Σαν σήμερα το 1943 ο Γεώργιος (Γέρζι) Ιβάνοφ-Σαϊνόβιτς, όπως ήταν το πλήρες όνομά του, στήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα στην Καισαριανή.
Τότε, οι Γερμανοί εξουδετέρωσαν μια από τις πιο σοβαρές απειλές γι’ αυτούς και ίσως τον ικανότερο, πιο εμβληματικό και θαρραλέο σαμποτέρ των Συμμάχων, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το Sport-Retro.gr ξετυλίγει το κουβάρι της ριψοκίνδυνης ζωής του πρωταθλητή κολύμβησης με τον Ηρακλή και μετέπειτα υπερκατασκόπου, το όνομα του οποίου δόθηκε στο κλειστό γυμναστήριο της Θεσσαλονίκης που κατασκευάστηκε το 1987.
“Αστέρι” από μικρός
Ο Γεώργιος (Γέρζι) Ιβάνοφ-Σαϊνόβιτς γεννήθηκε στη Βαρσοβία στις 14 Δεκεμβρίου 1911 από Ρώσο στρατιωτικό πατέρα (Βλαδίμηρος) και Πολωνή μητέρα (Λεονάρδα), οι οποίοι χώρισαν λίγο αργότερα.
Έπειτα, η μάνα του παντρεύτηκε τον Ιωάννη Λαμπριανίδη και όλοι μαζί μετακόμισαν στη Θεσσαλονίκη το 1926, όταν ο μικρός ήταν 14 ετών και ήδη διψασμένος για αθλητισμό.
Ο νεαρός Ρωσοπολωνός γράφτηκε στα τμήματα υποδομής του Ηρακλή και γρήγορα διέπρεψε σε όλα τα σπορ που καταπιάστηκε, αρχής γενομένης από το ποδόσφαιρο, όπου αγωνίστηκε στο εφηβικό τμήμα το 1928.
Σύντομα τον κέρδισε η κολύμβηση, με συνέπεια από το 1931 έως το 1935 να «κατεβαίνει» κάθε χρόνο τόσο στους αγώνες Βορείου Ελλάδας όσο και στους Πανελλήνιους, ενώ παράλληλα ήταν μέλος της ομάδας πόλο του “γηραιού”.
Το 1934, μάλιστα, όντας 22 ετών, ο Γέρζι Ιβάνοφ αναδείχθηκε πρωταθλητής στα 100 μέτρα ελεύθερο, στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Αφού απέκτησε την πολωνική υπηκοότητα το 1935, ο νεαρός αγωνίστηκε στην ομάδα πόλο της ΑΖΣ Βαρσοβίας και αποτέλεσε αναπόσπαστο μέλος της εθνικής Πολωνίας, ενώ το 1938 αναδείχθηκε κορυφαίος υδατοσφαιριστής της πατρίδας του.
Η ενασχόλησή του με τον πρωταθλητισμό δεν τον απέτρεψε από τις σπουδές του – τουναντίον οι ακαδημαϊκές του διακρίσεις… συναγωνίζονταν επί ίσοις όροις εκείνες στο υγρό στοιχείο.
Το 1938 αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Λέουβεν στο Βέλγιο, όπου πήρε το πτυχίο της γεωπονικής, και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακό σε Πανεπιστήμιο του Παρισιού.
Εκτός από τα πολωνικά που ήταν η μητρική του γλώσσα, ο Ιβάνοφ μιλούσε πολύ καλά ελληνικά, αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά και ρωσικά, γεγονός που προσέφερε πολύτιμη βοήθεια σε έναν μελλοντικό κατάσκοπο και νυν μορφωμένο υπερπρωταθλητή.
Η εκπαίδευση του “Μπόλμπι”
Όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, μετά την έφοδο των Γερμανών στην πατρίδα του, ο Ιβάνοφ βοήθησε αποφασιστικά στη μετακίνηση των συμπατριωτών του στη Θεσσαλονίκη.
Προσπάθησε να γίνει μέλος των γραμμών του εξόριστου στρατού της χώρας του, αλλά δεν πρόλαβε καθώς η Πολωνία έπεσε γρήγορα στα χέρια των Ναζί.
Λίγο μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα, ο υπερπρωταθλητής κατέφυγε στην Παλαιστίνη, προκειμένου να ενταχθεί στην πολωνική ταξιαρχία «Καρπάθια».
Εν τέλει, οι ικανότητές του μόνο απαρατήρητες δεν πέρασαν, με αποτέλεσμα οι μυστικές υπηρεσίες της πατρίδας του, σε συνεργασία με τις αγγλικές, να τον εκπαιδεύσουν εντατικά σε σαμποτάζ και ανορθόδοξο πόλεμο.
Ο σπουδαίος αθλητής και πτυχιούχος γεωπονικής ήταν πια πανέτοιμος για να αναλάβει δράση και να συμμετάσχει ακόμη πιο ενεργά στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο…
Μόλις επέστρεψε στην Ελλάδα στις 13 Οκτωβρίου 1941 με το βρετανικό υποβρύχιο “Thunderbolt”, ο ατρόμητος Ιβάνοφ πήρε το κωδικό όνομα πράκτορα «Μπόλμπυ».
Είχε σαφείς εντολές από το Κάιρο να βρει τα αδέλφια Κωνσταντίνου, τον Δημήτρη Γιαννάτο και τον Ιωάννη Μπομποτίνο, οι οποίοι είχαν ιδρύσει μια μικρή αντιστασιακή οργάνωση.
Δεν πρόλαβε, όμως, να προσχωρήσει σε αυτή, διότι έπεσε θύμα προδοσίας και στις 18 Δεκεμβρίου 1941 συνελήφθη για πρώτη φορά από τους Γερμανούς.
Το μυθικό σαμποτάζ
Ο Ιβάνοφ δεν πτοήθηκε, δεδομένου ότι κατάφερε να αποδράσει από τις φυλακές Αβέρωφ και να συνεχίσει τη δράση του, γεγονός που ώθησε τους Ναζί στην απόφαση να τον επικηρύξουν έναντι 500.000 δραχμών, ένα ποσό απίστευτο για την εποχή.
Ο νεαρός κατάσκοπος, όμως, κατάφερνε να ξεγλιστράει και να δίνει χρήσιμες πληροφορίες στους Άγγλους σχετικά με τις γερμανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην Ελλάδα και τις κινήσεις των δυνάμεων του Άξονα στο μέτωπο της Βορείου Αφρικής.
Τότε, μάλιστα, κατάφερε ένα καίριο πλήγμα στις κατοχικές δυνάμεις με έναν κινηματογραφικό τρόπο, αποδεικνύοντας για πρώτη φορά ότι αποτελεί και έναν τρανό σαμποτέρ που δεν φοβάται τίποτα.
Όταν κατέφθασαν τα πρώτα γερμανικά υποβρύχια στη Σαλαμίνα το 1942, ο Ιβάνοφ αποφάσισε να χτυπήσει το U-133, το οποίο ήταν το μεγαλύτερο και πιο σημαντικό, καθώς είχε βυθίσει ένα βρετανικό αντιτορπιλικό και γενικώς χρησιμοποιείτο για την εκπαίδευση των Ιταλών ναυτικών.
Το πιο εντυπωσιακό, βέβαια, της όλης επιχείρησης ήταν η εκτέλεση, καθώς ο πρώην αθλητής του Ηρακλή ζώστηκε με τον εκρηκτικό ωρολογιακό μηχανισμό γύρω από τη μέση του και κολύμπησε τη νύχτα από την ακτή του Πειραιά μέχρι τον ναύσταθμο του γειτονικού νησιού.
Τον τοποθέτησε στο σκάφος και 2 ώρες μετά, όταν εκείνο είχε βγει για περιπολία, ο μηχανισμός εξερράγη, έστειλε στον θάνατο τα 45 μέλη του πληρώματος, καθώς και το γόητρο των Γερμανών.
Η επίσημη αιτιολογία ήταν ότι το υποβρύχιο προσέκρουσε σε νάρκη, όμως και οι ίδιοι οι Ναζί γνώριζαν πολύ καλά πως επρόκειτο για δολιοφθορά, με συνέπεια ο κλοιός γύρω από τον θαρραλέο σαμποτέρ να σφίξει επικίνδυνα…
Απτόητος…
Χωρίς να επηρεαστεί από τους αυξημένους κινδύνους, με τον ίδιο κινηματογραφικό τρόπο, ανατίναξε το ισπανικό ατμόπλοιο “Άγιος Ισίδωρος”, το οποίο οι Ναζί χρησιμοποιούσαν ως κάλυψη για το λαθρεμπόριο.
Έπειτα, τον Μάιο του 1942, ο Ιβάνοφ σε μια ακόμα επίδειξη αδιανόητου ηρωισμού εισήλθε μεταμφιεσμένος σε Γερμανό στρατιώτη στο παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού και ανατίναξε με εκρηκτικά ένα μεγάλο μέρος αεροσκαφών.
Με τον ίδιο τρόπο «ξεπάστρεψε» άλλα 87 αεροπλάνα των Ναζί στο αεροδρόμιο της Ελευσίνας και, πλέον, είχε μετατραπεί στον Νο1 καταζητούμενο των κατοχικών δυνάμεων.
Το πλέον μεγαλεπήβολο, βέβαια, σχέδιό του, το οποίο αν είχε υλοποιηθεί θα είχε αλλάξει τον ρου της Ιστορίας, ήταν η κατάστρωση της δολοφονίας του Ιταλού δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι.
Ο «Ντούτσε» επισκέφθηκε την Αθήνα στις 20 Ιουλίου 1942 και οι πληροφορίες του ατρόμητου σαμποτέρ ανέφεραν ότι θα κατέλυε στο ξενοδοχείο “Μεγάλη Βρετανία”.
Με τη βοήθεια των υπαλλήλων του ξενοδοχείου, ο Ιβάνοφ «φύτεψε» εκρηκτικά στο υπόγειο, προκειμένου να ανατινάξει την αίθουσα υποδοχής όταν θα κατέφθανε ο Μουσολίνι, όμως, η αλλαγή πλάνων του Ιταλού ματαίωσε και το πιο τρανταχτό του χτύπημα.
Όσο πιο πολλά πλήγματα κατάφερνε στους κατακτητές τόσο εκείνοι πάσχιζαν να τον συλλάβουν και να τον εκτελέσουν για παραδειγματισμό, εξ ου και η επικήρυξή του στο αστρονομικό πια ποσό των 2.000.000 δραχμών.
«Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Πολωνία!»
Και το όνομα αυτού; Παντελής Λαμπρινόπουλος. Ήταν ο σύγχρονος Εφιάλτης που κατέδωσε τον Ιβάνοφ και εισέπραξε τα χρήματα των Γερμανών
Μαζί με τον σαμποτέρ συνελήφθησαν και οι υπόλοιποι στενοί του συνεργάτες, μεταξύ των οποίων ο Δημήτρης και ο Κώστας Γιαννάτος, ο Μιχάλης Παπάζογλου και ο Βασίλης Μαλιόπουλος.
Οι 17 κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν εις θάνατον, όμως αίσθηση προκάλεσαν τα λεγόμενα του Γερμανού προέδρου του στρατοδικείου για τον Ιβάνοφ: «Το δικαστήριον εκτιμά δεόντως την κατά την παρούσαν δίκην ειλικρινή και γενναιόφρονα συμπεριφοράν του κατηγορουμένου. Εγώ προσωπικώς λυπούμαι, διότι η φορά των πραγμάτων έφερε τοιούτον άνδρα εις εχθρικόν προς ημάς στρατόπεδον».
Στις 4 Ιανουαρίου 1943 ο πρώην υπεραθλητής του Ηρακλή και 3 ακόμη συνεργάτες του οδηγήθηκαν στην Καισαριανή, το μέρος όπου τόσοι και τόσοι αντιστασιακοί άφησαν την τελευταία τους πνοή από τα πυρά των Ναζί.
Ακόμα και την τελευταία στιγμή, ο Ιβάνοφ προσπάθησε να ξεγελάσει τον θάνατο και να ξεφύγει από τους επίδοξους εκτελεστές του ασχέτως αν φορούσε χειροπέδες, όμως, η σφαίρα ενός Γερμανού στρατιώτη τον βρήκε στην πλάτη και τον εξουδετέρωσε.
Αιμόφυρτος και δεμένος σ’ ένα πάσσαλο εκτελέστηκε μαζί με τους συντρόφους του, αλλά προτού πέσει νεκρός, αναφώνησε: «Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Πολωνία!»
Η αναγνώριση του έργου του
Όπως ήταν φυσιολογικό τόσο στην Πολωνία όσο και στην Ελλάδα του έχουν αποδοθεί, μεταθανάτια, εξαιρετικές τιμές για την ανδρεία, την αυταπάρνηση και τα «παιχνίδια» που έπαιζε στον Χάρο.
Εκτός από τα προαναφερθέντα επιτεύγματά του, σύμφωνα με μαρτυρίες του ετεροθαλούς αδερφού του Αλέξανδρου Λαμπριανίδη, λόγω της δράσης του Ιβάνοφ, καταστράφηκαν περίπου 450 μηχανές αεροσκαφών που είχαν προορισμό τη Μέση Ανατολή, ενώ λόγω αυτής της δολιοφθοράς έπεσαν και πολλά ακόμη αεροσκάφη.
Στην Πολωνία είναι εθνικός ήρωας, καθώς δρόμοι και πλατείες φέρουν το όνομά του, όπως επίσης έχουν στηθεί ανδριάντες προς τιμήν του.
Αναφορικά με την Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη υπάρχει από το 1985 ανδριάντας του στην αρχή της οδού Λαγκαδά (δώρο του πολωνικού λαού) και δρόμος που φέρει το όνομά του, ενώ από το 1953 και μετά διοργανώνονται ανελλιπώς κολυμβητικοί αγώνες που ονομάζονται Ιβανώφεια.
Δυο κείμενα, στα ελληνικά και στα πολωνικά, είναι χαραγμένα στο βάθρο του ανδριάντα: “Γεώργιος Ιβάνοφ Σαϊνόβιτς. Γεννήθηκε 14-12-1911 στη Βαρσοβία. Αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης. Εκτελέσθηκε από τους Ναζί στις 4-1-1943 στην Αθήνα. Στη μνήμη του Πολωνοί και Έλληνες”.
Δεσπόζουσα θέση έχει φυσικά και το θρυλικό «Ιβανώφειο», το κλειστό γυμναστήριο μπάσκετ του Ηρακλή, το οποίο φέρει αυτό το όνομα από το 1987 όταν και κατασκευάστηκε.
Έχει τιμηθεί με το μετάλλιο της Στρατιωτικής Αρετής και τον Ιούλιο του 1945 οι Συμμαχικές Δυνάμεις, μέσω του Μάρσαλ Χάρολντ Αλεξάντερ, προέβησαν σε δημόσιες ευχαριστίες για τη δράση του.
Αρκετά χρόνια αργότερα μέχρι και η βασίλισσα Ελισάβετ έδωσε το συμβολικό ποσό των 1.000 λιρών στην οικογένεια του θρυλικού υπερπρωταθλητή, υπερκατασκόπου, υπερανθρώπου με αυτά που έκανε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τιμώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την ανδρεία του.
Κερασάκι στην τούρτα της αναγνώρισης των επιτευγμάτων του ήταν ότι τα «κινηματογραφικά» του επιτεύγματα, έγιναν κινηματογραφικά και στην κυριολεξία, καθώς το 1971 γυρίστηκε η έγχρωμη ταινία «Agent Nr 1», με σκηνοθέτη τον Ζμπίγκνιεβ Κουζμίνσκ και πρωταγωνιστή τον Τσαρλς Στράσμπουργκερ
Tα γυρίσματα έγιναν κυρίως στην Αθήνα, στις πραγματικές τοποθεσίες όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα που περιγράφονταν, ενώ η πρώτη προβολή της έγινε στις 25 Φεβρουαρίου 1972.
***
Δεν χρειάζονται περισσότερα για να γίνει αντιληπτό ότι ο, Γιώργος για τους Έλληνες – Γέρζι για τους Πολωνούς, Ιβάνοφ ήταν μια σπάνια και ιδιαίτερη περίπτωση ανθρώπου.
Ασχολήθηκε με τον αθλητισμό, ήταν πρωταθλητής και όταν ξέσπασε ο Πόλεμος αφοσιώθηκε με όλες του τις δυνάμεις στην αντίσταση κατά των Γερμανών, τους οποίους ντρόπιασε σε πολλές περιπτώσεις.
Έπαιξε κυνηγητό με τον Χάρο και πάντα ήταν πιο γρήγορος. Όταν χρειάστηκε να παίξει «κρυφτό» έχασε γιατί άλλοι τον «κάρφωσαν» και τον παρέδωσαν σε αυτόν. Ακόμα κι εκεί, όμως, δεν παραδόθηκε, δεν έπεσε αμαχητί. Ο Ιβάνοφ ήταν ο ορισμός του ήρωα. Ένας πραγματικός Ηρακλής…
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα