Αίμα στην πισίνα: Η μονομαχία Ουγγαρία-Σοβιετική Ένωση δεν είχε μόνο αθλητική απόχρωση…

Σε πολλές περιπτώσεις ο αθλητισμός αποτελεί μια προέκταση της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης και οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν μπορούν να εξαιρεθούν από αυτό, ασχέτως αν ταυτίζονται με την εκεχειρία.

Πριν από 61 χρόνια, στις 6 Δεκεμβρίου 1956, πραγματοποιήθηκε μία από τις πιο σκληρές μονομαχίες στην Ιστορία της διοργάνωσης, με αντιπάλους την Ουγγαρία και τη Σοβιετική Ένωση.

Το Sport-Retro.gr βάζει στο μικροσκόπιο έναν αγώνα-ντροπή για τα μηνύματα που περνά ο Ολυμπισμός, έναν αγώνα δηλητηριασμένο από τα κοινωνικοπολιτικά πάθη της εποχής.

«Παίζαμε για όλους τους Ούγγρους»

Η ολοκλήρωση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την Ουγγαρία στη σφαίρα της σοβιετικής επιρροής, ώσπου στις 23 Οκτωβρίου 1956 μία διαδήλωση φοιτητών του Τεχνολογικού και Οικονομικού Πανεπιστημίου της Βουδαπέστης μετατράπηκε σε γενική εξέγερση.

Το αρχικό ξάφνισμα των καθεστωτικών έδωσε τη θέση του στην αντεπίθεση και μέχρι τις 10 Νοεμβρίου ο Σοβιετικός Στρατός είχε επιβάλει την κυριαρχία του.

Χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή τραυματίστηκαν εκείνο το διάστημα, ενώ ακολούθησαν εκτελέσεις κομμουνιστών, μαζικές συλλήψεις και κύματα προσφύγων προς τη Δύση.

Εν μέσω ταραχών, η εθνική ομάδα πόλο της χώρας που πραγματοποιούσε την προετοιμασία της για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μελβούρνης στα περίχωρα της Βουδαπέστης, υποχρεώθηκε να μεταφερθεί εσπευσμένα στην Τσεχοσλοβακία.

«Αισθανθήκαμε πως δεν παίζαμε μόνο για τους εαυτούς μας, αλλά για όλους τους Ούγγρους», ήταν τα λόγια του Έρβιν Ζάντορ, πολίστα της ομάδας που είχε κατακτήσει τα 3 από τα τελευταία 4 χρυσά μετάλλια στη διοργάνωση (σ.σ. ασημένιο το 1948).

Ο ηγέτης της επανάστασης, ο Ίμρε Νάγκι, συνελήφθη ανήμερα της τελετής έναρξης και στις 16 Ιουνίου 1958 εκτελέστηκε δι’ απαγχονισμού από το σοβιετικό καθεστώς.

Είχε προλάβει να πει με αποδέκτες τους αθλητές: «Πάνε στην Αυστραλία για να εκπροσωπήσουν μια ελεύθερη Ουγγαρία».

Καθολική αποθέωση

Όταν η αποστολή έφτασε στο Ντάργουιν της Αυστραλίας, το μοναδικό αγγλόφωνο μέλος, ο Μίκλος Μάρτιν, αγόρασε μια εφημερίδα στο αεροδρόμιο, προκειμένου να ενημερωθούν άπαντες για τις εξελίξεις στην πατρίδα τους.

«Οι Ρώσοι επέστρεψαν και βομβάρδισαν τη Βουδαπέστη. Η επανάσταση καταπνίγηκε, υπάρχουν αντίποινα», ήταν τα βασικά νέα της ημέρας και ο Ζάντορ είπε: «Εντάξει αυτό ήταν, δεν γυρίζω πίσω».

Οι Ούγγροι δεν είχαν μπει σε πισίνα για έναν μήνα, αλλά ξεπέρασαν με ευκολία τα εμπόδια της Μεγάλης Βρετανίας (6-1) και των ΗΠΑ (6-2) στον 2o όμιλο, ενώ εξίσου άνετες ήταν οι νίκες τους στο τελικό γκρουπ των 6 φιναλίστ, κόντρα σε Ιταλία (4-0) και Γερμανία (4-0).

Οι Μαγυάροι αθλητές γίνονταν παντού αποδέκτες χειροκροτημάτων από τους θεατές, οι οποίοι επιθυμούσαν με αυτόν τον τρόπο να εκφράσουν τη συμπαράστασή τους στα σοβιετικά αντίποινα.

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ισπανία, η Ελβετία και οι Κάτω Χώρες μποϊκόταραν τους Ολυμπιακούς Αγώνες εξαιτίας των κτηνωδιών που συνέβησαν στη Βουδαπέστη.

Ενδεχομένως η απόλυτη αποθέωση να καταγράφηκε την 6η Δεκεμβρίου 1956, όταν οι πολίστες της Ουγγαρίας κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τους καθεστωτικούς.

Οι Σοβιετικοί βρίσκονταν στο -2 από την κάτοχο του χρυσού, ενώ η Γιουγκοσλαβία υποδεχόταν την Ιταλία από το -1 και φιλοδοξούσε να εκμεταλλευθεί απώλεια των Μαγυάρων για να πιάσει κορυφή πριν από το μεταξύ τους ματς στην 5η και τελευταία αγωνιστική.

«Άρχισαν να μας πυροβολούν αυτοί οι μπάστ… Είχαμε φωτιά μέσα μας. Θεέ μου βοήθησέ μας, θα τους νικήσουμε σίγουρα», έλεγε πριν από το ματς ο Ιστβάν Χέβεσι.

«Μπάστ… βομβαρδίσατε τη χώρα μας»

Τα γαλλικά θεωρούνται η διεθνής γλώσσα για τις… ύβρεις, όμως οι Ούγγροι κατέφυγαν στα ρωσικά για να εκνευρίσουν τους αντιπάλους τους.

Αυτό το τρικ αποφασίστηκε το πρωινό πριν από το ματς, κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνομιλίας στο εστιατόριο του ξενώνα που φιλοξενούνταν.

«Θέλαμε να τους εκνευρίσουμε ώστε να τους κάνουμε να χάσουν την αυτοσυγκέντρωσή τους», θα δήλωνε πολλά χρόνια αργότερα ο Ζάντορ, προπονητής αργότερα του θρυλικού Μαρκ Σπιτς και αείμνηστος πια από τις 28 Απριλίου 2012.

Ο Μπέλα Ράτζκι-Ράιχ, εκλέκτορας της Ουγγαρίας, έδωσε εντολή να εφαρμοστεί η άμυνα ζώνης που πρότεινε ένας παίκτης του, ο Κάλμαν Μάρκοβιτς

Το ματς άρχισε και τα χτυπήματα δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους, με αποκορύφωμα εκείνο του Ντέζο Γκιαρμάτι, ενός εκ των κορυφαίων (ίσως και του κορυφαίου) πολίστα όλων των εποχών.

Ο αρχηγός των Ούγγρων βρήκε στο πρόσωπο έναν Σοβιετικό, έπειτα σήκωσε τη σφιγμένη γροθιά του προς το κοινό, το οποίο τον αποθέωσε!

Αγωνιστικά, δύο πολίστες των Μαγιάρων βρίσκονταν συνεχώς πάνω στον καλύτερο αντίπαλο και… εξωαγωνιστικά φώναζαν: «Μπάστ… ήρθατε και βομβαρδίσατε τη χώρα μας».

«Hajra Magyarok!»

Με αυτήν την ιαχή (μτφρ. «Πάμε Ούγγροι») εμψύχωναν εκατοντάδες αυτοεξόριστοι τους συμπατριώτες τους, ενώ δεν αποκλείεται να τη φώναζαν και μερικοί από τους υπόλοιπους 5.000 θεατές.

Οι Σοβιετικοί εκνευρίστηκαν πολύ γρήγορα, καθώς προτού συμπληρωθεί το πρώτο λεπτό υπέπεσαν σε πέναλτι, το πρώτο από τα πολλά που ακολούθησαν, απόρροια των χτυπημάτων εκατέρωθεν.

«Μας αποκαλούσαν προδότες. Γίνονταν μάχες πάνω και κάτω από το νερό», είχε δηλώσει ο Ζάντορ, πρωταγωνιστής του αγώνα με 2 γκολ, σε συνέντευξή του στο «BBC».

Επίσης είχε εξηγήσει: «Από τα 10 μου, μάθαινα περισσότερα ρωσικά παρά ουγγρικά. Συνεπώς μπορείτε να φανταστείτε ότι μέχρι την ηλικία των 21 ετών είχα μάθει αρκετές βρισιές».

Πέντε παίκτες απέβαλε ο Σουηδός διαιτητής, όμως η ουσία ήταν ότι οι Μαγυάροι προηγούνταν 4-0 στο τέταρτο οκτάλεπτο και με νίκη ή ισοπαλία κόντρα στην Γιουγκοσλαβία θα εξασφάλιζαν ακόμη ένα χρυσό μετάλλιο.

«Εκείνη την εποχή ήταν τα είδωλά μας. Ήταν σαφώς καλύτεροι από εμάς. Σκεφτόμουν: ‘Θεέ μου, πώς θα τους αντιμετωπίσουμε;’», θα δήλωνε 50 χρόνια αργότερα ο Βίκτορ Αγκέγεφ στους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ «Freedom’s Fury» (σ.σ. στην αφήγηση ο θρυλικός κολυμβητής Μαρκ Σπιτς), με αντικείμενο το σχετικό ματς και τη ζωή του Ζάντορ.

Ο Χέβεσι, από την πλευρά του, έχει επισημάνει για τους Σοβιετικούς: «Αντέγραφαν το κάθε τι που κάναμε. Την επόμενη ημέρα έκαναν ακριβώς τα ίδια»

«Είδα 4.000 αστέρια»

Λίγο πριν από τη λήξη του αγώνα, ο Ζάντορ άλλαξε παίκτη στο μαρκάρισμα και ανέλαβε τον Βαλεντίν Προκόποφ, πιθανότατα τον κορυφαίο Σοβιετικό πολίστα των 50s’.

«Είπα ‘κανένα πρόβλημα, μπορώ να τον μαρκάρω’ και μετά άρχισα να τον προκαλώ. Του είπα ‘Είσαι ένας χαμένος, το ίδιο και η μάνα σου, το ματς έχει τελειώσει, είστε όλοι λούζερ του κώλ…», αποκάλυπτε αργότερα ο πιο νεαρός Ούγγρος της ομάδας.

Όταν, όμως, έκανε το λάθος να γυρίσει προς το μέρος του διαιτητή, ο Προκόποφ τον γρονθοκόπησε στο δεξί μάτι και ο ματωμένος Ζάντορ υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την πισίνα, προκειμένου να του παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες.

«Είδα περίπου 4.000 αστέρια. Έπιασα το πρόσωπό μου και αισθάνθηκα το καυτό αίμα να κυλά. Αμέσως είπα: ‘Ω, Θεέ μου, δεν θα μπορώ να παίξω στο επόμενο ματς’».

Τη στιγμή που ο Ζάντορ άφηνε το νερό, δεκάδες εξαγριωμένοι θεατές, καθώς και μερικοί Ούγγροι αξιωματούχοι περικύκλωναν την πισίνα και απειλούσαν τους Σοβιετικούς με λιντσάρισμα.

Αυστραλοί αστυνομικοί επενέβησαν για να προστατεύσουν τους ηττημένους, οι οποίοι φυγαδεύτηκαν κάτω από τις κατάρες του μαινόμενου πλήθους.

Αθλητές-πρόσφυγες και δύο ξεχασμένες ιστορίες

Την επόμενη μέρα το ματωμένο πρόσωπο του Ζάντορ έκανε τον γύρο του κόσμου στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και λίγες ώρες αργότερα η Ουγγαρία κατακτούσε ακόμη ένα χρυσό μετάλλιο μετά το 2-1 επί των Γιουγκοσλάβων.

«Έκατσα έξω από την πισίνα και αυτή ήταν η χειρότερη μία ώρα της ζωής μου. Ήθελα να κλάψω, αλλά δεν μπορούσα. Έπειτα από 5 χρόνια προπόνησης, έπρεπε να πετύχω αυτόν τον στόχο και τελικά το έκανα.

Αλλά σε αυτήν την περίεργη περίσταση δεν μπορούσα να παίξω το τελευταίο ματς και βρισκόμουν στο βάθρο με πολιτικά ρούχα. Ήταν πολύ έντονο το συναίσθημα», είχε σχολιάσει σχετικά ο Ζάντορ, ο οποίος αποτέλεσε έναν από τους δεκάδες Ούγγρους αθλητές που δεν επέστρεψαν στην πατρίδα τους μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι η Ουγγαρία και η Σοβιετική Ένωση είχαν τεθεί αντιμέτωπες σε φιλικό ματς στη Μόσχα μερικούς μήνες πριν από τη διοργάνωση, μόνο που οι γηπεδούχοι είχαν επικρατήσει με τη βοήθεια της διαιτησίας.

Ύστερα από τη λήξη επικράτησε πανδαιμόνιο στα αποδυτήρια του κολυμβητηρίου, καθώς τα στελέχη των δύο ομάδων συνεπλάκησαν μέχρι τελικής πτώσης.

Επίσης σε έναν άλλο αγώνα επί ουγγρικού εδάφους, οι φίλαθλοι γύρισαν τις πλάτες τους όταν οι Σοβιετικοί έκαναν την εμφάνισή τους και λίγο αργότερα σκέπασαν τον ύμνο τους με έντονες αποδοκιμασίες.

 

***

Επειδή, όμως, στο τέλος η αγάπη πρέπει να υπερισχύει του μίσους, το Sport-Retro.gr παραθέτει μία όμορφη ιστορία από το ντοκιμαντέρ «Freedom’s Fury» του 2006.

Ο σκηνοθέτης Κόλιν Γκρέι συγκέντρωσε στη διάρκεια των γυρισμάτων όλους τους εν ζωή πολίστες εκείνου του αγώνα και από τις δυο ομάδες (σ.σ. 8 Ούγγροι-5 Σοβιετικοί), οι οποίοι κάθισαν συμφιλιωμένοι στο ίδιο τραπέζι.

«Και οι δυο ομάδες υπήρξαν θύματα μιας κακής συγκυρίας με τις χώρες τους να είναι δέσμιες μιας λάθος πολιτικής ιδεολογίας. Και αυτοί οι τύποι μπόρεσαν τελικά να ξαναβρεθούν σαν άνθρωποι και σαν συνάδελφοι αθλητές», ήταν τα λόγια του Γκρέι.

 

Διαβάστε ακόμη:

Σοβιετική Ένωση-ΗΠΑ 51-50: Ο περίφημος τελικός των τριών δευτερολέπτων

«Έτσι έζησα τη Σφαγή του Μονάχου». Ο Βασίλης Παπαδημητρίου στο Sport-Retro.gr

Τα θεμέλια της μαγικής Ουγγαρίας του ’50 μπήκαν με κομμουνισμό κι ένα χρυσό μετάλλιο