Eurobasket 1991: Η τελευταία παράσταση της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας

Sport-Retro.gr 3 Σεπ, 2017

Το Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Καλαθοσφαίρισης της Ρώμης (Eurobasket 1991) υπήρξε κομβικό και λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων που έλαβαν χώρα στην ήπειρο με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Μία από αυτές ήταν και η διάλυση της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, η εθνική ομάδα μπάσκετ της οποίας στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 υπήρξε κατά πολλούς η κορυφαία ομάδα στην Ιστορία του ευρωπαϊκού μπάσκετ.

Οι «πλάβι» κατόρθωσαν να πανηγυρίσουν άλλο ένα Eurobasket και, μάλιστα, τις ημέρες που άρχιζαν οι συγκρούσεις, οι οποίες εν τέλει οδήγησαν στη διάσπαση της βαλκανικής χώρας.

Ήδη από τη δεκαετία του ’60, το γιουγκοσλαβικό μπάσκετ παρουσίασε επιτυχίες σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, όταν η εθνική ομάδα με πρωταγωνιστή τον Ραντιβόι Κόρατς άρχισε να κατακτά μετάλλια σε πολλές διοργανώσεις.

Τη δεκαετία του ’70 με μία εξαιρετική «φουρνιά» αποτελούμενη από παίκτες, όπως οι Κρέζιμιρ Τσόσιτς, Ζόραν Σλάβνιτς, Ντράζεν Νταλιπάγκιτς, Ίβο Ντανέου, Μίρζα Ντελίμπασιτς και Ντράγκαν Κιστάνοβιτς, κατάφερε να κατακτήσει 3 Eurobasket και 2 Παγκόσμια Πρωταθλήματα.

Παράλληλα, η Γιουγκοσλαβία πήρε και το χρυσό μετάλλιο στην Ολυμπιάδα της Μόσχας το 1980, ανταγωνιζόμενη τη Σοβιετική Ένωση, η οποία μέχρι τότε ήταν η απόλυτη κυρίαρχη στη «γηραιά ήπειρο».

**O Ραντιβόι Κόρατς αντιμέτωπος με τον Μπιλ Ράσελ**

Ύστερα από κάποια χρόνια κάμψης στις αρχές και τα μέσα των 80s’, όπου βρέθηκε πίσω από τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ, στα τέλη της ίδιας δεκαετίας παρουσίασε την πιο ταλαντούχα γενιά που έχει αναδείξει συνολικά το ευρωπαϊκό μπάσκετ.

Αποτελούμενη από μύθους του αθλήματος, όπως οι Ντράζεν Πέτροβιτς, Βλάντε Ντίβατς, Ζάρκο Πάσπαλι, Τόνι Κούκοτς, Ντίνο Ράτζα, Γιούρι Ζντοβτς, Αλεξάνταρ Τζόρτζεβιτς και Πρέντραγκ Ντανίλοβιτς, κατάφερε να σαρώσει τους πάντες στο περάσμά της, κατά την τριετία 1989-1991.

Αφού κατέκτησε το Eurobasket του Ζάγκρεμπ το 1989, αποκαθηλώνοντας την Εθνική Ελλάδας στον τελικό με 98-77, την επόμενη χρονιά έπιασε κορυφή και στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Αργεντινής (νίκησε στον ημιτελικό τις ΗΠΑ με 99-91 και στον τελικό την ΕΣΣΔ με 92-75).

Η μεγάλη των «πλάβι» σχολή

Το Eurobasket του 1991 διεξήχθη στην Ιταλία και συγκεκριμένα τη Ρώμη από τις 24 έως τις 29 Ιουνίου.

Στις 25 Ιουνίου, όταν οι γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες της Κροατίας και της Σλοβενίας ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους, ξέσπασαν οι πρώτες ένοπλες συγκρούσεις στη Σλοβενία μεταξύ των ομοσπονδιακών Γιουγκοσλαβικών Ενόπλων Δυνάμεων και των δυνάμεων της Σλοβενικής Τοπικής Άμυνας.

Στη διοργάνωση συμμετείχαν 8 ομάδες, ενώ μεγάλη έκπληξη αποτέλεσε ο αποκλεισμός της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία παρά το γεγονός ότι μόλις την προηγούμενη χρονιά είχε καταφέρει να κατακτήσει το αργυρό μετάλλιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, τέθηκε νοκ-άουτ στον όμιλο της προκριματικής φάσης από τη Γαλλία και την Τσεχοσλοβακία.

Οι εθνικές ομάδες που προκρίθηκαν ήταν η Γιουγκοσλαβία, η Ισπανία, η Βουλγαρία και η Πολωνία στον 1ο όμιλο και η Ελλάδα, η διοργανώτρια Ιταλία, η Γαλλία και η Τσεχοσλοβακία στον 2ο.

Καθαρά αγωνιστικά οι ήδη κυρίαρχοι σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο «πλάβι» δεν θα αντιμετώπιζαν κάποιο πρόβλημα από τους αντιπάλους τους, ωστόσο υπήρχε ήδη η ανησυχία για το πώς οι πολιτικές εξελίξεις θα επηρέαζαν την ομάδα.

Το ρόστερ της ομάδας του Ντούσαν Ίβκοβιτς αποτελούνταν από τους Βλάντε Ντίβατς, Ζάρκο Πάσπαλι, Τόνι Κούκοτς, Ντίνο Ράτζα, Ζόραν Σάβιτς, Γιούρι Ζντοβτς, Αλεξάνταρ Τζόρτζεβιτς, Πρέντραγκ Ντανίλοβιτς, Άριαν Κόμαζετς, Βέλιμιρ Περάσοβιτς, Ζόραν Γιοβάνοβιτς και Ζόραν Σρετένοβιτς.

Απουσίασε από την τελευταία διοργάνωση της εθνικής Γιουγκοσλαβίας ο αρχηγός της, ο Κροάτης (με σερβικές ρίζες από την πλευρά του πατέρα του) Ντράζεν Πέτροβιτς, ο οποίος αποφάσισε εκείνο το καλοκαίρι να ξεκουραστεί και να επικεντρωθεί αποκλειστικά στη νέα του ομάδα στο ΝΒΑ τους Νιου Τζέρσεϊ Νετς, όπου είχε μεταγραφεί λίγους μήνες νωρίτερα.

Βέβαια, υπάρχει και μία εκδοχή που υποστηρίζει ότι ο ουσιαστικός λόγος της απουσίας του «Μότσαρτ» ήταν οι πολιτικές εξελίξεις στην ήδη κλυδωνιζόμενη Γιουγκοσλαβία.

Επίσης από τη διοργάνωση της Ρώμης απουσίασαν για διαφορετικούς λόγους ο Κροάτης σέντερ Στόγιαν Βράνκοβιτς και ο Σέρβος γκαρντ Ζέλικο Ομπράντοβιτς.

Ο μετέπειτα αρχιτέκτονας της δυναστείας του Παναθηναϊκού, με παρουσία στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ το 1988 και το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Αργεντινής το 1990, βρισκόταν στην προεπιλογή για μια ακόμη διοργάνωση.

Ωστόσο, μία ημέρα πριν από την έναρξη της προετοιμασίας δέχτηκε τηλεφώνημα από τον αντιπρόεδρο της Παρτιζάν, ονόματι Ντράγκαν Κιτσάνοβιτς, ο οποίος του ζήτησε να αναλάβει χρέη προπονητή στην ομάδα που μέχρι τότε ήταν παίκτης.

Μέσα σε διάστημα λίγων ωρών ο «Ζοτς» πήρε την απόφαση να δεχτεί την πρόκληση και να αρχίσει μία λαμπρή πορεία που τον αναδεικνύει ακόμα και σήμερα ως τον κορυφαίο τεχνικό στην Ιστορία του ευρωπαϊκού μπάσκετ.

Αντίθετα, επέστρεψαν στις διεθνείς διοργανώσεις ο Ντίνο Ράτζα και ο Πρέντραγκ Ντανίλοβιτς, οι οποίοι λόγω τραυματισμού είχαν τεθεί νοκ-άουτ από το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Αργεντινής.

Στη φάση των ομίλων οι «πλάβι» δεν αντιμετώπισαν ιδιαίτερα προβλήματα, επικρατώντας σχετικά εύκολα της Ισπανίας με 76-67, συντρίβοντας την Πολωνία με 103-61 και νικώντας άνετα τη Βουλγαρία με 89-68.

Επόμενος αντίπαλος στον ημιτελικό ήταν η Γαλλία, η οποία κατάφερε να προκριθεί στην τετράδα μετά και την αναπάντεχη ήττα της Ελλάδας από την Τσεχοσλοβακία με 123-113 στην παράταση.

Ωστόσο, το βράδυ της 26ης Ιουνίου, έπειτα από τη νίκη επί της Πολωνίας, αξιωματούχοι της νεοσύστατης Σλοβενίας επικοινώνησαν τηλεφωνικά με τον Γιούρι Ζντοβτς και του ζήτησαν να αποχωρήσει άμεσα από την εθνική, καθώς οι Σλοβένοι βρίσκονταν πλέον σε πόλεμο με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας.

**Ζάρκο Πάσπαλι, Τόνι Κούκοτς, Ζόραν Σάβιτς**

Τη σκηνή την περιέγραψε χαρακτηριστικά ο Τόνι Κούκοτς, συγκάτοικος του μετέπειτα άσου του Ηρακλή και του Πανιωνίου: «Ο συγκάτοικός μου στο Eurobasket της Ιταλίας το 1991 ήταν Σλοβένος.

Τον άκουσα να μιλάει στο τηλέφωνο λέγοντας: ‘Μα είσαι σίγουρος; Εντάξει’. Όταν έκλεισε μου είπε ότι τα μαζεύει και φεύγει. Ο πόλεμος έχει ήδη αρχίσει. Δεν μπορούσα να μιλήσω σε κανέναν, οι γραμμές είχαν κοπεί. Ήμουν μακριά και αποκομμένος. Μετά έμαθα ότι ένας θείος μου παραλίγο να πληγωθεί από πυρά στο Σπλιτ».

Κατά συνέπεια, η εθνική Γιουγκοσλαβίας συνέχισε στους δύο εναπομείναντες αγώνες της διοργάνωσης με τους υπόλοιπους Σέρβους και Κροάτες διεθνείς.

Στον ημιτελικό οι «πλάβι» δεν δυσκολεύτηκαν να νικήσουν 97-76 τη Γαλλία, με πρωταγωνιστή τον Κούκοτς, ο οποίος σημείωσε 24 πόντους (τον ακολούθησαν οι Ράτζα με 16, Ντίβατς με 14 και Περάσοβιτς με 13).

Στον άλλο αγώνα της τετράδας, η οικοδέσποινα Ιταλία επικράτησε 93-90 της Ισπανίας, η οποία μια ημέρα αργότερα κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο χάρη στο 101-83 επί της Γαλλίας.

Στο τελικό της 29ης Ιουνίου η Γιουγκοσλαβία παρατάχθηκε με τους Σρετένοβιτς, Ντανίλοβιτς, Κούκοτς, Ράτζα, Ντίβατς και δεν δυσκολεύτηκε σε κανένα σημείο κόντρα στην Ιταλία.

Από την αρχή είχε το προβάδισμα, στο ημίχρονο προηγήθηκε με 48-41 και το φινάλε τη βρήκε θριαμβεύτρια με 88-73, απέναντι στους «ατζούρι» του Σάντρο Γκάμπα και των Νάντο Τζεντίλε, Αντονέλο Ρίβα, Ρομπέρτο Μπρουναμόντι, Βάλτερ Μανίφικο, Στέφανο Ρουσκόνι.

https://www.youtube.com/watch?v=oAWU7yYWJzk

Διακριθέντες από τη γιουγκοσλαβική ομάδα ήταν οι Ράτζα, Κούκοτς και Περάσοβιτς της Γιουγκοπλάστικα Σπλιτ με 23, 20 και 12 πόντους αντίστοιχα, ενώ από τους διοργανωτές ξεχώρισε ο Νταβίντε Πεσίνα με 14.

MVP της διοργάνωσης αναδείχθηκε ο «ροζ πάνθηρας» Τόνι Κούκοτς, την καλύτερη πεντάδα συμπλήρωσαν οι Ντίνο Ράτζα, Νάντο Τζεντίλε, Αντόνιο Μαρτίν, καθώς και ο Νίκος Γκάλης στην τελευταία του παρουσία του με την Εθνική Ελλάδας, όπου κατάφερε να αναδειχθεί πρώτος σκόρερ (σ.σ. 32,4 πόντοι μ/ό).

Ως εκ τούτου, ο θρύλος του ελληνικού και του ευρωπαϊκού μπάσκετ έγινε ο πρώτος παίκτης που πέτυχε 4 φορές αυτή τη σπουδαιότατη διάκριση, ένα ρεκόρ που κρατά μέχρι σήμερα…

Οι διάδοχοι της μπασκετικής Γιουγκοσλαβίας

Οι πολιτικές εξελίξεις οδήγησαν στη διάσπαση της πάλαι ποτέ ενωμένης χώρας και, βέβαια, το αθλητικό πεδίο δεν γινόταν να παραμείνει ανεπηρέαστο.

Σε σύντομο διάστημα η Κροατία, η Σλοβενία, η ΠΓΔΜ και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αναγνωρίστηκαν ως ανεξάρτητα κράτη, ενώ από την επόμενη χρονιά οι εθνικές τους ομάδες συμμετείχαν αυτόνομα στις διεθνείς διοργανώσεις.

Μάλιστα, η εθνική Κροατίας που διέθετε πολλούς από τους πρώην Γιουγκοσλάβους διεθνείς στη σύνθεσή της κατάφερε να κατακτήσει το αργυρό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης το 1992 (έχασε στον τελικό από την Dream Team των ΗΠΑ).

Επιπλέον, την επόμενη τριετία κατάφερε να κατακτήσει 3 χάλκινα μετάλλια: στο Eurobasket του 1993, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 1994 και στο Eurobasket του 1995, όπου και τις τρεις φορές νίκησε στον μικρό τελικό την Ελλάδα.

Τα επόμενα χρόνια ακολούθησε μία πορεία παρακμής λόγω και της απόσυρσης των μεγάλων ονομάτων από το αντιπροσωπευτικό της συγκρότημα, ωστόσο παραμένει πάντα μία υπολογίσιμη δύναμη στο διεθνές μπασκετικό στερέωμα, ασχέτως αν απέχει 22 χρόνια από τη ζώνη των μεταλλίων.

Το σερβικό μπάσκετ ακολούθησε και αυτό τις πολιτικές εξελίξεις, με αποτέλεσμα η εθνική του ομάδα να εμφανιστεί τα επόμενα χρόνια με 3 διαφορετικές ονομασίες (Γιουγκοσλαβία, Σερβία-Μαυροβούνιο, Σερβία).

Αρχικά, οι Δημοκρατίες της Σερβίας και του Μαυροβουνίου παρέμειναν ενωμένες, ιδρύοντας τη λεγόμενη Νέα Γιουγκοσλαβία το 1992, η οποία μετονομάσθηκε σε Σερβία-Μαυροβούνιο το 2003, ενώ μετά το δημοψήφισμα του 2006 το Μαυροβούνιο αποτελεί πλέον ανεξάρτητο κράτος.

Αρχικά, οι Σέρβοι δεν μετείχαν στις διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις από το 1992 μέχρι το 1994 λόγω του αθλητικού εμπάργκο που είχε επιβάλλει ο ΟΗΕ στο Βελιγράδι.

Αργότερα, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90 και στις αρχές εκείνης του 2000 κυριάρχησαν στο μπάσκετ με 3 Eurobasket, 2 Παγκόσμια Πρωταθλήματα, ένα αργυρό ολυμπιακό μετάλλιο και ένα χάλκινο σε Eurobasket.

Ακολούθησε μία πορεία παρακμής στο μεγαλύτερο μέρος της προηγούμενης δεκαετίας, ωστόσο εν μέρει έχουν ανακάμψει τα τελευταία χρόνια και έχουν φτάσει σε 3 τελικούς μεγάλων διοργανώσεων (Eurobasket 2009, Παγκόσμιο Πρωτάθλημα 2014 και Ολυμπιακοί Αγώνες 2016).

*Στην κεντρική φωτό οι Σάβιτς, Ράτζα, Ντίβατς, Γιοβάνοβιτς, Πάσπαλι Κούκοτς, Κόμαζετς, Ντανίλοβιτς, Ζντοβτς, Τζόρτζεβιτς, Περάσοβιτς, Σρετένοβιτς