Ο Ντάρκο Πάντσεφ πρόκειται για τον κορυφαίο Σκοπιανό ποδοσφαιριστή στην Ιστορία. Έναν παίκτη που πανηγύρισε πρωταθλήματα, κατέκτησε Κύπελλο Πρωταθλητριών, του απονεμήθηκε το «Χρυσό Παπούτσι», παρέλαβε την «Αργυρή Μπάλα» και γενικά κάποια στιγμή συγκαταλεγόταν ανάμεσα στους κορυφαίους επιθετικούς του κόσμου.
Μοναδική παραφωνία; Αυτοπροσδιοριζόταν ως Μακεδόνας. Το 1992. Επί ελληνικού εδάφους… Το Sport-Retro.gr θυμάται τι συνέβη με τον Πάντσεφ όταν σημείωσε το κορυφαίο γκολ της καριέρας του, απέναντι στον Παναθηναϊκό στο ΟΑΚΑ, σε ένα παιχνίδι που παραλίγο να χάσει για πολιτικούς λόγους…
Τα θέματα του Sport-Retro.gr για τον Παναθηναϊκό
Αρχισκόρερ στα 19 του, «πρωταθλητής» στα 22
Γεννημένος στις 7 Σεπτεμβρίου 1965 στα Σκόπια, άρχισε να παίζει μπάλα με τη φανέλα της Βαρντάρ πριν ενηλικιωθεί. Επιθετικός περιοχής, με λίγες και αποτελεσματικές κινήσεις, κατάφερε να «δέσει» άμεσα με τους συμπαίκτες του και να σκοράρει κατά ριπάς παρά την απειρία του.
Τη σεζόν 1983-1984, σε ηλικία 19 ετών, αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος Γιουγκοσλαβίας, σημειώνοντας 19 τέρματα. Ήταν ο νεαρότερος αρχισκόρερ πρωταθλήματος Ευρώπης εκείνη τη σεζόν.
Με συμπαίκτες όπως ο Ίλια Ναϊντόφσκι και ο Βασίλ Ρίνγκοφ, κατάφεραν μια χρονιά να φέρουν τη Βαρντάρ πάνω από το Big-4 της χώρας, τους Ερυθρό Αστέρα, Παρτίζαν, Ντίναμο Ζάγκρεμπ και Χάιντουκ. Ήταν το 1986-1987, όταν αρκετές ομάδες του πρωταθλήματος κουβαλούσαν τιμωρία αφαίρεσης 6 βαθμών από την προηγούμενη σεζόν για στημένους αγώνες.
Η σεζόν ολοκληρώθηκε με τη Βαρντάρ πρωταθλήτρια, ωστόσο μετά από δικαστικές αποφάσεις, οι σύλλογοι πήραν πίσω τους βαθμούς, με την Παρτίζαν να τερματίζει εν τέλει πιο ψηλά στη βαθμολογία και τη Βαρντάρ να περιορίζεται στην 5η θέση, έστω κι αν η UEFA την αναγνώρισε ως πρωταθλήτρια και της έδωσε «εισιτήριο» για το Κύπελλο Πρωταθλητριών.
Πρωταθλητής Ευρώπης με Ερυθρό Αστέρα
Μετά από 84 γκολ σε 151 αγώνες πρωταθλήματος, το συμβόλαιο του νεαρότερου αρχηγού στην ιστορία της ομάδας εξέπνεε το καλοκαίρι του 1988 και είχε δικαίωμα να επιλέξει όποιον σταθμό ήθελε στην καριέρα του.
Η Χάιντουκ του έδινε τα περισσότερα χρήματα, ωστόσο ο Ερυθρός Αστέρας ήταν από παιδί στην καρδιά του, όπως και του πατέρα και του αδερφού του, με συνέπεια να κάνει τη σωστή επιλογή.
Χρειάστηκε έναν χρόνο μέχρι να πραγματοποιήσει το ντεμπούτο του, αφού τόσο εκείνος όσο και ο έτερος νεοαποκτηθείς Ντέγιαν Σαβίτσεβιτς, τη σεζόν 1988-1989 χρειάστηκε να καταταγούν στον γιουγκοσλαβικό στρατό για να εκπληρώσουν την υποχρεωτική θητεία τους.
Όταν επέστρεψαν, άρχισαν να συνεργάζονται με τηλεπάθεια και τα αποτελέσματα ήταν συγκλονιστικά. Ο Πάντσεφ σημείωσε 25 γκολ (σε 32 αγώνες) στο πρωτάθλημα του 1989-1990, 34 γκολ (σε 32 αγώνες) στο πρωτάθλημα του 1990-1991 και 25 γκολ (σε 28 αγώνες) στο πρωτάθλημα του 1991-1992. Αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος Γιουγκοσλαβίας και στις τρεις σεζόν και κατέκτησε ισάριθμα πρωταθλήματα.
Συνεπικουρούμενος από παίκτες όπως ο Σίνισα Μιχάιλοβιτς, ο Ρόμπερτ Προσινέτσκι, Βλάντιμιρ Γιούγκοβιτς, Πρέντραγκ Μιγιάτοβιτς, Ντράγκαν Στόικοβιτς, Ρέφικ Σαμπανάτζοβιτς και Μίοντραγκ Μπελοντέντιτσι μεταξύ άλλων, ο Αστέρας κυριάρχησε στις τελευταίες στιγμές του γιουγκοσλαβικού ποδοσφαίρου, αλλά και στην Ευρώπη.
Υπό την καθοδήγηση του Λιούπκο Πέτροβιτς, στην πρώτη, μονοετή θητεία του στον πάγκο του συλλόγου, προτού έρθει στην Ελλάδα για λογαριασμό του ΠΑΟΚ (1992-1993) και του Ολυμπιακού (1993), κατάφερε να φτάσει μέχρι την κατάκτηση του Κυπέλλου Πρωταθλητριών 1991, του τελευταίου με τη μορφή που το γνώριζαν όλοι.
Ο Πάντσεφ σημείωσε πέντε γκολ, πίσω μόνο από τους Πέτερ Πάκουλτ και Ζαν Πιερ Παπέν με έξι. Στον τελικό του Μπάρι μπορεί να μην σκόραρε, ωστόσο ευστόχησε στο 5ο και τελευταίο πέναλτι του Αστέρα μετά από το 0-0 των 120 λεπτών αγώνα, με τη Μαρσέιγ να «πληρώνει» την αδυναμία του Μανουέλ Αμορός να σκοράρει στην πρώτη γαλλική εκτέλεση και το τρόπαιο να καταλήγει στην ταραγμένη Γιουγκοσλαβία για «παρθενική» φορά στην Iστορία.
«Χρυσό Παπούτσι» με κυπριακές «σκιές»
Το 1990-1991 ήταν το απόγειο στην καριέρα του Πάντσεφ, αφού με τα 34 γκολ που σημείωσε στο πρωτάθλημα, ήταν έτοιμος να κερδίσει το «Χρυσό Παπούτσι».
Παρ’ όλα αυτά, η ένσταση που προήλθε από την Κύπρο οδήγησε την UEFA στο να μην απονείμει το βραβείο στον Σκοπιανό επιθετικό, μέχρι να διερευνήσει περισσότερο το θέμα.
Εξάλλου, ήταν πρόσφατο το παράδειγμα του Ρουμάνου επιθετικού Ροντιόν Τσαματάρου, ο οποίος τη σεζόν 1986-1987 εμφανίστηκε να έχει σκοράρει 44 φορές στο πρωτάθλημα, ωστόσο αποδείχθηκε στη συνέχεια ότι αυτό συνέβη με τη… βοήθεια των αντιπάλων, με συνέπεια το 1990 να του αφαιρεθεί ο τίτλος (κράτησε, πάντως, το τρόπαιο) και να απονεμηθεί στον Τόνι Πόλστερ.
Στην περίπτωση του Πάντσεφ, οι Κύπριοι υποστήριζαν ότι σημείωσε 19 γκολ, όσα και οι εγχώριοι αρχισκόρερ Σουάντ Μπεσίρεβιτς και Παναγιώτης Ξιούρουππας, αλλά του αποδόθηκαν 34 για να κερδίσει τον θεσμό.
Η UEFA κατέστησε ανεπίσημη τη νίκη του Πάντσεφ εκείνη τη σεζόν και από τη νέα χρονιά σταμάτησε την απονομή του βραβείου, ωστόσο το 2006 αποκατέστησε την τάξη και του παρέδωσε το «Χρυσό Παπούτσι» σε γκαλά με τους Μισέλ Πλατινί, Ντράγκαν Τζάγιτς και Στόικοβιτς, αναγνωρίζοντας τα 34 γκολ του.
Μονομαχία για μία θέση στον τελικό
Η νέα σεζόν, το 1991-1992, βρήκε τον Πάντσεφ πρωταθλητή Ευρώπης, ουσιαστικά με «Χρυσό Παπούτσι», πρώτο σκόρερ στα προκριματικά του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος 1992 με 10 γκολ (από τα 20 της Γιουγκοσλαβίας) και έτοιμο να επαναλάβει τη μαγική περασμένη σεζόν.
Ο ίδιος δεν σταματούσε να σκοράρει, ο Ερυθρός Αστέρας όδευε για την κατάκτηση του πρωταθλήματος, ενώ βρισκόταν και στην πρωτόγνωρη φάση ομίλων του πειραματικού Champions League, μαζί με τον Παναθηναϊκό, τη Σαμπντόρια και την Άντερλεχτ.
Στην πρεμιέρα, ο Ερυθρός Αστέρας υποτάχθηκε στη Γένοβα από τη Σαμπντόρια με 0-2 και τον Δεκέμβριο του 1991 επικράτησε με 3-2 της Άντερλεχτ.
Ο αγώνας δεν διεξήχθη στο Βελιγράδι, αλλά στη Βουδαπέστη, αφού η UEFA θεωρούσε ότι πλέον δεν ήταν ασφαλείς οι συνθήκες στη Γιουγκοσλαβία, πράττοντας το ίδιο για όλες τις ομάδες της χώρας.
Τα επόμενα δύο παιχνίδια ήταν απέναντι στον Παναθηναϊκό, προγραμματισμένα για τον Μάρτιο του 1992. Η αρχή θα γινόταν στο Ολυμπιακό Στάδιο στις 4 Μαρτίου και η ρεβάνς θα δινόταν στις 18 του μήνα στη Σόφια.
Ο Παναθηναϊκός είχε αποσπάσει 0-0 στις Βρυξέλλες και έφερε το ίδιο αποτέλεσμα με τους Ιταλούς στην Αθήνα. Οι δύο ομάδες βρίσκονταν «ζωντανές« στο παιχνίδι της πρόκρισης στον τελικό της διοργάνωσης, όπου θα περνούσε η πρωτοπόρος και θα αντιμετώπιζε το ξεκάθαρο φαβορί του 1ου ομίλου, την Μπαρτσελόνα του Γιόχαν Κρόιφ.
Τα θέματα του Sport-Retro.gr για τη Γιουγκοσλαβία
Έγραψε «Μακεδόνας», του έκλεισαν τα σύνορα
Η άφιξη της αποστολής των Γιουγκοσλάβων επί ελληνικού εδάφους πραγματοποιήθηκε δύο ημέρες πριν από τη σέντρα του παιχνιδιού για την 3η αγωνιστική του 2ου ομίλου.
Παίκτες και προπονητικό επιτελείο συμπλήρωσαν τις φόρμες τους στο αεροδρόμιο του Ελληνικού για να μπουν στη χώρα, ώστε να εκδώσουν τις βίζες που απαιτούσε η διαδικασία.
Ο Πάντσεφ, όμως, είχε μία… φαεινή ιδέα. Στο πεδίο εθνικότητα συμπλήρωσε «Μακεδόνας», την ώρα που το μακεδονικό ζήτημα στην Ελλάδα βρισκόταν σε έξαρση, μετά από την κήρυξη ανεξαρτησίας των Σκοπίων τον Σεπτέμβριο του 1991.
Οι άνθρωποι του αεροδρομίου δεν του επέτρεψαν να μπει στη χώρα και τον κράτησαν στον χώρο, αφού οι ελληνικές αρχές δεν αναγνώριζαν αυτήν την εθνικότητα.
Ο υφυπουργός αθλητισμού, βαλκανιονίκης και Βορειοελλαδίτης στην καταγωγή Βασίλης Παπαγεωργόπουλος μιλούσε για σφετερισμό του ονόματος της Μακεδονίας, για την ελληνικότητά της, και ότι η δήλωσή του Σκοπιανού ποδοσφαιριστή είναι προκλητική, άστοχη, απαράδεκτη.
«Ο αγώνας διεξαγόταν στην Αθήνα και στη Γιουγκοσλαβία, για να μπεις στην Αθήνα, έπρεπε να έχεις βίζα. Συμπλήρωνες μία φόρμα στα σύνορα. Αυτό δεν ήταν μόνο για μένα, αλλά και για τους Σέρβους και τους Κροάτες. Μας έδωσαν τις φόρμες και συμπλήρωσα ‘Γιουγκοσλάβος’ και ‘Μακεδόνας’ στην εθνικότητα. Το έκανα επειδή έτσι ήταν», δηλώνει ο Πάντσεφ χρόνια αργότερα.
«Εκείνη την περίοδο, όμως, υπήρχε μία μεγάλη καμπάνια εναντίον της ‘Μακεδονίας’ στην Ελλάδα. Και το μετέτρεψαν σε πολιτικό σκάνδαλο. Με αποκάλεσαν εχθρό, ενώ εγώ είχα πάει εκεί για να παίξω ποδόσφαιρο. Αρνήθηκαν την είσοδό μου στη χώρα, όμως γνωρίζαμε ότι η πολιτική και το ποδόσφαιρο δεν πρέπει να αναμιγνύονται.
Ο Τζάγιτς και ο Νεμάνια Τσβέτκοβιτς (σ.σ. συμπαίκτες του στην ομάδα) μου ζήτησαν να γράψω οτιδήποτε άλλο, μόνο και μόνο για να περάσω τα σύνορα. Τους είπα ότι δεν μπορώ να φανταστώ την ίδια κατάσταση για έναν Άγγλο ή έναν Αμερικανό. Παρ’ όλα αυτά, η UEFA προειδοποίησε την Ελλάδα να μην το μετατρέψει σε πολιτικό ζήτημα και απείλησε να την τιμωρήσει, αν δεν με άφηνε να μπω».
«Όταν τα διαδικαστικά προβλήματα διευθετήθηκαν, εν τέλει πέρασα τα σύνορα. Κατόπιν, οι δημοσιογράφοι μου ζήτησαν μια δήλωση και απάντησα ότι δεν μπορούν να ζητούν δήλωση από ένα άτομο που δεν αναγνωρίζουν. Την επόμενη μέρα, στις εφημερίδες της Αθήνας, η φωτογραφία μου είχε κι ένα μεγάλο Χ από πάνω της.
Ήταν η απάντηση στην αγενή συμπεριφορά μου προς αυτούς και γι’ αυτό μερικές φορές σκέφτομαι ότι ίσως να έπρεπε να ενεργήσω διαφορετικά. Όμως τότε ήμουν νεαρός, τα αισθήματά μου με πλημμύρισαν και ήθελα να εκφράσω την ανυπακοή μου».
Το καλύτερο γκολ του και η σιγή στο ΟΑΚΑ
Η βαθμολογική κρισιμότητα του αγώνα και το περιστατικό με τον Πάντσεφ όξυναν την ένταση του επικείμενου αγώνα.
Το Ολυμπιακό Στάδιο γέμισε από φίλους του «τριφυλλιού», που εκτός από νίκη της ομάδας τους, επιχειρούσαν να προβούν και σε μία πολιτική δήλωση εις βάρος του Πάντσεφ και των Σκοπίων.
«Δύο ημέρες στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων ήμουν εγώ. Με αντιμετώπισαν ως εχθρό του κράτους. Όμως υπάρχει ένα ρητό που λέει ότι ο Θεός βοηθάει τους τολμηρούς», τόνισε ο Πάντσεφ και αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο.
Ο αγώνας βρισκόταν στην κόψη του ξυραφιού στο μεγαλύτερο μέρος του. Από τη μία οι Κριστόφ Βαζέχα, Δημήτρης Σαραβάκος, Στράτος Αποστολάκης και Σπύρος Μαραγκός έψαχναν το γκολ για τον Παναθηναϊκό, από την άλλη υπήρχε ο Πάντσεφ, ο Μιχάιλοβιτς, ο Γιούγκοβιτς, ο Ίλια Ίβιτς και ο Έλβιρ Μπόλιτς.
Κάθε φορά που ο Πάντσεφ άγγιζε την μπάλα, ακούγονταν ορυμαγδός σφυριγμάτων από τις κερκίδες. Παρ’ όλα αυτά, ο επιθετικός του Αστέρα δεν πτοήθηκε κι έχασε ορισμένες καλές ευκαιρίες.
Το ρολόι του ΟΑΚΑ έδειχνε το 68ο λεπτό, όταν ο Ίβιτς έδωσε στον Μιχάιλοβιτς από αριστερά και αυτός έβγαλε τη σέντρα. Ο Πάντσεφ πρόλαβε το τάκλιν και από το ύψος του πέναλτι έπιασε ένα βολέ, νικώντας τον Γιόζεφ Βάντσικ και κάνοντας το 1-0 για τον Αστέρα. Ο Παναθηναϊκός πίεσε για την ισοφάριση, έκλεισε τον Αστέρα στην περιοχή του, αλλά στο 86ο λεπτό είχε έρθει η ώρα της υπόκλισης.
Ο Γιούγκοβιτς άλλαζε πάσες με τον Πάντσεφ αρκετά μακριά από την περιοχή των «πρασίνων», ο Κώστας Μαυρίδης έδιωξε πάνω στον επιθετικό του Αστέρα, ο οποίος από τα 30 μέτρα και χωρίς κοντρόλ αποφάσισε να «τσιμπήσει» την μπάλα με το εξωτερικό του δεξιού ποδιού. Η τροχιά της ήταν αδιανόητη και πέρασε πάνω από τα 198 εκατοστά του Βάντσικ, καταλήγοντας στη γωνία της εστίας.
Ο Πάντσεφ πανηγύρισε έξαλλα το τέρμα στο κόρνερ του γηπέδου. Το κοινό του ΟΑΚΑ που αδημονούσε για την ισοφάριση, ξαφνικά σίγησε. Μέσα του ένας κρυφός θαυμασμός γι’ αυτό που μόλις παρακολούθησε, ωστόσο δεν μπορούσε να αποδεχθεί ότι πρωταγωνιστής ήταν ο… εχθρός του κράτους.
«Στο Ολυμπιακό Στάδιο βρίσκονταν 80.000 θεατές και μπροστά τους σημείωσα δύο γκολ. Στον φωτεινό πίνακα έγραφε ‘0-1 Πάντσεφ, 0-2 Πάντσεφ’. Ήταν λυπημένοι, σαν πένθος. Έσβησαν τον φωτεινό πίνακα 1-2 λεπτά μετά από το τελευταίο σφύριγμα του διαιτητή, μόνο και μόνο για να μην διαβάζεται. Το έκαναν αχρείαστο πολιτικό τσίρκο.
Τους έμεινε πως έγραψα ότι ήμουν ‘Μακεδόνας’. Όμως πρέπει να γίνει γνωστό ότι μετά από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι το 1922, οι ελληνικές δυνάμεις αναγνώριζαν τη μακεδονική μειονότητα και τύπωναν βιβλία στη μακεδονική αλφάβητο. Οπότε, από τη στιγμή που την αναγνώριζαν τότε, τώρα γιατί όχι;»
Ο Καλιτζάκης κλότσησε τον Πάντσεφ
Δύο εβδομάδες αργότερα, την ώρα που όλα έδειχναν ότι στη Βοσνία θα ξεσπούσε εμφύλια σύρραξη, Ερυθρός Αστέρας και Παναθηναϊκός συναντήθηκαν στη Σόφια για τη ρεβάνς. Το κλίμα μεταξύ των παικτών ήταν κι αυτό πολεμικό, αφού οι «πράσινοι» έψαχναν για εκδίκηση, προσωπική και ομαδική.
Το παιχνίδι πήρε «φωτιά» στο 51ο λεπτό, όταν ο Νίκος Καραγεωργίου ανέτρεψε στην περιοχή τον Πάντσεφ, όμως η μπάλα νωρίτερα είχε χτυπήσει στο χέρι του Σκοπιανού. Ο Μιχάιλοβιτς εκτέλεσε εύστοχα και έδωσε προβάδισμα στους τύποις γηπεδούχους.
Η κατάσταση είχε ξεφύγει και όπως στα τελευταία λεπτά του αγώνα στο ΟΑΚΑ, ο Πάντσεφ δέχθηκε δυνατό μαρκάρισμα από τον Αποστολάκη, έτσι και τώρα, στο 83′, ο Γιάννης Καλιτζάκης κλότσησε τον Σκοπιανό επιθετικό και αποβλήθηκε με απευθείας κόκκινη κάρτα.
«Τέλος» καριέρας τέσσερις μήνες αργότερα
Ο Ερυθρός Αστέρας πέρασε στην 1η θέση του ομίλου, ωστόσο έκανε δύο ήττες στη συνέχεια και τερμάτισε 2ος, χάνοντας την ευκαιρία να υπερασπιστεί το στέμμα του.
Ο Πάντσεφ δεν κατάφερε να εκπροσωπήσει τη Γιουγκοσλαβία σε Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, αφού η UEFA απέβαλε τη Γιουγκοσλαβία από το Euro 1992, λόγω των εξελίξεων εντός συνόρων. Η «φουρνιά» αυτή σκόρπισε υπό τους ήχους των βομβών που διέλυσαν οποιαδήποτε σκέψη ποδοσφαιρικής επιτυχίας.
Ο Πάντσεφ είχε τον κόσμο στα πόδια του εκείνο το καλοκαίρι, όμως έκανε τη λάθος επιλογή και πήγε στην Ίντερ, με την καριέρα του να παίρνει απότομα την κατιούσα. Δεν ήταν ποτέ ξανά ο εαυτός του, αυτός που ήταν όταν περνούσε τα ελληνικά σύνορα.
«Θα σας πω τι είναι η πολιτική. Είναι ηλίθια. Δεν είχα κακές προθέσεις. Έγραψα ότι είμαι ‘Μακεδόνας’, επειδή είμαι», δήλωσε. Αυτό που δεν ήταν ξανά έκτοτε, ήταν ένας γκολτζής επιθετικός με τίτλους και διακρίσεις…
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα