Το «θαύμα στον πάγο»: Μία τεράστια νίκη-έκπληξη των ΗΠΑ επί της ΕΣΣΔ εν μέσω Ψυχρού Πολέμου

Γιώργος Χρονόπουλος 22 Φεβ, 2018

Πιστεύετε στα θαύματα; Πόσες φορές δεν έχετε νιώσει όλοι ότι βλέπετε κάτι απίστευτο να συμβαίνει παρακολουθώντας έναν αγώνα; Πόσες φορές οι Έλληνες έχουν αναπολήσει το 1987, το 2004 ή μία τεράστια συλλογική επιτυχία;

Με αφορμή τη συμπλήρωση 38 ετών από το θρυλικό ματς ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, το Sport-Retro.gr θυμάται μία από τις πιο τρανταχτές εκπλήξεις στην ιστορία του αθλητισμού.

Ψυχρός πόλεμος και στα γήπεδα

O χρόνος γυρνά στις αρχές του 1980, οι Σοβιετικοί έχουν εισβάλλει στο Αφγανιστάν και οι Αμερικανοί αντιμετωπίζουν την ομηρία 52 πολιτών στην πρεσβεία της χώρας στην Τεχεράνη.

Ο Ψυχρός Πόλεμος έχει κλιμακωθεί, αγγίζει και τα αθλητικά δρώμενα, καθώς ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ έχει ανακοινώσει ότι οι ΗΠΑ θα μποϊκοτάρουν τους Ολυμπιακούς αγώνες της Μόσχας το προσεχές καλοκαίρι.

Πριν από αυτό, όμως, προηγούνται οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες που διοργανώνονται μάλιστα στο Λέικ Πλέισιντ της Νέα Υόρκης.

Οι αθλητές της ΕΣΣΔ ήταν εκεί, καθώς η χώρα τους αποτελούσε και αποτελεί μία από τις παραδοσιακά μεγάλες δυνάμεις των χειμερινών σπορ, με προμετωπίδα το χόκεϊ επί πάγου.

Υπό κανονικές συνθήκες μία σύγκρουση μεταξύ των δύο κρατών σε οποιοδήποτε άθλημα θα αποτελούσε φλέγον ζήτημα και θα κυριαρχούσε στα δημοσιεύματα των ΜΜΕ.

Εν προκειμένω, όμως, τα δεδομένα ήταν διαφορετικά, αφού οι Σοβιετικοί, αν και ερασιτέχνες στα χαρτιά, ήταν στην πραγματικότητα αθλητές πλήρους απασχόλησης που δηλώνονταν ως εργαζόμενοι κάποιας κρατικής εταιρείας πίσω στην πατρίδα.

Αποτελούσαν το απόλυτο φαβορί του τουρνουά, καθώς είχαν αναδειχθεί 14 φορές Παγκόσμιοι Πρωταθλητές, στόχευαν στο 5ο σερί χρυσό μετάλλιο και 6ο στους 7 τελευταίους Ολυμπιακούς Αγώνες από το 1956.

Καθοδηγούμενοι από τον προπονητή τους Βίκτορ Τιχόνοφ και τον αρχηγό τους Μπόρις Μιχαΐλοφ, φτάνουν στη Νέα Υόρκη με ρεκόρ 27 νικών, μίας ισοπαλίας και μόλις μία ήττας σε αυτό διάστημα, γκολ 175-44 και αστέρια από το πανίσχυρο εθνικό τους πρωτάθλημα, όπως ο Βάλερι Καράμοφ, ο Σεργκέι Μακάροφ και ο Βάτσεσλαβ Φετίσοφ (αργότερα άπαντες εισήχθησαν στο Hall of Fame του αθλήματος).

Μπροστάρης ήταν ο εμβληματικός τερματοφύλακας Βλάντισλαβ Τρέτιακ, ο οποίος θεωρείται μέχρι σήμερα ο καλύτερος όλων των εποχών και, όπως εύκολα διαπιστώνει κανείς, το περιθώριο αμφισβήτησης της κυριαρχίας τους ήταν μικρό έως μηδαμινό.

Οι Αμερικανοί από την άλλη πλευρά συμμετείχαν στο τουρνουά με την πιο νεανική ομάδα της ιστορίας τους, αλλά και των Ολυμπιακών Αγώνων γενικώς, με μ.ό. ηλικίας τα 21 έτη. Ο στόχος; Μία αξιοπρεπής πορεία που δεν θα πίκραινε τον κόσμο και δεν θα τους ντρόπιαζε ως διοργανωτές.

Ο Χερμπ Μπρουκς επέλεξε ανάμεσα σε 68 ερασιτέχνες παίκτες, τους οποίους πέρασε από εξαντλητικά δοκιμαστικά που περιελάμβαναν και ψυχολογικό τεστ 300 (!) ερωτήσεων, με στόχο να εξακριβώσει ποιος μπορεί να αντέξει την πίεση και ποιος όχι.

Ο προπονητής των ΗΠΑ μάζεψε εν τέλει μία ομάδα από κολεγιόπαιδα, κυρίως από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα όπου είχε διατελέσει προπονητής τα προηγούμενα χρόνια.

Με εξαίρεση τον Μπαζ Σνάιντερ, ο οποίος ήταν μέλος της Ολυμπιακής ομάδας και το 1976, όπως και τον τερματοφύλακα Τζιμ Κρεγκ που είχε αγωνιστεί στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 1979, κανείς άλλος δεν διέθετε διεθνή εμπειρία.

Μέλη της ομάδας ήταν επίσης και 4 παίκτες από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, αλλά από τη στιγμή που αποτελούσε τον παραδοσιακό αντίπαλο της Μινεσότα, η ένταση μεταξύ των παικτών μεταφέρθηκε και στην εθνική ομάδα.

Η απάντηση του Μπρουκς σε αυτό; Όρισε αρχηγό τον Μάικ Ερουζιόνε, αρχηγό της ομάδας της Βοστώνης, προκειμένου να κόψει τον βήχα στα δικά του παιδιά από τη Μινεσότα και να δημιουργήσει κλίμα συσπείρωσης.

“Το όνομα που αναγράφεται στο μπροστινό μέρος της φανέλας είναι πιο σημαντικό από αυτό που γράφει πίσω”, ήταν τα λόγια του, όμως τα πρώτα δείγματα δεν ήταν καλά.

Παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων, οι Σοβιετικοί διέσυραν με σκορ 10-3 τις ΗΠΑ σε φιλικό αγώνα επί αμερικανικού εδάφους και απέδειξαν στα “μωρά” του Μπρουκς ότι είχαν πολύ δρόμο μπροστά τους για να φανούν έστω ανταγωνιστικοί σε αυτό το επίπεδο.

Υπέρβαση vs Υπεροχής

Οι Αμερικανοί άρχισαν τις επίσημες υποχρεώσεις τους στο τουρνουά, γλιτώνοντας την ήττα από τη Σουηδία στα τελευταία δευτερόλεπτα (2-2).

Ο τρόπος που ήρθε το αποτέλεσμα έδωσε ψυχολογική ώθηση στους διοργανωτές, οι οποίοι σημείωσαν 4 νίκες στα επόμενα ματς του ομίλου απέναντι σε Δ.Γερμανία, Ρουμανία και Νορβηγία, με highlight την επικράτηση (7-3) επί της πανίσχυρης Τσεχοσλοβακίας.

Κατά συνέπεια, πήραν την πρόκριση ως 2οι από τον όμιλό τους σε ισοβαθμία με τους Σουηδούς και με γκολ 25-10.

Παράλληλα, οι Σοβιετικοί έκαναν “πάρτι” στον άλλο όμιλο με 5/5 νίκες και γκολ 51-11, αποκλείοντας μάλιστα τον Καναδά που ήταν φαβορί για την κατάκτηση μεταλλίου.

Η αξιοπρεπής πορεία είχε πλέον επιτευχθεί για τους Αμερικανούς και στόχος ήταν ένα μετάλλιο. Όχι, φυσικά, το χρυσό, αφού αυτό ήταν καπαρωμένο από τους… ακατανόμαστους.

Η δεύτερη φάση του τουρνουά διεξήχθη επίσης με τη μορφή ομίλου, με τη σημείωση ότι οι 4 ομάδες (ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Σουηδία, Φινλανδία) θα “κουβαλούσαν” τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης και θα έδιναν από 2 ματς η κάθε μία.

Η πρεμιέρα της δεύτερης φάσης έφερνε αντιμέτωπους τους Αμερικανούς με τους Σοβιετικούς και, βέβαια, το φαβορί ήταν ξεκάθαρο…

Το “αδύνατον” είναι απλά μία λέξη

Στις 22 Φεβρουαρίου του 1980 στο Ολυμπιακό Παγοδρόμιο του Λέικ Πλέισιντ, οι φιλοξενούμενοι πήραν το προβάδισμα δύο φορές στην πρώτη περίοδο, αλλά οι γηπεδούχοι απάντησαν ισάριθμες φορές και, μάλιστα, το 2-2 σημειώθηκε 1 δευτερόλεπτο πριν από τη λήξη του 20λέπτου.

Η πίεση των Σοβιετικών αποτυπωνόταν και στη στατιστική του αγώνα (18-8 τα σουτ), ωστόσο ο γκολκίπερ Τζιμ Κρεγκ είχε κατεβάσει… ρολά μπροστά στην εστία του.

Ο εκνευρισμός των φιλοξενούμενων ήταν εμφανής κατά τη διακοπή μετά την πρώτη περίοδο, γεγονός που αποτυπώθηκε στο πρόσωπο του έξαλλου Τιχόνοφ, ο οποίος αντικατέστησε τον θρυλικό γκολκίπερ Τρέτιακ με τον Βλάντιμιρ Μίσκιν.

Αυτή η βεβιασμένη κίνηση αποτέλεσε το πιο τραγικό λάθος της καριέρας του Σοβιετικού προπονητή, όπως δήλωσε αργότερα ο ίδιος.

Οι φιλοξενούμενοι μπήκαν στη δεύτερη περίοδο αποφασισμένοι να “καθαρίσουν” το ματς, προηγήθηκαν άμεσα με γκολ του Μάλτσεφ μετά από 2′ και όλα έδειχναν ότι οι Αμερικανοί θα λυγίσουν αργά ή γρήγορα, δεδομένου ότι κατέγραψαν μόλις 2 τελικές σε 20 λεπτά.

Με τον Τζιμ Κρεγκ να πραγματοποιεί σωρεία επεμβάσεων στα περίπου 20 σουτ που έκανε ο αντίπαλος, η περίοδος έληξε 3-2 υπέρ της ΕΣΣΔ και πλέον ο “κλεφτοπόλεμος” έπρεπε να σταματήσει.

Το τρίτο και τελευταίο 20λεπτο άρχισε με τους Σοβιετικούς να έχουν ξανά τον έλεγχο, αλλά να έχουν μειώσει την επιθετικότητά τους, γεγονός που επέτρεψε στον Ντέιβιντ Σιλκ να ισοφαρίσει σε 3-3, περίπου 11′ πριν από το τέλος.

Προτού προλάβουν οι φιλοξενούμενοι να συνέλθουν από το σοκ, ο αρχηγός Μάικ Ερουζιόνε (σ.σ. στα ιταλικά το όνομά του σημαίνει ‘έκρηξη’) έφερε τα πάνω-κάτω με ένα σουτ από τα 25 μέτρα που έγραψε το 4-3 και προκάλεσε έκρηξη χαρά σε 10.000 θεατές.

Η κλεψύδρα άδειαζε για τους Σοβιετικούς, οι οποίοι πέρασαν τα επόμενα 10 λεπτά στριμώχνοντας τους Αμερικάνους στο μισό γήπεδο και προσπαθώντας με κάθε τρόπο να φτάσουν στην ισοφάριση.

Με την κερκίδα να παίζει άμυνα, οι γηπεδούχοι έδειχναν να αντέχουν στο ασφυκτικό πρέσινγκ των αντιπάλων και 10” πριν από τη λήξη ο κόσμος άρχισε να μετρά αντίστροφα.

Ο Αλ Μάικλς, θρυλικός τηλεσχολιαστής του ABC, ο οποίος έκανε μετάδοση αγώνα χόκεϊ για πρώτη φορά στην καριέρα του, καθώς κανείς δεν ενδιαφερόταν να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο ματς, μετρούσε αντίστροφα μαζί με τους θεατές.

“5, 4, 3, 2, 1… Πιστεύετε στα θαύματα; Ναι!”, φώναξε κλαίγοντας στο μικρόφωνο για να μπει κατ’ αυτόν τον τρόπο στο πάνθεον της Ιστορίας, προτού ακουστεί από τα μεγάφωνα το “God Bless America”.

Οι νικητές είχαν γίνει κουβάρι σε μία γωνία, ο Χερμπ Μπρουκς έτρεξε στα αποδυτήρια και ξέσπασε σε κλάματα, ενώ οι Σοβιετικοί στέκονταν στο κέντρο σαστισμένοι.

Η “κόκκινη αρκούδα” μόλις είχε γονατίσει και οι Αμερικάνοι κατέγραψαν μία από τις μεγαλύτερες (αν όχι τη μεγαλύτερη) εκπλήξεις στην ιστορία όλων των ομαδικών αθλημάτων.

Συν τοις άλλοις, οι νικητές πήραν και μία άτυπη εκδίκηση για την ήττα της ομάδας μπάσκετ από τους Σοβιετικούς 8 χρόνια νωρίτερα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου.

Η ιστορία που έγινε μύθος

Η νίκη μεταφράστηκε, φυσικά, ως ιδεολογική υπεροχή από τους κυβερνώντες, ενώ πανηγυρίστηκε έξαλλα απ’ άκρη σ’ άκρη στη χώρα και κυρίως στη Νέα Υόρκη μόλις έγινε γνωστό το αποτέλεσμα.

Κανένα τηλεοπτικό δίκτυο δεν είχε φροντίσει να προβάλλει ζωντανά την αναμέτρηση, διότι ουδείς πίστευε ότι η ομάδα χόκεϊ θα πανηγυρίσει τη νίκη στο συγκεκριμένο ματς.

Το τηλεοπτικό δίκτυο ABC την πρόβαλλε μαγνητοσκοπημένη, καθώς την ώρα του αγώνα είχε επιλέξει τη ζωντανή μετάδοση του τελικού σλάλομ στο σκι…

Την ίδια στιγμή το σοκ στην ΕΣΣΔ ήταν τεράστιο και η περίφημη “Pravda”, δηλαδή η εφημερίδα με τις περισσότερες πωλήσεις, δεν έγραψε λέξη για το ματς επί 3 συνεχόμενες ημέρες!

Οι Σοβιετικοί διέλυσαν τη Σουηδία με 9-2 στο επόμενο ματς, όμως αυτό το αποτέλεσμα δεν αποδείχθηκε αρκετό, καθώς τερμάτισαν 2οι, αρνούμενοι μάλιστα να παραδώσουν τα ασημένια μετάλλια για να σκαλιστούν πάνω τα ονόματά τους, όπως είθισται στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Το χρυσό μετάλλιο δεν μπορούσε φυσικά να χαθεί για τις ψυχωμένες ΗΠΑ, τουναντίον σφραγίστηκε 24 ώρες αργότερα με τη νίκη 4-2 απέναντι στους Φινλανδούς.

Ο Χερμπ Μπρουκς, μάλιστα, σε μία προσπάθεια να κρατήσει προσγειωμένους τους παίκτες του, τους τόνισε γλαφυρά στα αποδυτήρια πριν το ματς: “Γεννηθήκατε για το πετύχετε αυτό. Αν χάσετε αυτό το ματς, θα σέρνετε την ήττα μέχρι τον τάφο σας!”

Τελικά αυτό που έμελλε να “σέρνουν'” για πάντα μαζί τους οι Αμερικανοί διεθνείς της ομάδας χόκεϊ ήταν η φήμη των νικητών απέναντι σε όλα τα προγνωστικά.

Το “θαύμα στον πάγο” ανέδειξε σε εθνικούς ήρωες τους παίκτες και τον Μπρουκς, ενώ όπως είναι φυσικό εκτόξευσε τη δημοτικότητα του αθλήματος στη χώρα και όχι μόνο.

Η ιστορία έγινε μύθος, γράφτηκαν βιβλία, δημιουργήθηκε ντοκιμαντέρ και γυρίστηκαν δύο ταινίες για αυτή (σ.σ. πιο γνωστή αυτή του 2004 με τίτλο “The Miracle” και πρωταγωνιστή τον Κερτ Ράσελ).

Το 1999 το περιοδικό “Sports illustrated” κατέταξε, με μία δόση μεροληψίας βέβαια, το γεγονός ως την αδιαμφισβήτητα σημαντικότερη στιγμή του ομαδικού αθλητισμού κατά τον 20ό αιώνα.

Επανάληψη ακριβώς 22 χρόνια μετά!

Μέχρι τη διάλυσή της η ΕΣΣΔ δεν ηττήθηκε ξανά από τις ΗΠΑ σε επίσημο ματς, αφού το 1981 νίκησε με 4-1, το 1982 με 8-4, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988 με 7-5 και ως Κοινοπολιτεία στους Ο.Α. του 1992 με 5-2.

Οι Αμερικανοί λύγισαν ξανά τους Ρώσους στις 22 Φεβρουαρίου 2002 στον ημιτελικό των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2002 στο Σολτ Λέικ Σίτι, δηλαδή ακριβώς 22 χρόνια μετά το “θαύμα στον πάγο”.

Η νίκη των γηπεδούχων επιτεύχθηκε με σκορ 3-2, ενώ στον πάγκο τους καθόταν και πάλι ο Χερμπ Μπρουκς, ο “δήμιος” της “αρκούδας” όπως αποδείχθηκε.

Τον Φεβρουάριο του 2015, στην επέτειο των 35 χρόνων από το αξέχαστο περιστατικό, οι πρωταγωνιστές του “θαύματος” τιμήθηκαν στο γήπεδο που διεξήχθη τότε το ματς.

Απόντες ήταν μόνο οι δύο που είχαν φύγει από τη ζωή: Ο Μπομπ Σούτερ που πέθανε από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 57 ετών και ο θρυλικός Χερμπ Μπρουκς, ο οποίος σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα το 2003.

Τη βραδιά της γιορτής η οικογένεια του προπονητή διέθεσε σε δημοπρασία κάποια προσωπικά του αντικείμενα (ξεχώριζε το μετάλλιο του 1980) για την ενίσχυση του ιδρύματος που είχε δημιουργήσει ο ίδιος και έφερε το όνομά του.

Ο αρχιτέκτονας της ομάδας που έκανε τον κόσμο να πιστέψει στα θαύματα δεν ήταν πια εκεί, αλλά είχε αφήσει πίσω του μία τεράστια κληρονομιά, συμπεριλαμβανομένης μίας σειράς από αποφθέγματα που έλεγε στους παίκτες του, αλλά και στους δημοσιογράφους.

Αυτά έγιναν γνωστά ως “Brooksism” και εκδόθηκαν σε βιβλίο. Το πιο ξεχωριστό ρητό ήταν το “πιστεύω σε αυτά που ζω και βλέπω οπότε φυσικά ναι”. Η ερώτηση που του είχε γίνει ήταν αν πιστεύει στα θαύματα…