Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι ένα από τα πιο ιδιαίτερα φιλικά ματς στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου, θα διεξαγόταν στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας με τη συμμετοχή του Ολυμπιακού. Στις 26 Ιανουαρίου 1949, οι “ερυθρόλευκοι” συνάντησαν τη μικτή Μακρονήσου.
Έχασαν με 2-1 αλλά αυτή η ήττα χειροκροτήθηκε περισσότερο από κάθε άλλη από τους φίλους του και ικανοποίησε τους ποδοσφαιριστές του. Στην αντίπαλη ομάδα αγωνίζονταν τέσσερα δικά του παιδιά. Η έκβαση του αγώνα δεν είχε καμία σημασία, εν αντιθέσει με αυτή καθ’ εαυτήν τη διεξαγωγή του.
***
Ποδοσφαιρικό γήπεδο Λεωφόρου Αλεξάνδρας, 26 Ιανουαρίου 1949. Η παράταξη 22 ανθρώπων, έντεκα από κάθε πλευρά, απέναντι, ένας προς έναν μπορεί να μην είναι κάθε φορά ελέω αντιπαράθεσης. Τι κι αν αυτή η παράταξη έγινε το 1949, εν μέσω του θλιβερού Εμφυλίου. Όχι. Αυτή η παράταξη δεν έγινε, ώστε 22 άνθρωποι να οδεύσουν σε κάποιο εκτελεστικό απόσπασμα ή για να υποβληθούν σε βασανιστήρια…
Σίγουρα άπαντες ήταν ταλαιπωρημένοι, φοβισμένοι, λυπημένοι με όσα συνέβαιναν την τελευταία 8ετία στη χώρα, όμως παρατάχθηκαν προκειμένου να αντιπαρατεθούν σε ένα πολύ ξεχωριστό ποδοσφαιρικό γεγονός. Μια αναμέτρηση δύο πολύ διαφορετικών οντοτήτων μεταξύ της μικτής ομάδας εξορίστων της Μακρονήσου και του Ολυμπιακού Πειραιώς.
Τέλη Φλεβάρη με αρχές Μαρτίου 1948. Η χώρα βρισκόταν εν μέσω του Εμφυλίου σπαραγμού, ο οποίος ήρθε να συνεχίσει το “έργο” της γερμανικής κατοχής με νέες χιλιάδες θύματα και πολλών λογιών κακουχίες.
Στο νησί της Μακρονήσου ο φανατισμός, η βία, το μίσος των δυο πλευρών τεράστιο. Ένας ακόμη κόκκινος λεκές στον λευκό χιτώνα της ελληνικής Ιστορίας. Τα θύματα αμέτρητα, όπως και οι αγνοούμενοι. Ο λεκές προκλήθηκε από το αίμα 300 περίπου κομμουνιστών, οι οποίοι εκτελέσθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες.
Οι δολοφονημένοι κατηγορήθηκαν ότι εξεγέρθηκαν. Τα νέα ταξίδεψαν παντού στην ελληνική επικράτεια. Τόσο αισχρά, που ακούστηκαν πέρα κι από τα σύνορά της. Η εικόνα για την κατάσταση έπρεπε να διορθωθεί.
Τότε, ήταν που δημιουργήθηκε η ποδοσφαιρική ομάδα της μικτής Μακρονήσου. Έδωσε αρκετά φιλικά ματς πάνω στο νησί… Αγωνίσθηκε κόντρα στον Παναθηναϊκό αλλά και τον Απόλλωνα, το Αιγάλεω και την Παναχαϊκή.
Ωστόσο, για να αλλάξει η εικόνα μια και καλή έπρεπε να διοργανωθεί ένας αγώνας μακριά από το μέρος του μαρτυρίου. Τότε ο ταγματάρχης Σγουρός Γεώργιος, του Γ’ Τμήματος, είχε την ιδέα να αποστείλει επιστολή προς την ομάδα του Ολυμπιακού για τη διεξαγωγή φιλικού αγώνα, με πρόσχημα την οικονομική ενίσχυση του στρατοπέδου ώστε να δημιουργηθεί ο δικός του ραδιοφωνικός σταθμός.
Η επιστολή ήταν η εξής:
Α΄ ΤΑΓΜΑ ΣΚΑΠΑΝΕΩΝ
Αριθμ. Πρωτ. 19104
Σ.Τ.Γ 9028 τη 29-11-1948
ΘΕΜΑ. Ποδσφαιρική συνάντησις
ΠΡΟΣ. Ποδοσφαιρικόν Σύλλογον “Ολυμπιακόν”Πειραιώς ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ Σ.Φ.Π.
Αριθ. Πρωτοκόλλου 5, Ελήφθη τη 9/12/1948
Εκφράζομεν την επιθυμίαν όπως η μικτή ποδοσφαιρική ομάδα των Α΄και Γ΄ Ταγμάτων Σκαπανέων συναντηθή μετά της ημετέρας ομάδας εις φιλικήν ποδοσφαιρικήν συνάντησιν εν των γηπέδω υμών και χρόνον καθοριζόμενον υφ υμών.
Τούτο ως γνωστόν θα βοηθήση εις την προσπάθειαν ημών, την οποίαν από πολλού χρόνου καταβάλλομεν προς την ανάπτυξιν του αθλητικού πνεύματος μεταξύ των ανδρών ημών ως και γενικότερον εις το του Εθνικού Στρατού.
Πιστεύομεν πως εις το έργον μας αυτό θα βοηθήσετε αμερίστως δεχόμενοι την πρότασιν μας δια την ως άνω ποδοσφαιρικήν συνάντησιν. Αι εισπράξεις της συναντήσεως θα διαθέτωσι δια την ενίσχυσιν του Ραδιοφωνικού Σταθμού Μακρονήσου ο οποίος ήρχισε λειτουργών.
Γνωρίζετε ποιάς υπηρεσίας προσφέρει ο Ραδιοσταθμός εις την ανάπτυξιν του Εθνικού Πνεύματος και την εκλαίκευσιν των γενομένων προσπαθειών δια την επαναφοράν των παιδιών τα οποία εις το παρελθόν επλανήθησαν, εις τον δρόμο της Ελλάδος.
ΣΓΟΥΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ταγ/ρχης-Διοικητής
Σφραγίδα Γ΄ΤΑΓΜΑ ΣΚΑΠΑΝΕΩΝ
Η αναγγελία κι ο αγώνας
Οι παίκτες της Μικτής στοιβάχτηκαν το πρωινό πριν από την αναμέτρηση σε ένα σαπιοκάραβο και ταξίδεψαν στην πρωτεύουσα μέσω του Λαυρίου.
Ήταν πραγματικά εξαντλημένοι και απροπόνητοι, όμως, καθ’ όλα έτοιμοι να αναμετρηθούν με τον πρωταθλητή Ολυμπιακό.
Οι κερκίδες ήταν ασφυκτικά γεμάτες από 12.000 φιλάθλους. Δεν ήταν μόνο φίλοι του ποδοσφαίρου και των “ερυθρολεύκων”.
Πολλοί συγγενείς των ποδοσφαιριστών άδραξαν τη στιγμή για να δουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
Επίσης, πολλοί κομμουνιστές θέλησαν να χειροκροτήσουν και να σταθούν νοερά δίπλα στους συντρόφους τους, οι οποίοι τραβούσαν τα δεινά της εξορίας.
Εμφανή και τα σημάδια του καθεστώτος. Πολλοί οι στρατιώτες… Περίοπτη θέση στα επίσημα είχαν ο υπουργός στρατιωτικών Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο γενικός στρατοπεδάρχης Μακρονήσου συνταγματάρχης Εξαρχάκος και ο διοικητής του Α’ Ειδικού Τάγματος Οπλιτών ταγματάρχης Βασιλόπουλος.
Ο αγώνας είχε χαρακτήρα γιορτής. Τη στιγμή που η φιλαρμονική Αθηνών ανέκρουε στρατιωτικούς «θούριους» οι παίκτες αντάλλαζαν αναμνηστικά λάβαρα. Στο πίσω μέρος των εμφανίσεων της Μικτής είχε τυπωθεί με μεγάλα γράμματα, όπως τα βασανιστήρια που υποβάλλονταν, το όνομα «Μακρόνησος»
Στο πλαίσιο της προπαγάνδας που έγινε η αναμέτρηση, πριν από το εναρκτήριο λάκτισμα του διαιτητή κ. Διαμαντόπουλου, ένας ναύτης, ως εκπρόσωπος των οπλιτών μίλησε μπροστά στο κοινό και τους επισήμους, δηλώνοντας την ακλόνητη πίστη των «ανανηψάντων» οπλιτών προς την πατρίδα, προτού ευχαριστήσει τον υπουργό στρατιωτικών και τους φιλάθλους για τη θερμή τους υποδοχή.
Η βοή των φιλάθλων-στρατιωτών που τραγουδούσαν τον εθνικό ύμνο είχε μόλις χαθεί στον αέρα και το σφύριγμα έδωσε την άδεια στους ποδοσφαιριστές να αγωνιστούν σε ένα από τα πλέον σημαντικά ποδοσφαιρικά γεγονότα της Ιστορίας της Ελλάδος.
Οι ομάδες αγωνίστηκαν ως εξής:
ΜΙΚΤΗ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΥ: Νίκος Πολίτης (Γ’ Τάγματος, Ολυμπιακός), Ζώπσος (Α’ Τάγματος, ΜΕΝΤ Θεσσαλονίκης), Καραβασίλης (Α’ Τάγματος, Προοδευτική), Διονύσης Γεωργάτος (Α’ Τάγματος, Ολυμπιακός), Παπαδόπουλος (Γ’ Τάγματος, Απόλλων), Λιάρος (Α’ Τάγματος, Εθνικός), Α. Παπαντωνίου (Γ’ Τάγματος, Παναθηναϊκός), Πατινιώτης (Α’ Τάγματος, Εθνικός), Ηλίας Μαλαμόπουλος (Γ’ Τάγματος, Ολυμπιακός), Γιώργος Δαρίβας (Γ’ Τάγματος, Ολυμπιακός), Ιωαννίδης (Γ’ Τάγματος, Ηρακλής Θεσσαλονίκης).
Στο δεύτερο ημίχρονο αγωνίστηκε ως δεξιός οπισθοφύλακας ο Φωκάς του Παναθηναϊκού.
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ: Κλίτσας (Κουρουκλάτος), Μινάρδος, Μουράτης, Ρωσίδης (Δρούγκας), Γκιόκας, Κοτρίδης, Μπιζάμ (Ρωσίδης), Χριστόπουλος, Βασιλειάδης, Χατζησταυρίδης, Τριανταφύλλου.
Για το ρεπορτάζ του αγώνα παρατίθεται αυτό του ρεπόρτερ της εφημερίδας «Εμπρός» την επομένη, καθώς και το σχόλιό του μέσω της ρομαντικής γραφής εκείνης της εποχής.
“Στο 20′ του πρώτου ημιχρόνου ο σέντερ φορ του Ολυμπιακού Χατζησταυρίδης με κτύπημα φάουλ σημείωσε το γκολ της ομάδας του. Οι παίκτες της Μακρονήσου «βγήκαν στην επίθεση» και ισοφάρισαν στο 33΄ με τον Ιωαννίδη, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε ασθενή απόκρουση του τερματοφύλακα του Ολυμπιακού σε δυνατό κτύπημα φάουλ του Παπαντωνίου.
Κατά το δεύτερο ημίχρονο ο Ολυμπιακός είχε άκαρπη υπεροχή. Αντίθετα η ομάδα της Μακρονήσου ήταν πιο αποτελεσματική και πέτυχε με τον Πατινιώτη το νικητήριο τέρμα. Έτσι «η ομάς των ανανηψάντων στρατιωτών επεβλήθη της πρωταθλητρίας ομάδος του Ολυμπιακού με 2 – 1 τέρματα”.
Ο απόηχος στον Τύπο της εποχής
Στη λογική της τάξης, της ηρεμίας και της κανονικότητας κινήθηκαν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων την επομένη του αγώνα, ήτοι στις 27 Ιανουαρίου 1949.
Η «Αθλητική Ηχώ» έγραψε στο πρωτοσέλιδο της: «Ο Ολυμπιακός Πειραιώς υπέκυψε μετά πειθαρχημένον και ήρεμον αγώνα εις την ισχυρά μεικτή Μακρονήσου με 2-1. H στρατιωτική ομάς απέσπασε την νίκην πέντε λεπτά προ της λήξεως διά του Πατηνιώτη. Το τέρμα του Ολυμπιακού –πρώτου του αγώνος– επέτυχεν ο Χατζησταυρίδης και ισοφάρισε δε ο παλαίμαχος Θεσσαλονικεύς Ιωαννίδης. Ηρως του αγώνος ο τερματοφύλαξ Πολίτης».
Η «Καθημερινή», στη δεύτερη σελίδα της όπου παρέθετε τις αθλητικές ειδήσεις κινήθηκε στην ίδια λογική: «Η ομάς της Μακρονήσου έκαμεν ικανοποιητικώτατην εμφάνισιν και εχειροκροτήθη ζωηρώς υπό των θεατών. Αγωνισθείσα με επιμονήν και με αρκετήν τεχνικήν απόδοσιν κατώρθωσε να καταβάλη τον Ολυμπιακόν με 2-1 και να κατακτήση το κύπελλον της εφημερίδος “Εθνικόν Προσκλητήριον”.
Το πρώτο γκολ έβαλε ο Χατζησταυρίδης στο 20ο λεπτό. Στο 33ο λεπτό ο Ιωαννίδης κατάφερε να ισοφαρίσει για τους Μακρονησιώτες. Το νικητήριο γκολ για την ομάδα της Μακρονήσου πέτυχε ο Πατινιώτης πέντε λεπτά πριν λήξει ο αγώνας”.
Η εφημερίδα «Εμπρός», πέρα από τα τεκταινόμενα στις τέσσερις γραμμές του αγωνιστικού χώρου, αναφέρθηκε εκτενώς για τις «ιδιαίτερες» παρουσίες οι οποίες παρευρέθηκαν στις κερκίδες του γηπέδου της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.
“Προ της ενάρξεως του αγώνος και μετά την ανταλλαγήν των αναμνηστικών λαβάρων υπό των δύο ομάδων η ομάς του Κ.Β.Ε. Μακρονήσου, της οποίας οι ποδοσφαιρισταί έφεραν εις την πλάτην γράμματα σχηματίζοντα την λέξιν «Μακρόνησος», προσέφεραν ανθοδέσμην εις τον υπουργόν κ. Π. Κανελλόπουλον, ο οποίος ακολούθως εν μέσω των ζητωκραυγών των φιλάθλων την προσέφερεν εις τους τραυματίας.
Εις την εορτήν προσέδωσε πανηγυρικόν χαρακτήρα ο μεγάλος ενθουσιασμός των στρατιωτών – θεατών ως και η φιλαρμονική του Δήμου Αθηναίων, η οποία ανέκρουε στρατιωτικά θούρια κατά την διάρκειαν της συναντήσεως”.
Τέλος, η εφημερίδα «Η Ελευθερία» ανέφερε: «Χθες το απόγευμα εις το γήπεδον του Παναθηναϊκού η ποδοσφαιρική ομάς της Μακρονήσου, προς γενικήν έκπληξιν, ενίκησε την ομάδα του Ολυμπιακού Πειραιώς με 2 – 1».
Μαρτυρίες κι ένα «θύμα»
Ένας θρυλικός ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού, ο Γιώργος Δαρίβας, είχε αναφερθεί σε αυτό το ματς, στο εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του ΣΚΑΪ «Για πάντα Πρωταθλητές», το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Εθνική Ελλάδος.
Είπε για την άδεια που πήραν τότε λόγω της νίκης, αλλά αναφέρθηκε και στους υπόλοιπους συμπαίκτες του που εκείνη την ημέρα αγωνίστηκαν με τα χρώματα της μικτής.
«Μόλις έμαθαν ότι ήμουν ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού το εκμεταλλεύτηκαν, γι’ αυτό και έκαναν το παιχνίδι του Ολυμπιακού με τη Μακρόνησο, για να βγάλουν χρήματα και μάλιστα έβγαλαν αρκετά.
Παίξαμε στο γήπεδο του Παναθηναϊκού. Ήταν κατάμεστο. Κι από ποδοσφαιριστές, διάφορους ποδοσφαιριστές. Από τη Θεσσαλονίκη από την Πάτρα και τα λοιπά μέρη. Πολλοί γνωστοί ποδοσφαιριστές της εποχής. Κερδίσαμε τον Ολυμπιακό μέσα στο γήπεδο του Παναθηναϊκού με 2-1 και ο διοικητής μας έδωσε ένα μήνα άδεια.
Ένα μήνα να έχει άδεια Μακρονησιώτης ήταν μεγάλη υπόθεση εκείνη την εποχή. Κερδίσαμε λοιπόν, δοξάστηκε η Μακρόνησος και βγάλαμε και χρήματα αρκετά. Ήταν κατάμεστη η Λεωφόρος. Παίξαμε λοιπόν, πολλοί ποδοσφαιριστές, όπως εγώ, ο Μαλαμόπουλος, ο Πολίτης κόντρα στον Ολυμπιακό, γιατί ήμασταν στρατιώτες στην Μακρόνησο”.
Ο Αντώνης Παπαντωνίου, εξτρέμ του Παναθηναϊκού, ήταν ένας από τους ανθρώπους που πλήρωσαν με «ράβδο» την ιδεολογία τους και την άρνησή τους να παρευρεθούν σε αυτό το «στημένο» γεγονός.
Ο αδελφός του Γιάννης, κάτοχος κι αυτός της πράσινης φανέλας από το 1946 μέχρι το 1958, είχε αναφερθεί για το παιχνίδι και τον αδελφό του στο ντοκιμαντέρ του Ηλία Γιαννακάκη με θέμα “Το γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας” (από το 10:20 μέχρι το 15:49).
Μεταξύ άλλων δήλωσε: «Εγώ θυμάμαι ότι ο αδελφός μου ήταν αρχηγός της ομάδας της Μακρονήσου και του μάζεψε ο διοικητής τους και τους είπε ότι θα παίξουν μια συγκεκριμένη μέρα για τη βασίλισσα τη Φρειδερίκη. Ο αδελφός μου ήταν κομμουνιστής, δεν μπορούσε να το δεχτεί αυτό το πράγμα και είπε του διοικητή ‘εγώ δεν παίζω για τη βασίλισσα, αλλά ευχαρίστως παίζω για τις εισπράξεις να γίνουν κάποιο νοσοκομείο’.
Φυσικά αυτό, ήταν αντίθετο με αυτά που ήθελαν οι κρατούντες εκεί. Ο αγώνας λοιπόν έγινε εδώ (σ.σ. Λεωφόρος Αλεξάνδρας), αλλά ο αδελφός μου δεν έπαιξε, βασανίστηκε πάρα πολύ μετά από αυτό που είπε. Τώρα δεν θέλω να σας λέω τι βασανιστήρια πέρασε, γιατί είναι ανατριχιαστικά.
Ήταν κι ένας από τους λίγους που δεν υπέγραψαν στην Μακρόνησο Ήταν τόσο πολύ κτυπημένος, που έχω την εντύπωση ότι για τον θάνατό του συνετέλεσε αυτό το γεγονός. Γιατί πέθανε νέος, 39 χρονών, όντας αθλητής και χωρίς κανένα πρόβλημα υγείας».
Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι η μαρτυρία αντικρούεται με τα γραφόμενα τις εποχής, καθώς όπως φαίνεται σε όλες της εφημερίδες, ο Αντώνης Παπαντωνίου αγωνίσθηκε κανονικά και είχε συμμετοχή στο πρώτο γκολ της ομάδας του.
Τα μεθεόρτια της αναμέτρησης
Η αναμέτρηση μόλις είχε ολοκληρωθεί. Η εφημερίδα συγκεκριμένων φρονημάτων «Εθνικόν Προσκλητήριον» είχε θεσπίσει και κύπελλο για τον νικητή, όμως αυτό είχε τη μικρότερη σημασία.
Οι εξαντλημένοι από τις κακουχίες ποδοσφαιριστές της μικτής Μακρονήσου, αφού σκόραραν 5 λεπτά πριν από τη λήξη, είχαν νικήσει τον ισχυρότατο πρωταθλητή Ελλάδος.
Το μήνυμα προς τις αρχές είχε σταλεί. Οι θεατές χειροκροτούσαν δυνατά τους αγωνιστές της ζωής. Το ίδιο έπραξαν με θέρμη και οι αντίπαλοί τους για 90 λεπτά, ποδοσφαιριστές του Ολυμπιακού.
Πάντα, τα καθεστώτα χρησιμοποιούν τον αθλητισμό για να περάσουν μηνύματα. Να προπαγανδίσουν τον λαό. Το αποτέλεσμα που πέτυχαν, όμως, σε αυτό το ματς ήταν εντελώς αντίθετο με αυτό που σχεδίαζαν.
Οι καταπιεσμένοι, οι εξόριστοι, τα απόβλητα της κοινωνίας όπως αποκαλούνταν, έδωσαν σε σιωπηλή συνεννόηση με τον λαό την καλύτερη απάντηση. Το γεγονός αυτό εξόργισε το καθεστώς της εποχής με αποτέλεσμα την κατάργηση αυτών των γεγονότων, αλλά και τη διάλυση της ομάδας της μικτής Μακρονήσου.
Στέφανος Κλιάφας
Τελειόφοιτος Κέντρου Αθλητικού Ρεπορτάζ
Διαβάστε ακόμη:
Χαρίλαος Φλωράκης και ποδόσφαιρο
Aπεργίες και συνδικαλισμός: Το «επαναστατικό» πρόσωπο του ελληνικού ποδοσφαίρου
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα