Τζουζέπ Σουνιόλ: Ο πρόεδρος της Μπαρτσελόνα που εκτελέστηκε από τον Φράνκο

Το καλοκαίρι του 2015, η Μπαρτσελόνα αποφάσισε να κηρύξει το έτος ως  “l’any Sunyol” (=”Η χρονιά του Σουνιόλ”). Ο Τζουζέπ Σουνιόλ ι Γαρίγα διετέλεσε πρόεδρος του συλλόγου μόλις για μία σεζόν και αυτή χωρίς τεράστια επιτυχία σε αγωνιστικό επίπεδο.

Παρ’ όλα αυτά, η προσφορά του ήταν πολλαπλή, τόσο προς τον σύλλογο όσο και προς το ποδόσφαιρο και την κοινωνία της χώρας. Όποια κι αν ήταν η χώρα εκείνη την εποχή. Κι αυτό γιατί η εκτέλεσή του από Φαλαγγίτες του στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο χωρίς καμία δίκη χαράχθηκε στην ιστορία του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία, αλλά και στην ταυτότητα των δύο κορυφαίων ποδοσφαιρικών συλλόγων, της Μπαρτσελόνα και της Ρεάλ.

Ακόμα κι αν οι “μπλαουγκράνα” απέφευγαν πεισματικά για δεκαετίες, μέχρι κι εκείνη του ’90, να αναγνωρίσουν τη σημασία του προέδρου τους και να τιμήσουν τη μνήμη του, κάποια στιγμή ήταν αναπόφευκτο να ξαναγραφτεί η ιστορία του “προέδρου μάρτυρα” που εκτελέστηκε στις 6 Αυγούστου 1936…

Άφησε τον… πλούτο για την πολιτική

Γεννήθηκε στις 21 Ιουλίου 1898, σε μία εύπορη οικογένεια από τη Βαρκελόνη. Ο πατέρας του “έτρεχε” μία μεγάλη επιχείρηση εμπορίου ζάχαρης, ωστόσο στα μάτια του μικρού Πεπ, πρότυπο έγινε ο θείος του, Ιλντεφόνς Σουνιόλ, μέλος της παράταξης Lliga Regionalista της καταλανικής βουλής το 1901 και μεταξύ των στελεχών που αποσχίστηκαν και σχημάτισαν το αριστερό κόμμα Centre Nacionalista Republicà το 1906.

Τα θέματα του Sport-Retro.gr για την Ισπανία

Ο Σουνιόλ “θήτευσε” ιδεολογικά δίπλα στον θείο του και άρχισε να ενεργοποιείται στην πολιτική, αρχικά κάνοντας δωρεές για σκοπούς όπως η απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, σε μία εποχή που η δικτατορία του Μιγκέλ Πρίμο ντε Ριβέρα επέφερε πολλές απαγορεύσεις στην ισπανική κοινωνία. Μία εξ αυτών, ένωσε για πάντα τον Σουνιόλ με την Μπαρτσελόνα…

Η αντίσταση πήγε τον Σουνιόλ στην Μπαρτσελόνα

Το “Καμπ ντε Λες Κορτς”, το γήπεδο που είχε χτίσει το 1922 ο ιδρυτής του συλλόγου, Τζουάν Γκάμπερ, και αποτέλεσε έδρα του μέχρι την κατασκευή του “Καμπ Νόου” το 1957, εξελίσσεται σε χώρο μυστικών πολιτικών συναντήσεων. Οι Καταλανοί φίλαθλοι αρχίζουν να αντιμετωπίζουν τον οργανισμό της Μπαρτσελόνα και κάθε έκφανσή του ως αντιδικτατορική δύναμη. Ήδη, από το 1918, υπάρχει δημοσίευμα της εφημερίδας “Veu de Catalunya” που αποκαλεί την ομάδα “σύλλογο της Καταλονίας”.

Το 1925, δύο χρόνια μετά από την κατάληψη της εξουσίας από τον στρατό του Πρίμο ντε Ριβέρα, η Μπαρτσελόνα έδινε φιλικό αγώνα με την Τζούπιτερ, προς τιμήν της πασίγνωστης ορχήστρας “Orfeó Català”. Οι θεατές του αγώνα βρήκαν την ευκαιρία να αψηφήσουν ένα καθεστώς που εκείνη την εποχή απαγόρευε τη χρήση της καταλανικής σημαίας (σενιέρα) στο γήπεδο, τη χρήση της καταλανικής γλώσσας στις ανακοινώσεις και τη χρήση οτιδήποτε θα μπορούσε να κριθεί εθνικιστικό από το καθεστώς.

Οι φίλαθλοι στις κερκίδες αποδοκίμασαν τον ισπανικό εθνικό ύμνο πριν από τη σέντρα του αγώνα, με συνέπεια να προκαλέσουν την οργή του καθεστώτος, που απείλησε τον σύλλογο ακόμα και με διάλυση. Τελικά, το “Λες Κορτς” έκλεισε για έξι μήνες και ο Γκάμπερ αναγκάστηκε να αυτομολήσει για να σωθεί, όμως η στάση αυτή του Πρίμο ντε Ριβέρα προκαλεί αντίθετα από τα προσδοκώμενα από εκείνον αποτελέσματα.

Οι Καταλανοί συσπειρώνονται γύρω από τον σύλλογο και αρχίζουν να εγγράφονται ως μέλη του, πράξη ισοδύναμη με αντίσταση. Το 1926 η Μπαρτσελόνα φτάνει τα 12.000 μέλη, την ώρα που η Ρεάλ δεν έχει αγγίξει ακόμα τα 5.000 μέλη! Ένα εξ αυτών είναι και ο 26χρονος Σουνιόλ, στην πρώτη επίσημη επαφή του με τα τεκταινόμενα της ομάδας.

Εκδότης σε αθλητικό-πολιτικό φύλλο

Στις 21 Ιουνίου 1928, ο Σουνιόλ αναλαμβάνει θέση στο διοικητικό συμβούλιο της Μπαρτσελόνα, υπό την προεδρία του Αρκάντι Μπαλαγκέρ, ενός υπέρμαχου της μοναρχίας. Έναν χρόνο αργότερα, γίνεται πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της Καταλονίας, ενώ στις 10 Φεβρουαρίου 1930 εκδίδει το πρώτο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας “La Rambla”, με σλόγκαν “Esport i Ciutadania” (=”Αθλητισμός και Εθνικότητα”).

Ο Σουνιόλ είχε εργαστεί ως αρθρογράφος παλαιότερα στη “La Publicitat i La Nau” και εκμεταλλεύτηκε αυτήν την εκδοτική κίνησή του για να δημοσιεύει αυτούσιες τις πεποιθήσεις περί νέας κοινωνικής τάξης, στην οποία θα συμβάδιζε η πολιτική με το ποδόσφαιρο. “Το να μιλάς για αθλητισμό σημαίνει να μιλάς για το έθνος, τον ενθουσιασμό για την αισιόδοξη πάλη των νιάτων. Το να μιλάς για εθνικότητα σημαίνει να μιλάς για τον καταλανικό πολιτισμό, τον φιλελευθερισμό, τη δημοκρατία και την πνευματική προσπάθεια”, υποστήριζε.

Τόπος φιέστας τα γραφεία της “La Rambla”

Η εφημερίδα του συνδέθηκε και με άλλον τρόπο με την Μπαρτσελόνα. Σε μία εποχή που η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των αγώνων δεν ήταν εύκολη, αφού δεν υπήρχε τηλεόραση και το ραδιόφωνο ήταν ακόμα είδος πολυτελείας, φίλοι της ομάδας συγκεντρώνονταν έξω από τη Ράμπλα ντε Καλανέτες, στον αριθμό 133, όπου στεγάζονταν τα γραφεία της εφημερίδας.

Συνήθως κάθονταν στο απέναντι μπαρ και έπιναν μπύρες, κρασί και ποτά, περιμένοντας κάποιον δημοσιογράφο της εφημερίδας να ενημερωθεί μέσω τηλεγραφημάτων για τα αποτελέσματα της αγωνιστικής, να κατέβει κάτω στην είσοδο και να τα γράψει στον μεγάλο μαυροπίνακα που είχε στηθεί ακριβώς γι’ αυτόν τον σκοπό.

Όταν οι “μπλαουγκράνα” νικούσαν, στηνόταν ένα πάρτι από τους φιλάθλους που περίμεναν τα αποτελέσματα έξω από την εφημερίδα, με συνέπεια αυτή η φιέστα να εξελιχθεί σε παράδοση και πλέον, δεκαετίες αργότερα, να γιορτάζονται στο ίδιο σημείο οι επιτυχίες της Μπαρτσελόνα, έστω κι αν δεν υπάρχει πλέον η εφημερίδα (στη θέση της βρίσκεται το εστιατόριο “Nuria”) ούτε το μπαρ (στη θέση του βρίσκεται ένα κιόσκι με εφημερίδες).

Έγινε βουλευτής και απέκτησε αντιπάλους

Το ίδιο έτος, ο Σουνιόλ εντάσσεται στο κόμμα Acció Catalana και όταν στις 14 Απριλίου 1931 εγκαθιδρύεται η Δεύτερη Δημοκρατία της Ισπανίας, αυτή η κίνησή του παίζει σημαντικό ρόλο. Πολιτικοποιημένος πλέον, οργάνωσε την υποδοχή του Φρανσέσκ Μασιά, ο οποίος είχε επιχειρήσει να ανατρέψει τον Πρίμο ντε Ριβέρα και να προχωρήσει στην ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας, όμως δεν τα κατάφερε.

Ο Μασιά τέθηκε επικεφαλής του κόμματος Esquerra Republicana de Catalunya που προήλθε από τη συγχώνευση τριών άλλων κομμάτων και κέρδισε τις εκλογές, με τον Σουνιόλ να αναλαμβάνει για πρώτη φορά το χρίσμα για το ισπανικό κοινοβούλιο, ως εκπρόσωπος της Καταλονίας και του ERC.

Ο Σουνιόλ είχε εξελιχθεί σε εξέχον στέλεχος της κοινωνίας και προσπαθούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στη θέση του στην Μπαρτσελόνα με τη φιλοδεξιά διοίκηση και στη θέση του στην πολιτική ζωή του τόπου ως μέλος μιας αριστερής παράταξης.

Δεν έλειψαν οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο ιδιοτήτων και μετά από την επανεκλογή του το 1933, οι αντίπαλοί του στο εσωτερικό έβλεπαν έναν βουλευτή που στο πίσω μέρος του μυαλού του είχε την απόσχιση της Καταλονίας από την Ισπανία, ενώ οι αντίπαλοί του στην ισπανική δεξιά αντίκριζαν μία επικίνδυνα ηγετική προσωπικότητα, με ικανότητες συσπείρωσης και με βήμα στο λαό, μέσω του Τύπου.

Πρόεδρος της Μπαρτσελόνα στα 37 του

Το κραχ του 1929 στις ΗΠΑ επηρέασε άμεσα τα οικονομικά της Ισπανίας και κατ’ επέκταση των ποδοσφαιρικών συλλόγων. Δίχως εξωτερική στήριξη, η Μπαρτσελόνα χρειάστηκε να διώξει αρκετούς από τους παίκτες της, ακόμα και θρύλους όπως ο Τζουζέπ Σαμιτιέρ, ο οποίος κατέληξε στη Ρεάλ Μαδρίτης.

Με το στάτους του ως άνθρωπος της πολιτικής, του αθλητισμού, του εμπορίου και του Τύπου να γιγαντώνεται, ο Σουνιόλ δέχθηκε πρόταση να αναλάβει πρόεδρος της Μπαρτσελόνα το 1934, την οποία απέρριψε, επικαλούμενος τις πολιτικές υποχρεώσεις του και κάποια προβλήματα υγείας. Η αλήθεια είναι ότι είχε ταξιδέψει στη Γαλλία και είχε υποβληθεί σε ορισμένες επεμβάσεις, χωρίς να προκύψουν περισσότερες λεπτομέρειες.

Τη θέση κατέλαβε ο Εστέβε Σάλα, τον οποίο στήριξε ο Σουνιόλ, ενώ πρότεινε την αποδοχή ως μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Άνα Μαρία Μαρτίνεθ Σάζι, της πρώτης γυναίκας στο ΔΣ της Μπαρτσελόνα.

Ο Σάλα αποχώρησε από την προεδρία έναν χρόνο αργότερα και κατόπιν νέας πίεσης προς τον Σουνιόλ, εκείνος αποδέχθηκε τον ρόλο και έγινε πρόεδρος της Μπαρτσελόνα στις 27 Ιουλίου 1935. Η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει…

Έχασε το κύπελλο στον “τελικό του Θαμόρα”

Το Φεβρουάριο του 1936, το Λαϊκό Μέτωπο επικράτησε στις εκλογές και συνέθεσε κυβερνητικό σχήμα. Επρόκειτο για έναν συνασπισμό Κομμουνιστών και Σοσιαλιστών, που εξέφραζε την αριστερή ιδεολογία της εποχής. Η δημοκρατία διαφάνηκε να ισχυροποιείται, αφού σταδιακά μέχρι εκείνο το σημείο είχαν αποφυλακιστεί όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι και οι τοπικές κυβερνήσεις επέστρεψαν στην εξουσία. Ο Σουνιόλ εξελέγη βουλευτής για τρίτη φορά με το ERC και μάλιστα πέτυχε διπλασιασμό των ποσοστών του, αξιοποιώντας τη δημοφιλία του ως πρόεδρος της Μπαρτσελόνα.

Σε αγωνιστικό επίπεδο, οι “μπλαουγκράνα” τερμάτισαν στην 5η θέση της βαθμολογίας (σε 12 ομάδες) με 11 νίκες, 2 ισοπαλίες και 9 ήττες και 39-32 τέρματα για την Primera Division 1935-1936. Αν και οι προσδοκίες ήταν υψηλότερες, η χρονιά κρίνεται επιτυχημένη, αφού η διοίκηση Σουνιόλ και η τοποθέτηση του Σάλα ως ταμία και του Φρανσέσκ Τσαβιέρ Κασάλς ως λογιστή οδήγησαν σε κερδοφορία στον ισολογισμό του συλλόγου.

Επιπροσθέτως, η ομάδα κατέκτησε το πρωτάθλημα Καταλονίας κι έφτασε μέχρι τον τελικό του κυπέλλου. Απέναντί της στο “Μεστάγια” η Ρεάλ Μαδρίτης, ή σκέτο Μαδρίτη, όπως ήταν γνωστή για πολιτικούς λόγους εκείνη την εποχή.

Ο τελικός της 21ης Ιουνίου έμεινε στην ιστορία ως ο τελικός του Ρικάρντο Θαμόρα. Ο κορυφαίος τερματοφύλακας του ισπανικού ποδοσφαίρου μέχρι τότε, που είχε περάσει και από την Μπαρτσελόνα, σε ηλικία 36 ετών είχε ανακοινώσει ότι αυτό θα ήταν το τελευταίο παιχνίδι του και φρόντισε να αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του.

Οι “μερένγκες” προηγήθηκαν με δύο τέρματα των Εουχένιο Ιλάριο και Σιμόν Λέκε μέσα στα πρώτα 12 λεπτά αγώνα, ο Τζουζέπ Εσκολά μείωσε στο 29′ και στη συνέχεια οι Καταλανοί ήταν καταιγιστικοί, αλλά έπεσαν πάνω στο τείχος που είχε υψώσει ο Θαμόρα. Στις καθυστερήσεις του τελικού, ο αμαρκάριστος Εσκολά έπιασε ένα δυνατό, συρτό σουτ που όδευε στην κάτω αριστερή γωνία της εστίας. Ο Θαμόρα βούτηξε ενστικτωδώς και μέσα σε ένα σύννεφο σκόνης, πραγματοποίησε την πιο ιστορική απόκρουση του ισπανικού ποδοσφαίρου, κρατώντας το 2-1 για τη Ρεάλ.

Ταξίδι στη Μαδρίτη για πολιτικό σκοπό

Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 18 Ιουλίου 1936, ο στρατηγός Φράνκο οδήγησε την Ισπανία σε εμφύλιο πόλεμο. Μάχες μαίνονταν σε όλη την επικράτεια και η Καταλονία έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην αντίσταση των δημοκρατικών, σημειώνοντας και ορισμένες σπουδαίες νίκες. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο Σουνιόλ αποφάσισε να μην ρισκάρει με τη συμμετοχή της Μπαρτσελόνα στην Primera Division της νέας σεζόν, ειδικά από τη στιγμή που το “Λες Κορτς” βρισκόταν έξω από την πόλη, εκτεθειμένο στην κατάληψη από τον στρατό του Φράνκο.

Αποφασίστηκε η συμμετοχή μόνο στις καταλανικές διοργανώσεις και με αποψιλωμένο ρόστερ, με συνέπεια να ενημερωθούν ορισμένοι παίκτες να μην επιστρέψουν από τις διακοπές τους διότι λύνονταν το συμβόλαιό τους και να ακυρωθούν προγραμματισμένες μεταγραφικές κινήσεις. Οι αποφάσεις αυτές υλοποιήθηκαν σε συνεδρίαση της 31ης Ιουλίου, της τελευταίας πράξης του Σουνιόλ ως πρόεδρος της Μπαρτσελόνα.

Τέσσερις ημέρες αργότερα, άρχισε το ταξίδι χωρίς επιστροφή… Προορισμός η Μαδρίτη, ως απεσταλμένος του προέδρου της καταλανικής βουλής, Τζουάν Κασανόβας, με μία σύντομη στάση στη Βαλένθια. Σκοπός να συναντηθεί με άλλους Δημοκρατικούς που είχαν διασυνδέσεις με διάφορες περιοχές της χώρας, ώστε να συντονιστούν οι αντιστασιακές ενέργειες. Ένας επίσημος ιστορικός της Μπαρτσελόνα, πάντως, ισχυρίζεται ότι ανάμεσα στους σκοπούς του ταξιδιού του Σουνιόλ στη Μαδρίτη ήταν και κάποιες μεταγραφές των “μπλαουγκράνα”.

Στη Βαρκελόνη είχε ήδη αποκρουστεί η πρώτη επίθεση των Στρατηγών Φερνάδεθ Μπουριέλ και Μανουέλ Γκοδέδ μετά από ένα λουτρό αίματος. Στο πρόγραμμα του Σουνιόλ ήταν να συναντηθεί και με μία καταλανική μονάδα που αντιστεκόταν εντός Μαδρίτης στις δυνάμεις του Φράνκο, με στόχο την ανύψωση του φρονήματος.

Σύλληψη και εκτέλεση χωρίς δίκη

Μετά από τις πρώτες συναντήσεις με εξέχοντα στελέχη των Δημοκρατικών, θέλησε να αντικρίσει ιδίοις όμμασι το “μέτωπο” και στις 5 Αυγούστου άρχισε ταξίδι προς τους λόφους της Γκουαδαράμα, όπου διεξάγονταν πολεμικές επιχειρήσεις.

Μαζί του ένας οδηγός που του παρείχαν οι Δημοκρατικοί, ο δημοσιογράφος Βεντούρα Βιρτζίλι, ένας αξιωματικός του στρατού των δημοκρατικών και μία καταλανική… σημαία που κυμάτιζε στην οροφή του οχήματος, αφού ο Σουνιόλ είχε την ιδιότητα του βουλευτή και στο καταλανικό κοινοβούλιο.

Περίπου στο 52ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Μαδρίτης – Κορούνια, το όχημα σταμάτησε σε ένα στρατιωτικό μπλόκο. Η χαρτογράφηση εκείνων των περιοχών δεν ήταν σαφής, αφού καθημερινά οι νίκες είτε των συμμάχων είτε των Φαλαγγιτών άλλαζαν τον χάρτη.

Ο Σουνιόλ θεώρησε ότι οι στρατιώτες που είχε μπροστά του ήταν του δημοκρατικού στρατού και σύμφωνα με μία εκδοχή, βγήκε από το αυτοκίνητο και φώναξε “Viva la Republica” (=”ζήτω η δημοκρατία”). Οι στρατιώτες, όμως, δεν ήταν σύμμαχοι, με συνέπεια να αναγνωρίσουν τον Σουνιόλ και να τον συλλάβουν μαζί με τους συνοδοιπόρους του.

Το απόγευμα της 6ης Αυγούστου, ο Σουνιόλ και οι τρεις συνοδοί του εκτελέστηκαν δια τυφεκισμού από τις δυνάμεις του Φράνκο.

Ο Φράνκο σπίλωσε τη μνήμη του

Τα νέα καθυστέρησαν να διαδοθούν. Για δύο ημέρες, ο βουλευτής εμφανιζόταν ως αγνοούμενος και μόνο όταν η εφημερίδα του, η “Rambla”, έκανε λόγο για θάνατο, άρχισε να εξετάζεται -ακόμα και τότε με αμφιβολία- το ενδεχόμενο της εκτέλεσης. Οι πρώτες πληροφορίες έκαναν λόγο για εκτελεστικό απόσπασμα στις 10 Αυγούστου. Τα πραγματικά γεγονότα του θανάτου επιβεβαιώθηκαν μία εβδομάδα αργότερα, αν και η σορός του δεν βρέθηκε ποτέ.

Η υστεροφημία του Σουνιόλ υπέστη μεγάλη σπίλωση το επόμενο διάστημα, αρχής γενομένης από την ταφή του. Οι αρχές έγραψαν το όνομά του στην ταφόπλακα με την καστιγιάνικη μορφή (Josep Suñol) αντί για την καταλανική (Josep Sunyol). Στις 28 Δεκεμβρίου 1939 πέρασε από στρατοδικείο για εγκλήματα πολέμου, παρότι νεκρός, με τον κατήγορο να υποστηρίζει ότι ο Σουνιόλ γνώριζε ότι σε αυτό το ταξίδι θα αιχμαλωτιστεί και θα θανατωθεί εξαιτίας της ιδιότητάς του. Τα επόμενα χρόνια, ο Φράνκο τον χαρακτήρισε αντι-Ισπανό και φρόντισε να μειώσει με κάθε τρόπο το έργο του στην πολιτική σκηνή.

Τον… έκρυψε κι η Μπαρτσελόνα μέχρι το ’90

Σε αυτό βρήκε συμμάχους τους ίδιους τους διοικούντες την Μπαρτσελόνα. Παρότι οι “μπλαουγκράνα” έχρισαν τον Σουνιόλ επίτιμο πρόεδρο μετά θάνατον, από τις 16 Νοεμβρίου 1936 μέχρι τις 17 Ιανουαρίου 1939, η ολοκληρωτική επικράτηση του Φράνκο στην Ισπανία, προκάλεσε αίσθημα φόβου στον σύλλογο.

Επί χρόνια, οι κατά καιρούς πρόεδροι της Μπαρτσελόνα αρνούνταν να παραχωρήσουν στον Σουνιόλ την πραγματική θέση του στην ιστορία του συλλόγου. Ακόμα και μετά από την πτώση της δικτατορίας, οι εκάστοτε δεξιές διοικήσεις του καταλανικού συλλόγου θεωρούσαν ότι η αναγνώριση του έργου του θα αναμόχλευε τα πολιτικά μίση.

Η ανάδειξη των επιτευγμάτων και της συνεισφοράς του στην Καταλονία και στην Μπαρτσελόνα ήταν αποτέλεσμα άρθρων και ερευνών δημοσιογράφων τη δεκαετία του ’90, έστω κι αν ήρθαν σε κόντρα με την τότε διοίκηση του Τζουζέπ Γιουίς Νούνιες, προέδρου από το 1978 μέχρι το 2000.

Το 1996, η οργάνωση “Amics de Josep Sunyol” (“Φίλοι του Τζουζέπ Σουνιόλ”) στην επέτειο των 60 χρόνων από τον θάνατό του, αποφάσισε να τοποθετήσει μία αναμνηστική πλάκα στον τόπο όπου εκτελέστηκε. Έναν χρόνο αργότερα, κατόπιν πιέσεων, η διοίκηση του συλλόγου έδωσε το “παρών” με δύο στελέχη της στην εκδήλωση της αποκατάστασης της μνήμης του Σουνιόλ, μαζί με επιφανείς τοπικούς πολιτικούς (μεταξύ τους και ο πρόεδρος του κοινοβουλίου της Καταλονίας).

Εκείνο το έτος κυκλοφόρησε και το βιβλίο των Τζουζέπ Μαρία Σολέ ι Σαμπατέ, Κάρλες Γιορένς και Αντόνι Στρούμπελ, το οποίο αποτελούσε την πρώτη εμπεριστατωμένη μελέτη σχετικά με τα γεγονότα του 1936 που αφορούσαν στη δολοφονία του Σουνιόλ. Ο τίτλος του: “Josep Sunyol, l’altre president màrtir”, ήτοι ο άλλος μάρτυρας πρόεδρος (η αναφορά γίνεται στην πιο γνωστή περίπτωση εκτέλεσης προέδρου μέχρι τότε, εκείνη του Αντόνιο Ορτέγα της Ρεάλ το 1939).