Πόσες φορές αισθάνεσαι ότι θα ανατιναχθεί το μυαλό σου με τόσες σκέψεις; Αποφάσισα να μην ταλαιπωρηθώ πολύ και θα μου επιτρέψετε να προβώ στο εξής ασυνήθιστο: να γράψω σε πρώτο πρόσωπο για να διευκολύνω εμένα κι ενδεχομένως εσάς.
Ένας καλός φίλος και υποστηρικτής της ΑΕΚ, ο Θοδωρής Ραιδεστινός, με προσκάλεσε στο Σπίτι της Κύπρου, το μορφωτικό γραφείο της κυπριακής πρεσβείας, σε μία εκδήλωση που διοργάνωνε η Λέσχη Ιστορίας & Πολιτισμού της «Ένωσης» για τον Αντώνη Παπαδόπουλο.
Πέραν των απαραίτητων πληροφοριών που έσπευσα να ανανεώσω, αμέσως ενημερώθηκα ότι το «παρών» θα έδιναν και εκπρόσωποι της Ανόρθωσης, όπως ο πρόεδρος του σωματείου Χαράλαμπος Μανώλη.
Τίποτα από όσα είχα σχεδιάσει στο μυαλό μου, όμως, δεν μπορούσε να προβλέψει τα συναισθήματα που θα βίωνα στον 1ο όροφο της κυπριακής πρεσβείας λίγα μέτρα μακριά από την πλατεία Συντάγματος.
Έφτασα περίπου 30 λεπτά πριν από την έναρξη της εκδήλωσης, προκειμένου να μπω όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στο κλίμα της και να μάθω περισσότερες πληροφορίες.
Εκείνη την ώρα η αίθουσα είχε καμιά 20αριά ανθρώπους, οι οποίοι είχαν στήσει «πηγαδάκια» ή τσέκαραν τις τελευταίες λεπτομέρειες.
Αρχικά συνομίλησα με τον Νίκο Δευτεραίο, γραμματέα της Λέσχης και γενικό αρχηγό της ΑΕΚ, ο οποίος προσφέρθηκε να μου δώσει κατεύθυνση για την εκδήλωση και τους Γιώργο Μελετίου, Κώστα Πιερή, ορμώμενους από την Κύπρο.
Ένας Ήρωας στο Sport-Retro.gr
Ήδη είχα αρχίσει να αισθάνομαι δέος με τις πρώτες μαρτυρίες τους, ενώ όταν μου σύστησαν τον Μιχάλη Ευσταθίου δεν είχα ακόμη αντιληφθεί τι θα επακολουθήσει.
Όλα συνέβαιναν πολύ γρήγορα κι εγώ προσπαθούσα να συγκρατώ όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία, υπό τον φόβο ότι θα ξεχάσω ή θα εκτεθώ.
Όταν μου μήνυσαν ότι ο κ. Ευσταθίου είναι ο γιος του Αυγουστή Ευσταθίου, θυμήθηκα όσα είχα διαβάσει πριν από λίγες ώρες και έμεινα άγαλμα. Πριν προλάβω να ανταλλάξω δεύτερη κουβέντα μετά τη φράση «χαίρω πολύ», με οδήγησε στον πατέρα του!
Απείχα λίγα μόλις βήματα από έναν Ήρωα. Δεν ήξερα πώς να συμπεριφερθώ ούτε προλάβαινα να σκεφτώ. Αρκέστηκα σε ένα «μεγάλη μου τιμή» και ο κ. Ραιδεστινός τον ρώτησε αν μπορώ να τον απασχολήσω για λίγα λεπτά.
Ο Αυγουστής Ευσταθίου ήταν σημαίνων στέλεχος του κυπριακού Αγώνα για την απελευθέρωση του νησιού από τους Βρετανούς, κατά την τετραετία 1955-1959.
Επίσης, ήταν ο τελευταίος άνθρωπος που είδε εν ζωή τον Γρηγόρη Αυξεντίου, εκείνος που μοιράστηκε μαζί του τις ύστατες στιγμές στο κρησφύγετο του Μαχαιρά στις 3 Μαρτίου 1957.
Με έντονο καρδιοχτύπι του επανέλαβα το ονοματεπώνυμό μου, του εξήγησα βιαστικά την επαγγελματική μου ιδιότητα και κάθισα, κυριολεκτικά, στο ένα γόνατο για να γράφω σημειώσεις στην ατζέντα μου.
Ο Αυγουστής Ευσταθίου πρόλαβε να παραθέσει μερικά γεγονότα στο Sport-Retro.gr, προτού καθηλώσει όλους τους παρευρισκόμενους με τις μαρτυρίες του.
Ιδού όσα μας είπε: «Ήμουν 15 μήνες αντάρτης με τον Γρηγόρη Αυξεντίου και 6 με τον Αντώνη Παπαδόπουλο. Όταν απέδρασε ο παιδικός μου φίλος (σ.σ. Παπαδόπουλος), ήρθαν στον Αγρό. Συναντηθήκαμε στο σπίτι του παπά Χριστόδουλου Αυγουστή.
Εντάχθηκα στην ΕΟΚΑ τον Ιούνιο του 1955. Πέρασα όλα τα στάδια της εκπαίδευσης. Φυλλάδια, συνθήματα, ρίψεις χειροβομβίδων, σαμποτάζ… Ύστερα από 4 μήνες εκπαίδευσης μπήκα στο Εκτελεστικό, το οποίο αφορούσε μόνο προδότες και όχι Εγγλέζους.
Ύστερα από μία εκτέλεση ανέβηκα στα βουνά με υπόδειξη του τομεάρχου Λευκωσίας. Έκανα αντάρτικο με δύο λημέρια στη βουνοκορφή Παπούτσα (σ.σ. της οροσειράς του Τροόδους).
Καθίσαμε ήσυχοι για 1-2 μήνες, όμως προδοθήκαμε. Πρώτα πήγαμε στον Μαχαιρά, στο Μοναστήρι της Παναγιάς σε μια μάντρα του βοσκού της περιοχής και ύστερα μεταφερθήκαμε στον δασοκομικό σταθμό Μαχαιρά.
Όταν μας ανακάλυψαν, ο Αυξεντίου μας είπε να βγούμε και να παραδοθούμε…».
Σε εκείνο το χρονικό σημείο ένας κύριος μας διέκοψε ευγενικά για να τον ενημερώσει ότι «ξεκινάμε» και, κατά συνέπεια, η συνέχεια της συγκλονιστικής μαρτυρίας θα καθυστερούσε για περίπου μιάμιση ώρα.
Πρόλαβα να επαναλάβω «μεγάλη μου τιμή» και να σηκωθώ από την άβολη στάση μου για να επανέλθω στην καρέκλα που είχα κρατήσει.
Ο Αγώνας της τετραετίας 1955-1959 αναβίωσε…
Η παρουσίαση της εκδήλωσης έγινε από την Αντιπρόεδρο του ΠΣΑΤ Χριστίνα Αμερικάνου, η οποία κάλεσε πρώτα στο βήμα τον Κύπριο πρέσβη Κυριάκο Κενεβέζο.
Ύστερα με τη σειρά μίλησαν οι: Στέλιος Βασιλειάδης (πρόεδρος Λέσχης Ιστορίας & Πολιτισμού της ΑΕΚ), Μαρία Παπαδοπούλου (κόρη του Αντώνη Παπαδόπουλου), Μηνάς Λυσάνδρου (Α’ Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΠΑΕ ΑΕΚ), Χαράλαμπος Μανώλη (πρόεδρος Ανόρθωσης), Μιχάλης Ευσταθίου, Γιώργος Παπαβασιλείου (συναθλητής του Αντώνη Παπαδόπουλου), Γιώργος Μελετίου (δημοσιογράφος, συγγραφέας κι ερευνητής) και Ανδρέας Κοντός (φιλόλογος).
Τελευταίος πήρε τον λόγο ο Αυγουστής Ευσταθίου, ο οποίος αφηγήθηκε τόσο παραστατικά τις ύστατες στιγμές του Γρηγόρη Αυξεντίου και όσα συνέβησαν στον Μαχαιρά, που όλοι οι παρευρισκόμενοι τον άκουγαν με κομμένη την ανάσα.
Δεν υπάρχει καμία δόση υπερβολής… Όταν ολοκλήρωσε την ομιλία του, εν μέσω έκδηλης συγκίνησης, η πλειοψηφία των ακροατών σηκώθηκε σε στάση προσοχής και ξέσπασε σε ένα παρατεταμένο χειροκρότημα, εις ένδειξη ελάχιστου φόρου τιμής για τον ηρωισμό του και τη θυσία του Αυξεντίου.
Αποσπάσματα των ομιλιών
Χριστίνα Αμερικάνου:
Κυριάκος Κενεβέζος:
Στέλιος Βασιλειάδης:
H βράβευση της Μαρίας Παπαδοπούλου, κόρης του Αντώνη Παπαδόπουλου, από τον Κυριάκο Κενεβέζο.
Αμέσως μετά η Μαρία Παπαδοπούλου είπε: «Η γης δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν στον δρόμο και να φύγουν μηδέ μπορούν, όσο κι αν είναι διψασμένοι, να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό δράμι. Ο σεφερικός λόγος πάντοτε επίκαιρος. Λειτουργεί ως ένα εγερτήριο σάλπισμα για κάθε Έλληνα όπου κι αν βρίσκεται. Αυτό το διαχρονικό μήνυμα έκαναν βίωμά τους οι αγωνιστές του Έπους του κυπριακού ελληνισμού του 1955-59 και έγραψαν σελίδες δόξας στη νεότερη Ιστορία μας. Χαιρετίζω με ιδιαίτερη εκτίμηση την εκδήλωσή σας και επιθυμώ εκ μέρους της οικογένειάς μου να ευχαριστήσω όλους εσάς που τιμάτε απόψε τον πατέρα μου Αντώνη Παπαδόπουλο. Σας ευχαριστώ πολύ».
Ο Μηνάς Λυσάνδρου, εκπρόσωπος της ΠΑΕ ΑΕΚ, δήλωσε αρχικά: «Αντώνης Παπαδόπουλος, Γρηγόρης Αυξεντίου. Ελλάδα-Κύπρος-Αμμόχωστος, ΑΕΚ-Ανόρθωση. Πατρίδες αγαπημένες, ομάδες ιδέες, προσωπικότητες, σύμβολα. Μπορεί τυπικά να απευθύνω αυτόν τον χαιρετισμό με την ιδιότητα του αντιπροέδρου και του διευθύνοντα συμβούλου της ΠΑΕ ΑΕΚ, ωστόσο θα μου επιτρέψετε να κρατήσω κι ένα μικρό προσωπικό κομμάτι συγκίνησης και τιμής, αφιερωμένο στην οικογένειά μου, στα παιδικά και τα εφηβικά μου χρόνια».
Ο Χαράλαμπος Μανώλη, πρόεδρος της Ανόρθωσης, παρέθεσε ένα σύντομο βιογραφικό του: «Βέρος Αμμοχωστιανός, ο Αντώνης Παπαδόπουλος γεννήθηκε στον Άγιο Μέμνωνα του Βαρουχιού. Ο πατέρας ιερωμένος, ο πάτερ Kωνσταντίνος Καουνάς, μεταλαμπάδευσε στον νεαρό Αντώνη το ήθος, τις αρχές και τις αξίες της χριστιανικής πίστης.
Ο Αντώνης Παπαδόπουλος δεν ήταν μόνο ποδοσφαιριστής, όπως ίσως πιστεύουν αρκετοί. Ήταν ένας ολοκληρωμένος αθλητής με αξιοζήλευτη δράση. Στα 29 του χρόνια κατάφερε να ενταχθεί στην Εθνική Ακαδημία Σωματικής Αγωγής και μάλιστα να διαπρέψει, κάνοντας το νησί μας υπερήφανο για το άξιο τέκνο του.
Εντάχθηκε στην ΑΕΚ, της οποίας έγινε αρχηγός, ενώ στους Πανελλήνιους Αγώνες του 1953 υπήρξε σημαιοφόρος της προσφυγικής ομάδας. Υψίστη τιμή.
Παρόλο που θα μπορούσε να παραμείνει στην Ελλάδα και την ΑΕΚ, εντούτοις αποφάσισε να έρθει στην Κύπρο και να υπηρετήσει την Ανόρθωση. Από το 1953 που επανεντάχθηκε στη «μεγάλη κυρία», ήταν αρχηγός της ομάδας και πάρα πολλές φορές πρωταγωνιστής στους αγώνες.
Το 1955 δεν μπορούσε παρά να τον βρει, θαρραλέος ως ήταν, πανέτοιμο να δώσει ακόμα και τη ζωή του για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα. Εντάχθηκε στην οργάνωση πριν καν αρχίσει ο αγώνας.
Ο «Άγρας», έτσι ήταν το ψευδώνυμό του, έγινε αντάρτης στις 8 Σεπτεμβρίου 1956, όταν απέδρασε από τα κρατητήρια Πύλας. Εκεί κρατούνταν μαζί με άλλους Ανορθωσιάτες από τους Βρετανούς, καθώς είχαν συλληφθεί τον Ιανουάριο του ιδίου έτους μέσα στο σωματείο μας.
Ο Αντώνης Παπαδόπουλος πλησίασε κοντά στον θάνατο, όταν μαζί με τον αδερφικό, παιδικό του φίλο Γρηγόρη Αυξεντίου εγκλωβίστηκαν στο κρησφύγετο του Μαχαιρά. Ήταν μία μάχη, όμως εκείνη, της 3ης του Μάρτη 1957, την οποία ο «Αίας της Μεσαριάς» ήθελε να δώσει μόνος, διατάσσοντας τον Αντώνη Παπαδόπουλο και τους υπόλοιπους συναγωνιστές του να εξέλθουν του κρησφυγέτου.
Μετά την ανεξαρτησία, ο Αντώνης εξακολουθούσε την ανιδιοτελή του προσφορά στον αθλητισμό ως προϊστάμενος σωματικής αγωγής, ενώ από το 1974 και μετά χαρακτηρίστηκε ο Απόστολος της αθλητικής ιδέας στην Κύπρο.
Από το 1986 το όνομά του κοσμεί το προσωρινό ιδιόκτητο στάδιο της Ανόρθωσης στην προσφυγιά: το στάδιο Αντώνης Παπαδόπουλος στη Λάρνακα. Ήταν μια απόφαση που πήρε η Ανόρθωση ως ελάχιστη ένδειξη τιμής, αναγνώρισης και μνήμης για μια μεγάλη φυσιογνωμία με τεράστια προσφορά. Από το 1998 βρίσκεται έξω από το στάδιο και η προτομή του.
Τιμούμε τη μνήμη του και προσπαθούμε να φανούμε αντάξιοι συνεχιστές του έργου του. Σας ευχαριστώ».
Ο Μιχάλης Ευσταθίου, γιος του αγωνιστή Αυγουστή Ευσταθίου και εντεταλμένος του προέδρου του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης ΕΟΚΑ Ανδρέα Μαϊμαρίδη, τόνισε:
Εν συνεχεία, ο Γιώργος Παπαβασιλείου, συναθλητής του Αντώνη Παπαδόπουλου, πήρε τον λόγο και θυμήθηκε μία ιστορία:
Ο Γιώργος Μελετίου, δημοσιογράφος, συγγραφέας και ερευνητής, άρχισε την ομιλία του με τα εξής λόγια: «Αντώνης Παπαδόπουλος. Ο αγνός ιδεολόγος, ο οραματιστής, ο κορυφαίος αθλητής, ποδοσφαιριστής και γυμναστής. Ο φλογερός κι επίλεκτος αγωνιστής. Ένας πεφωτισμένος και εύτολμος Έλληνας. Μία απαστράπτουσα και πολυσύνθετη φυσιογνωμία της Κύπρου. Αγλάισμα της Αμμοχώστου, του ΓΣΕ και της Ανόρθωσης. Εγκαλώπισμα της ΑΕΚ Αθηνών και της Γυμναστικής Ακαδημίας. Από τις μεγαλύτερες, αν όχι η σπουδαιότερη μορφή της σύγχρονης Ιστορίας του κυπριακού αθλητισμού».
Ακούστε λεπτομέρειες της ζωής, της καριέρας και της αγωνιστικής δράσης του Αντώνη Παπαδόπουλου στα παρακάτω ηχητικά αποσπάσματα από την ομιλία του κ. Μελετίου.
O Ανδρέας Κοντός, φιλόλογος, αναφέρθηκε επισταμένως στη δράση του Αντώνη Παπαδόπουλου και των υπολοίπων αγωνιστών της ΕΟΚΑ, προτού φανερώσει μερικές σπάνιες φωτογραφίες και ντοκουμέντα
Τελευταίος πήρε τον λόγο ο Αυγουστής Ευσταθίου, ο συναγωνιστής του Αντώνη Παπαδόπουλου, στον οποίον η μοίρα έλαχε να βιώσει τις τελευταίες στιγμές του Γρηγόρη Αυξεντίου.
Αξίζει να ακούσετε τα ηχητικά αποσπάσματα από τις μαρτυρίες του Ήρωα για τη δράση της ΕΟΚΑ και τις δραματικές ώρες στο κρησφύγετο με τον «Μάστρο», ένα από τα πολλά παρατσούκλια του δολοφονημένου από τους Βρετανούς Ήρωα.
Ο κ. Ευσταθίου ξεγέλασε τους Βρετανούς όχι για να αποδράσει, αλλά για να επιστρέψει στο κρησφύγετο, προκειμένου να βρεθεί στο πλευρό του Γρηγόρη Αυξεντίου.
Και όταν πια οι τρεις βόμβες, σε συνδυασμό με τη βενζίνη, μετέτρεψαν τη σπηλιά σε φλογισμένο καμίνι, ο εν ζωή Ήρωας βγήκε με εγκαύματα, αφού προηγουμένως είδε τον μισοκαμένο σύντροφό του να του λέει: «Μην φοβάσαι βρε «Ματρώζο», μην φοβάσαι».
***
Ύστερα από το παρατεταμένο χειροκρότημα, τη βράβευση του κ. Ευσταθίου και τη συγκίνηση, επέστρεψα με τον Θοδωρή Ραιδεστινό και τον συνάδελφο Άρη Παπαδόπουλο, του «Εθνικού Κήρυκα» της Νέας Υόρκης.
Καθισμένος στην πλευρά του συνοδηγού, προσπαθούσα να ταξινομήσω τις σκέψεις μου και να επεξεργαστώ τα συναισθήματά μου, συμμετέχοντας παράλληλα στη συζήτηση.
Ζήτησα ένα τσιγάρο, κατέβηκα και περπάτησα, προκειμένου να σκεφτώ την εισαγωγή και το τέλος του κειμένου. Για τον αθλητή Αντώνη Παπαδόπουλο ξεκίνησα με προορισμό το κέντρο της Αθήνας, με μαντινάδες για τους προδομένους αγωνιστές της σπηλιάς του Μαχαιρά έκλεισα τη βραδιά μου.
«Αντώνης Παπαδόπουλος, Γρηγόρης Αυξεντίου
Συμεωνίδης, Στυλιανού, «Ματρώζος» Ευσταθίου
Του Πενταδάχτυλου παιδιά, όσα και της κορφής του
Οι πιο τρωτοί, οι πιο πιστοί, στα Πάθη του Υψίστου»
Μάχη τρανή εφούντωσε, στην Κύπρο τρεις του Μάρτη
Και η σπηλιά του Μαχαιρά θυμήθηκε τη Σπάρτη»
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα