Ο μύθος που περικλείει το όνομα του είναι τεράστιος. Άλλες φορές δικαιολογημένα και άλλες λόγω παρερμηνείας, το σίγουρο είναι πως ο Αμπέμπε Μπικίλα σημάδεψε ανεξίτηλα την ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων και του Μαραθωνίου.
Ο Αιθίοπας δρομέας, ο οποίος έγινε ο πρώτος μαύρος Αφρικανός κάτοχος χρυσού ολυμπιακού μεταλλίου, πέθανε σαν σήμερα στις 25/10/1973 και το Sport-Retro.gr σας παρουσιάζει τη ζωή του.
Πάμφτωχος γιος βοσκού στο χωριό
Γεννήθηκε στο χωριό Γιάτο της βόρειας Σόβα στις 7 Αυγούστου 1932 και σε ένα περίεργο παιχνίδι της μοίρας την ίδια ημέρα διεξαγόταν ο Μαραθώνιος των Ολυμπιακών Αγώνων του Λος Άντζελες.
Γιoς μιας φτωχής και αγροτικής οικογένειας, ο μικρός Αμπέμπε ήρθε αντιμέτωπος με τις κακουχίες από πολύ νωρίς, καθώς οι αγροτικές δουλειές και η βοήθεια στον βοσκό πατέρα του αποτελούσαν καθημερινότητα.
Στον ελεύθερο χρόνο του έπαιζε «γκένα», ένα παραδοσιακό παιχνίδι της Αιθιοπίας που μοιάζει πάρα πολύ με το χόκεϊ επί χόρτου, αλλά με μία βασική διαφορά: τα τέρματα απείχαν μεταξύ τους κάποια χιλιόμετρα!
Ο Μπεν Τζόνσον νίκησε τον Καρλ Λιούις, αλλά έχασε από τον εαυτό του
Επιπλέον, ο μικρός Αμπέμπε ήταν δεινός κολυμβητής και ιππέας αλόγου – συνεπώς φανέρωνε από πολύ νωρίς την ιδιαίτερη κλίση του προς τον αθλητισμό.
Σε ηλικία 17 ετών και αφού είχε ολοκληρώσει το Εκκλησιαστικό Σχολείο της περιοχής του, ο Μπικίλα μετακόμισε στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα, με σκοπό να καταταχθεί στην φρουρά του αυτοκράτορα της χώρας Χαϊλέ Σελασιέ.
Την ίδια εποχή, η στρατιωτική ηγεσία της Αιθιοπίας υπό τον Σελασιέ, είχε εκπονήσει ένα αθλητικό πρόγραμμα αγώνων για τα τρία σώματα ασφαλείας.
Σε αυτό ο Αμπέμπε θα έβρισκε τη μεγάλη ευκαιρία να αναδείξει το τεράστιο ταλέντο που είχε στους αγώνες δρόμου, γι’ αυτό και έλαβε μέρος στο αγώνισμα του Μαραθωνίου των πρώτων Ετήσιων Εθνικών Αθλητικών Στρατιωτικών Αγώνων της Αιθιοπίας.
Η ένδοξη καριέρα και τα τέσσερα χρυσά μετάλλια του Καρλ Λιούις το 1984
Τερμάτισε πρώτος με χρόνο 2 ώρες 39 λεπτά, 50 δευτερόλεπτα κι ήταν η στιγμή που ο Σουηδός προπονητής Όνι Νίσκανεν τον πρόσεξε για πρώτη φορά.
Άλλωστε, ο μέχρι τότε άγνωστος Μπικίλα είχε καταφέρει να αφήσει πίσω τον Γουάμι Μπιράτου, δηλαδή τον καλύτερο δρομέα της χώρας και σπουδαία ελπίδα για διεθνή διάκριση.
Ξυπόλυτος και… «χρυσός»
Ο Νίσκανεν άρχισε να προπονεί εντατικά και επαγγελματικά τον Μπικίλα, με στόχο τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960 που διεξάγονταν στη Ρώμη.
Μαζί με τον συναθλητή του Αμπέμπε Γουακιέρα, ήταν οι μοναδικοί δρομείς της χώρας που πήραν την πρόκριση για το κορυφαίο αθλητικό γεγονός.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων προπονήσεων επί ιταλικού εδάφους, ο Μπικίλα έβγαλε φουσκάλες στα πόδια και η αιτία ήταν τα παπούτσια που τον στένευαν αφόρητα.
Ο Ντέρεκ Ρέντμοντ κατέλαβε την τελευταία θέση αλλά ΝΙΚΗΣΕ
Μια εκδοχή της ιστορίας αναφέρει πως η Adidas, η οποία είχε τα αποκλειστικά δικαιώματα ένδυσης/υπόδησης των αθλητών στους Αγώνες, δεν είχε δώσει την απαραίτητη σημασία στον άσημο ακόμα Αιθίοπα και δεν είχε το σωστό μέγεθος παπουτσιών.
Μία άλλη θεωρία λέει πως ο ίδιος ο Μπικίλα είχε αγοράσει ένα καινούργιο ζευγάρι παπούτσια στη Ρώμη για τις προπονήσεις του και ότι είχαν αποδειχθεί στενά.
Όποια και αν είναι η σωστή εκδοχή, το αποτέλεσμα ήταν πως στη γραμμή εκκίνησης του Μαραθωνίου ο Αιθίοπας αθλητής εμφανίστηκε ξυπόλυτος, καθώς η άλλη εναλλακτική ήταν να μην αγωνιστεί καθόλου.
Ανάμεσα σε τεράστια ονόματα της εποχής, όπως του κάτοχου του παγκόσμιου ρεκόρ Σεργκέι Ποπόφ (ΕΣΣΔ), του Μπάρι Μαγκί (N. Ζηλανδία) και του Ραντί Μπεν Αμπντεσαλάμ (Μαρόκο), ο Μπικίλα έμοιαζε εντελώς παράταιρος.
Το αποτέλεσμα ήταν εκκωφαντικό: Ο ξυπόλυτος Αμπέμπε Μπικίλα τερμάτισε πρώτος με νέο παγκόσμιο ρεκόρ στο αγώνισμα (2 ώρες 15 λεπτά, 16 δευτερόλεπτα), μία βελτιωμένη επίδοση κατά 8 λεπτά από την προηγούμενη του Ελσίνκι το 1952!
Η έκπληξη όλων στο Ολυμπιακό Στάδιο της Ρώμης ολοκληρώθηκε, όταν μετά τον τερματισμό ο Αιθίοπας συνέχισε να τρέχει και, παράλληλα, να κάνει διατάσεις για την καλύτερη αποθεραπεία του!
Το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο της Στανισλάβα Βαλασίεβιτς
Ο Σταυρός της Αιθιοπίας και το πραξικόπημα
Κατά την επιστροφή στη χώρα, ο Μπικίλα έγινε δεκτός με τιμές ήρωα, ενώ μία επιτροπή από κορυφαίους αξιωματούχους της χώρας και του στρατού τον οδήγησε στον αυτοκράτορα.
Ακολούθως, ο Σελασιέ τον τίμησε με τον Σταυρό της Αιθιοπίας, τον προήγαγε στο βαθμό του δεκανέα της Αυτοκρατορικής Φρουράς και του έκανε δώρο ένα «Volkswagen Beetle» και ένα σπίτι.
Μαζί με το αυτοκίνητο, πάντως, ο χρυσός Ολυμπιονίκης της Ρώμης προσέλαβε και έναν σοφέρ, αφού ο ίδιος δεν σκάμπαζε από οδήγηση.
Στις 13 Δεκεμβρίου του 1960 ο αυτοκράτορας βρισκόταν στη Βραζιλία στο πλαίσιο επίσημης επίσκεψης, γεγονός που ο στρατηγός Μεγκίστου Χαϊλέ Μαριάμ εκμεταλλεύθηκε για να οδηγήσει τμήμα του αυτοκρατορικού στρατού σε πραξικόπημα εναντίον του.
Η απόπειρα τελικά απέτυχε, ωστόσο ο Μπικίλα συνελήφθη και ανακρίθηκε παρά το γεγονός πως δεν είχε καμία ανάμειξη, προτού λάβει τη χάρη από τον Σελασιέ και αφεθεί ελεύθερος.
Όταν ο Μοχάμεντ Άλι «μετέφερε» την Ολυμπιακή Φλόγα στον βωμό της Ατλάντα
Ο πρώτος που έκανε back-to-back
Ύστερα από την περιπέτεια με την απόπειρα πραξικοπήματος, ο 29χρονος τότε Αμπέμπε Μπικίλα άρχισε ξανά να προπονείται και να συμμετέχει σε αγώνες.
Το 1961 έτρεξε ξυπόλυτος στον Κλασικό Μαραθώνιο της Αθήνας, όπου και αναδείχθηκε νικητής, ενώ την ίδια χρονιά πρώτευσε σε ακόμα δύο Μαραθωνίους: στην Οσάκα και στο Κόζιτσε.
Επόμενος αγώνας που συμμετείχε ήταν το 1963 στη Βοστώνη και παρά την 5η θέση η προσοχή του ήταν στραμμένη στους επερχόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο.
Η Γιολάντα Μπάλας κατέγραψε το μεγαλύτερο σερί όλων των εποχών με 150 νίκες!
Ως πρόβα τζενεράλε λίγους μήνες νωρίτερα ο Μπικίλα έτρεξε στον Μαραθώνιο της Αντίς Αμπέμπα και έκοψε πρώτος το νήμα, όμως σχεδόν έναν μήνα πριν από την έναρξη της κορυφαίας αθλητικής διοργάνωσης εισήχθη στο νοσοκομείο για αφαίρεση σκωληκοειδίτιδας.
Οι προβλέψεις ήταν άκρως δυσοίωνες για τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες, εντούτοις, ο επίμονος Αιθίοπας είχε αποφασίσει να παλέψει μέχρι τέλους για να δώσει το «παρών».
Μεταξύ άλλων, ο θριαμβευτής των Αγώνων της Ρώμης τα βράδια έβγαινε κρυφά από τους γιατρούς στο προαύλιο του νοσοκομείου και έκανε προπόνηση!
Πράγματι, ο Αμπέμπε Μπικίλα κατάφερε να ταξιδέψει στο Τόκιο το καλοκαίρι του 1964 και με παπούτσια Puma αυτή τη φορά πήρε θέση στη γραμμή εκκίνησης.
Πλέον, όλοι τον αναγνώριζαν και τον υπολόγιζαν ως κορυφαίο δρομέα, με το τελικό αποτέλεσμα να τους δικαιώνει αφού ο Αιθίοπας τερμάτισε πρώτος με χρόνο 2 ώρες 12 λεπτά και 11 δευτερόλεπτα.
Ντοράντο Πιέτρι: Ο Μαραθωνοδρόμος των Μαραθωνοδρόμων που «νίκησε» χωρίς να βγει πρώτος
Κοινώς διένυσε την απόσταση κατά 4 ολόκληρα λεπτά πιο γρήγορα από τον δεύτερο Μπάσιλ Χίτλεϊ και βελτίωσε το δικό του παγκόσμιο ρεκόρ κατά 3 λεπτά.
Φυσικά, ο Αμπέμπε Μπικίλα συνέχισε να τρέχει κάποια επιπλέον χιλιόμετρα μετά τον τερματισμό, ως γνήσιος αθλητής που φροντίζει πάντα για την αποθεραπεία του.
Ο Αιθίοπας είχε μόλις γράψει ιστορία, καθώς ήταν πλέον ο πρώτος αθλητής που επικρατούσε σε δύο συνεχόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες στο άθλημα του Μαραθωνίου.
Η επιστροφή στην πατρίδα ήταν και πάλι θριαμβευτική, ενώ ο αυτοκράτορας τον προήγαγε εκ νέου και του έδωσε ακόμα ένα σπίτι.
Στη συνέχεια ο Μπικίλα συμμετείχε σε άλλους τρεις Μαραθώνιους: στο Ότσου της Ιαπωνίας, το Σαράουτς της Ισπανίας (τραυματίστηκε) και τη Νότια Κορέα, εν αναμονή των Ολυμπιακών Αγώνων του Μεξικού.
Στις 20 Οκτωβρίου του 1968 ήταν έτοιμος να κατακτήσει το τρίτο συνεχόμενο χρυσό, όμως, ύστερα από 16 χιλιόμετρα… επανήλθε ο τραυματισμός του αγώνα της βασκικής πόλης και αναγκάστηκε να αποχωρήσει, καθώς οι πόνοι ήταν αφόρητοι.
Παρηγοριά αποτέλεσε το γεγονός πως ο συμπατριώτης του Μάμο Βόλντε νίκησε και, κατά συνέπεια, το χρώμα του μεταλλίου παρέμεινε σε αιθιοπικά χέρια.
Ο Τζέσι Όουενς ταπείνωσε αλλά «προστάτευσε» τον Χίτλερ
Το μοιραίο τροχαίο
Τη νύχτα της 22ας Μαρτίου του 1969, ο Μπικίλα οδηγούσε το «σκαραβαίο» του, όταν ένα πλήθος από διαδηλωτές εμφανίστηκε μπροστά του.
Στην προσπάθειά του να τους αποφύγει, ο Αιθίοπας έπεσε σε ένα χαντάκι, το αυτοκίνητο ανατράπηκε, ο ίδιος παρέμεινε για αρκετές ώρες εγκλωβισμένος και όταν τελικά τον απελευθέρωσαν η διάγνωση ήταν σοκαριστική: ο ήρωας της χώρας είχε μείνει παράλυτος από το κεφάλι και κάτω.
Η περίθαλψη και κυρίως η θεραπεία του Αμπέμπε στη χώρα του ήταν περιορισμένη, επομένως με απόφαση του αυτοκράτορα μεταφέρθηκε σε ειδικό νοσοκομείο στο Στόουκ της Αγγλίας.
Ύστερα από προσπάθειες μηνών, οι γιατροί κατάφεραν να επαναφέρουν την κίνηση στα χέρια του Μπικίλα κι εκείνος, πάντα ψυχωμένος, άρχισε να προπονείται στο πινγκ-πονγκ και στην τοξοβολία με αναπηρικό αμαξίδιο.
Τα αφιερώματα του Sport-Retro.gr στους Ολυμπιακούς Αγώνες
Ο στόχος του αυτή τη φορά ήταν να συμμετάσχει σε Αγώνες για άτομα με ειδικές ανάγκες, αφού η εγκατάλειψη του αθλητισμού δεν υπήρξε ποτέ ως σκέψη.
Τον Απρίλιο του 1970 στη Νορβηγία, ο εμβληματικός Αιθίοπας έλαβε μέρος σε αγώνες τοξοβολίας και πινγκ-πονγκ, ενώ παράλληλα, αναδείχθηκε νικητής ανάμεσα σε 17 διαγωνιζόμενους σε αγώνα με έλκηθρο που τραβούσαν σκυλιά, με χρόνο 1 ώρα, 16 λεπτά και 17 δευτερόλεπτα.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972, ο Μπικίλα ήταν επίσημος προσκεκλημένος και έναν χρόνο αργότερα, στις 25 Οκτωβρίου 1973, άφησε την τελευταία του πνοή ύστερα από εγκεφαλική αιμορραγία, απόρροια του μοιραίου ατυχήματος.
Σε ηλικία μόλις 41 ετών, η θρυλική αυτή προσωπικότητα πέρασε στην αιωνιότητα, αλλά προηγουμένως άφησε πίσω του τεράστια επιτεύγματα και ενέπνευσε χιλιάδες μικρά παιδιά να ακολουθήσουν τα… ξυπόλητα βήματά του στον αθλητισμό.
Νίκος Κεραμύδας
Τελειόφοιτος Κέντρου Αθλητικού Ρεπορτάζ
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα