυναμιτάκια. Πετάγαμε στην αυλή μετά από μεγάλες νίκες, οπότε αυτό κάναμε και στο πρώτο Ευρωπαϊκό. Όμως, στο διαμέρισμα από πάνω φιλοξενούσαν ένα παιδάκι από τη Γιουγκοσλαβία. Το καημένο έπαθε πολιτισμικό σοκ. Νόμιζε ότι ήρθε ξανά σε πόλεμο, οπότε όπως καταλαβαίνεις δεν το απολαύσαμε».
-Πέτρο, πού ήσουν όταν ο Πάουλο Σόουζα εκτελούσε τον Έντβιν φαν ντερ Σαρ και ο Νίκος Λυμπερόπουλος εξέθετε τον Τσίρο Φεράρα;
«Στην κοιλιά της μάνας του», πετάγεται ο Αριστοτέλης και πέφτει γέλιο.
Πέτρος: «Ήμουν 4 ετών και ήταν το πρώτο παιχνίδι που με είχαν πάει γήπεδο. Προφανώς θυμάμαι ελάχιστα πράγματα. Αυτό που μου έχει μείνει έντονα ήταν το Final 4 του Βερολίνου (2009) και η πρόκριση επί της Ρόμα (2010)».
Ανδρέας: «Ήμουν μέσα στο ματς της Ρώμης».
-Ανδρέα, είπες κάτι προηγουμένως για τον Δημήτρη Σαραβάκο.
Ανδρέας: «Δεν νομίζω ότι υπήρξε ποδοσφαιριστής με τον αντίκτυπο που είχε εκείνος. Με την έννοια ότι ρωτούσαν τα παιδιά ‘τι ομάδα είναι’ και απαντούσαν ‘Σαραβάκος’. Δεν νομίζω να έχει ξανασυμβεί αυτό με άλλο ποδοσφαιριστή».
Πέτρος: «Όπως καταλαβαίνεις, εγώ τον έχω παρακολουθήσει μόνο στο YouTube».
Αριστοτέλης: «Έχω παίξει μπάσκετ μαζί του. Όταν σταμάτησε την μπάλα ερχόταν σε ένα σχολείο στη γειτονιά μου και έπαιζε. Του ζητούσαμε να παίξουμε ποδόσφαιρο και δεν ήθελε με τίποτα. Τη χρονιά που σταμάτησε, πριν πάει στον Παναθηναϊκό για να κλείσει την καριέρα του, είχε έρθει στο σχολείο.
Ένα παιδί ζήτησε από τον Σαραβάκο να του κάνει έστω ένα σουτ. ‘Καλά’, λέει εκείνος. Σηκώνει την μπάλα ψηλά, την κατεβάζει με έναν τρόπο που δεν μπορώ να συνειδητοποιήσω. Κύλησε πάνω στο πόδι από το γόνατο μέχρι κάτω σαν να έχει κολλήσει πάνω του! Πιάνει ένα κουτουπιέ και τη στέλνει στο «Γ».
***
Αυτοί οι άνθρωποι σου δίνουν την αίσθηση ότι μπορούν να μιλούν ασταμάτητα για τον Παναθηναϊκό. Ένας εξ αυτών, ο Άγγελος Σκλαβουνάκης, αποτελεί υπεύθυνο του γραφείου Τύπου του Ερασιτέχνη Παναθηναϊκού και, ομολογουμένως, κάνει εκπληκτική δουλειά. Ο διακεκριμένος ιστορικός και καθηγητής Αλέξανδρος Κιτροέφ, ο Ανδρέας Οικονόμου, ο Αριστοτέλης Μπενόγλου, ο Πέτρος Μπάλτας και όλοι οι συντελεστές λειτουργούν σαν μια καλοκουρδισμένη μηχανή. Καταγράφουν τους (χιλιάδες) τίτλους της ομάδας, γράφουν και τυπώνουν βιβλία, εσχάτως δε σκάρωσαν μέχρι και «πράσινη» διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια!
Ο σύλλογος με το τριφύλλι δημιουργήθηκε για να πρωτοπορεί. Προφανώς το ίδιο συμβαίνει και με κάποιους εκ των φιλάθλων του. Γιατί πέρα από σενάρια, εικονογραφήσεις, εκτυπώσεις κ.τ.λ., υπάρχει ένα κοινό στοιχείο, που είναι και το πιο έντονο: η αγνή αγάπη για τον Παναθηναϊκό Αθλητικό Όμιλο.
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα