Ο Χρήστος Σωτηρακόπουλος γράφει για την τραγωδία του Χέιζελ, πριν από τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών της 29ης Μαΐου 1985 μεταξύ της Γιουβέντους και της Λίβερπουλ.

Το απόσπασμα δημοσιεύθηκε αρχικά στο βιβλίο “Ταξίδι στ’ Αστέρια”, το οποίο έγινε μπεστ σέλερ και βραβεύτηκε το 2017 από το κοινό στα βραβεία Public.

***

“Στο άκουσμα της λέξης “Χέιζελ” το ανθρώπινο μυαλό σταματά στο νούμερο 39: τόσοι άνθρωποι έχασαν την ζωή τους στο γήπεδο των Βρυξελλών με όλα αυτά που εξελίχθηκαν πριν από την έναρξη του 30ού τελικού της διοργάνωσης μεταξύ της Γιουβέντους και της Λίβερπουλ.

Έπρεπε να ήταν η απόλυτη γιορτή, έμοιαζε με τελικό-όνειρο, αφού ήταν χωρίς αμφιβολία οι κορυφαίες του πλανήτη τη δεδομένη στιγμή. Αυτό το ονειρικό συναπάντημα μετατράπηκε σε εφιάλτη, μία εκατόμβη αθώων ψυχών που το μόνο λάθος τους ήταν πως βρέθηκαν στο σημείο που άνοιξαν οι πύλες του Άδη, από μία αλληλουχία τραγικών γεγονότων.

Γιατί αυτό που συνέβη στη βελγική πρωτεύουσα έμοιαζε σαν σύννεφο που πυκνώνει και έρχεται από μακριά. Δεν ξάφνιασε γιατί όλα τα προηγούμενα χρόνια υπήρχαν προβλήματα, αλλά η UEFA έχωνε το κεφάλι στην άμμο και αρνείτο να τα αντιμετωπίσει, πιστεύοντας πως θα εξαφανίζονταν από μόνα τους.

Οι πολεμικές εικόνες κάθε χρόνο αυξάνονταν, αλλά αυτό που έγινε στις 11 Μαΐου 1985, όταν ένας φίλος της Λιντς Γιουνάιτεντ δολοφονήθηκε σε συμπλοκές αντιπάλων οπαδών μετά από ματς με την Μπέρμιγχαμ, ερχόταν ως πολλοστό καμπανάκι.

Εκατοντάδες οπαδοί μονομαχούσαν λυσσαλέα εντός και εκτός γηπέδου, με την επέμβαση της αστυνομίας να είναι απαραίτητη για να επανέλθει η ηρεμία. Το τραγικό ήταν ότι την επόμενη μέρα, η μάχη του Μπέρμιγχαμ δεν επρόκειτο να φιλοξενηθεί ούτε σε ένα πρωτοσέλιδο. Γιατί θα επισκιαζόταν από όσα είχαν λάβει χώρα στο Μπράντφορντ.

Στο «Βάλει Παρέιντ», έδρα της τοπικής ομάδας, έπειτα από φωτιά που έπιασε σε μία από τις εξέδρες του γηπέδου που επειδή ήταν από ξύλο εξαπλώθηκε γρήγορα, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 53 άνθρωποι, σε μία από τις πιο μαύρες ημέρες στην ιστορία του ποδοσφαίρου.

 

Το ένα λάθος μετά το άλλο!

Δεκαοκτώ ημέρες μετά κι ενώ ο κόσμος ακόμα προσπαθούσε να ξεπεράσει το σοκ, οι Άγγλοι και οι Ιταλοί οπαδοί βρίσκονταν στις Βρυξέλλες για τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών.

Το φαινόμενο του χουλιγκανισμού ήταν σε έξαρση και γι’  αυτό η Λίβερπουλ είχε εκφράσει την αντίθεσή της στην απόφαση της UEFA και της τοπικής ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας να επιτρέψουν την πώληση εισιτηρίων στη βελγική πρωτεύουσα, κάτι που σήμαινε ότι κάποιοι θα αντάμωναν στην ίδια εξέδρα.

Τα προβλήματα άρχισαν περίπου μία ώρα πριν από την έναρξη του αγώνα. Τόσο στο κέντρο των Βρυξελλών, όσο και γύρω από το Χέιζελ, η αστυνομία είχε φέρει εις πέρας την αποστολή της και όλα κυλούσαν ομαλά.

Αλλά στις εξέδρες Υ και Ζ, πίσω από τη μία εστία, παραμόνευε η καταστροφή. Οι οπαδοί των δύο ομάδων χωρίζονταν μόνο από ένα μικρό κιγκλίδωμα και ταυτόχρονα η παρουσία μικρής αστυνομικής δύναμης δεν εξασφάλιζε τίποτα.

Όλα άρχισαν όταν κάποιος πέταξε ένα μπουκάλι. Σύντομα, υπήρξε ανταλλαγή αντικειμένων. Οι αστυνομικοί ήταν δραματικά λίγοι για να μπορέσουν να σταματήσουν το κακό εν τη γενέσει του.

Οι οπαδοί της Γιουβέντους οπισθοχωρούσαν προς τις κάτω σειρές της εξέδρας, στριμώχνοντας όσους βρίσκονταν εκεί. Το χώρισμα με τον αγωνιστικό χώρο υποχώρησε. Οι σκηνές που ακολούθησαν προκαλούν ρίγη. Οι στιγμές «πάγωσαν» αρκετούς αστυνομικούς, όπως ομολόγησε αργότερα υψηλόβαθμος αξιωματικός.

Χρειάστηκαν ελάχιστα λεπτά προτού αρχίσει να προσφέρεται ιατρική βοήθεια, όμως για 39 ανθρώπους ήταν ήδη αργά. Τα επεισόδια δεν σταμάτησαν εκεί. Η αστυνομία έκρινε σκόπιμο να επιτεθεί σε μερίδα οπαδών της Λίβερπουλ, εξαπολύοντας  ανθρωποκυνηγητό στις εξέδρες.

Αυτό επέτρεψε σε εκατοντάδες Ιταλούς να εμπλακούν με αποτέλεσμα η κατάσταση να εκτροχιαστεί τελείως. Καθώς ολοένα πλήθαιναν οι αστυνομικές δυνάμεις, ο Τζο Φάγκαν εμφανίστηκε στον αγωνιστικό χώρο, κάνοντας έκκληση για ηρεμία. Το ίδιο έπραξαν και κάποιοι παίκτες της Γιουβέντους.

Πίσω από την εξέδρα Ζ είχαν στηθεί υπαίθρια ιατρεία, προκειμένου να παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες στους τραυματίες. Η αστυνομία περικύκλωσε τον αγωνιστικό χώρο και μία ώρα και 28 λεπτά μετά την προκαθορισμένη ώρα έναρξης του τελικού, οι δύο ομάδες βγήκαν στο γήπεδο.

Μία απόφαση της UEFA που καταδικάστηκε από όλους και που είχε ως σκεπτικό πως θα υπήρχε πρόβλημα αν ζητούσε την εκκένωση του γηπέδου χωρίς να γίνει παιχνίδι!

Είναι ολοφάνερο πως ο διαιτητής Αντρέ Ντάινα (αυτός που είχε γίνει αιτία να τιμωρηθεί η ΑΕΚ το 1979) μπήκε στo γήπεδο με μόνη σκέψη να δώσει όση βοήθεια χρειαζόταν η Γιούβε, προκειμένου να φύγει με το Κύπελλο, συμψηφίζοντας με δική του πρωτοβουλία ή των ανωτέρων του, τις αθώες ψυχές με ένα τρόπαιο.

Οι Ιταλοί ισχυρίζονται ακόμα και σήμερα πως δεν ήξεραν για νεκρούς, κάτι που επέμενε να λέει και ο Πλατινί, στις φορές που είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω μαζί του.

Αντίθετα οι της Λίβερπουλ λένε πως ήξεραν πως υπάρχουν θύματα, αλλά όχι τον ακριβή αριθμό, αλλιώς δεν θα έπαιζαν. Ο Ρόνι Γουίλαν λέει πως αν ήξεραν πως υπήρχαν νεκροί δεν θα έπαιζαν.

Ο εξαιρετικός Ιρλανδός χαφ που ήταν κλειδί στις επιτυχίες της Λίβερπουλ ήρθε στην Ελλάδα το 1999, όταν ο Λουκάς Σιότροπος, τότε πρόεδρος στον Πανιώνιο, τον έφερε προπονητή και οδήγησε τον «ιστορικό» στα προημιτελικά του Κυπέλλου Κυπελλούχων.

Ήταν πραγματικό διαμάντι. Στις συζητήσεις δεν κρυβόταν πίσω από το δάχτυλό του. «Οι οπαδοί μας έφταιγαν και εκείνο τα Κύπελλο δεν είχε αξία, έπρεπε να το πάρει χωρίς αγώνα η Γιουβέντους. Κρίμα που δεν ξαναπαίξαμε τα επόμενα χρόνια πάντως», έλεγε και υπογράμμιζε πως όταν ετοιμάζονταν για να βγουν στο γήπεδο επικρατούσε απόλυτη σιγή και άκουγες μόνο τις τάπες από τα παπούτσια…

Το Κύπελλο το πήρε διά χειρός Ντάινα, η «γηραιά κυρία», όταν εκείνος υπέδειξε πέναλτι σε ανατροπή του Μπόνιεκ από τον Γκιλέσπι τουλάχιστον ένα μέτρο έξω από την περιοχή της Λίβερπουλ, το οποίο εκτέλεσε εύστοχα ο Μισέλ Πλατινί (57′).

Ακόμα χειρότερη εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι ο Γάλλος μέσος μέσος, μετά από όσα είχαν συμβεί στις κερκίδες, πανηγύρισε έξαλλα το γκολ του και ζήτησε συγγνώμη πολλά χρόνια αργότερα.

Η Βρετανή πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ αξίωσε από τον πρόεδρο της ομοσπονδίας Μπερτ Μίλιτσιπ να αποσύρει όλες τις ομάδες από τα Κύπελλα Ευρώπης και πήρε τη ευθύνη να πει πως όλη η ντροπή και η ευθύνη ήταν στους Άγγλους οπαδούς.

Η τιμωρία θα κρατούσε τελικά μέχρι το 1990, ενώ η Λίβερπουλ δεν επέστρεψε μέχρι το 1991. Ο Τζο Φάγκαν, ο οποίος είχε ήδη είχε ανακοινώσει πριν από τον τελικό πως θα αποχωρούσε με λυπημένο ύφος που δεν άφηνε παρερμηνείες, δήλωνε στη τηλεόραση του BBC: «Χαίρομαι που αποχωρώ. Αυτό το ποδόσφαιρο με το μίσος και την οργή δεν μου ταιριάζει». Διάδοχος του θα ήταν ο Κένι Νταλγκλίς.

 

Παραλίγο τραγωδία στην προσγείωση

Η χρονιά είχε αρχίσει με συμβάντα που προκαλούσαν ενδιαφέρον. Ο Ντιέγκο Μαραντόνα είχε αφήσει την Μπαρτσελόνα για τη Νάπολι με το ποσό-ρεκόρ των 8.000.000 δολαρίων, ο Καρλ-Χάιντς Ρουμενίγκε είχε αποχαιρετήσει την Μπάγερν για λογαριασμό της Ίντερ και οι αστέρες του ισπανικού πρωταθλήματος πραγματοποιούσαν απεργία, διεκδικώντας αύξηση των απολαβών τους. Με μπροστάρηδες τους Βάσκους θα το πετύχαιναν πανηγυρικά…

Αγωνιστικά, το ξεκίνημα της περιόδου βρήκε τη Λίβερπουλ να κινείται σε αργούς ρυθμούς. Οι «κόκκινοι» είχαν συγκεντρώσει μόλις 9 βαθμούς στα 10 πρώτα ματς  του αγγλικού πρωταθλήματος και είχαν ηττηθεί με 1-0 από την Ιντεπεντιέντε στον τελικό του Διηπειρωτικού Κυπέλλου.

Επιπλέον, είχαν χάσει στο ευρωπαϊκό Super Cup από τη Γιουβέντους στο Τορίνο, σε μία ημέρα με χιονόπτωση που το αεροπλάνο τους κινδύνευσε να συντριβεί κατά την προσγείωση!

Ο Γκρέιαμ Σούνες έλαμπε διά της απουσίας του, μιας και πλέον αγωνιζόταν στη Σαμπντόρια, ενώ οι νεοφερμένοι στο «Άνφιλντ», ο Γιαν Μέλμπι από τον Άγιαξ και ο Τζον Γουόρκ από την Ίπσουιτς, ήθελαν χρόνο για να προσαρμοστούν.

Ο τίτλος στην Αγγλία, μετά από τρία χρόνια στο «Άνφιλντ», θα πήγαινε δύο χιλιόμετρα πιο δίπλα: στο «Γκούντισον Παρκ» και την Έβερτον.

Στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, όμως, η εικόνα ήταν τελείως διαφορετική. Ο ένας μετά τον άλλον (Λεχ Πόζναν, Μπενφίκα, Αούστρια), οι αντίπαλοι παραμέριζαν στον δρόμο προς τον τελικό, με τελευταίο θύμα τον Παναθηναϊκό που εκείνη τη σεζόν διένυε εξαιρετική πορεία.

Την οδό της Λίβερπουλ ακολούθησε και η Γιουβέντους, καθώς απέκλεισε διαδοχικά τις Τάμπερε, Γκρασχόπερς, Σπάρτα Πράγας και Μπορντό, η οποία είχε σπουδαίους παίκτες όπως τον Ζιρές και τον Τιγκανά.

Η μηχανή του Τραπατόνι, πάντως, στο πρωτάθλημα είχε μείνει μακριά από τη μάχη, με την εκπληκτική Βερόνα να οδεύει προς τον τίτλο!

Δυστυχώς αυτά που έγιναν στο Χέιζελ έμελλε να σκεπάσουν το επίτευγμα των «μπιανκονέρι», οι οποίοι πριν από 33 χρόνια κατόρθωναν να γίνουν η πρώτη ομάδα με όλα τα διεθνή κύπελλα στην κατοχή τους…