Ο εναλλακτικός τίτλος του θέματος θα μπορούσε να ήταν «όταν ο αθλητισμός αποκτά κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις».
Ο «Φύρερ», ο δικτάτορας της ναζιστικής Γερμανίας, ο Αδόλφος Χίτλερ, βρίσκεται από τη μία πλευρά της ιστορίας.
Ο Τζέσι Όουενς, ένας άγνωστος μέχρι τότε μαύρος Αμερικανός αθλητής στίβου, το νεότερο από τα 10 παιδιά της οικογενείας του, στέκεται αγέρωχος στην άλλη πλευρά.
Το Sport-Retro.gr θυμάται μία από τις πολλές φορές που η θεωρία περί Άριας Φυλής «κουρελιάστηκε» εντός λίγων ημερών με πρωταγωνιστή έναν μονάχα Ολυμπιονίκη.
Ο Γκέμπελς έτριβε τα χέρια του…
Η ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936 από το Βερολίνο αποτελούσε μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για τη ναζιστική Γερμανία και τον Αδόλφο Χίτλερ να αποδείξουν σε όλο τον κόσμο ότι ανήκουν σε μία… Ανώτερη Φυλή.
Ο Γιόζεφ Γκέμπελς, ο υπουργός Προπαγάνδας της κυβέρνησης, έτριβε τα χέρια του από ικανοποίηση, διότι κάμποσα Μέσα Ενημέρωσης θα συνόδευαν τις αποστολές των 49 χωρών, οι οποίες θα συμμετείχαν στη διοργάνωση.
Αρχικά, η Γερμανία κέρδισε τις εντυπώσεις με την έγκαιρη κατασκευή του Ολυμπιακού Σταδίου των 100.000 θέσεων, καθώς και των υπολοίπων 150 κτιρίων.
Επιπλέον, οι διοργανωτές φρόντισαν να κρύψουν τις πινακίδες που έγραφαν «οι Εβραίοι δεν είναι ευπρόσδεκτοι εδώ», υπό τον φόβο του διεθνούς μποϊκοτάζ.
Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στο αρχικό κάλεσμα του Χίτλερ προς τη νεολαία του κόσμου περί συμμετοχής στους Αγώνες, δεν είχε συμπεριλάβει τους μαύρους και τους Εβραίους, ενώ οι Ρομά μεταφέρθηκαν σε ειδικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Εν τέλει, όλα έδειχναν τέλεια, και την 1η Αυγούστου 1936 περισσότεροι από 4.000 αθλητές παρέλασαν υπό τους ήχους της όπερας Τανχάουζερ του Ρίχαρντ Βάγκνερ, τον γερμανικό ύμνο, καθώς και αυτόν του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος.
Πλέον, το… μπαλάκι περνούσε στα χέρια των Γερμανών αθλητών, οι οποίοι θα έπρεπε να σαρώσουν τα μετάλλια ή τουλάχιστον να μην επέτρεπαν σε… κατώτερες φυλές να κυριαρχήσουν μέσα στο σπίτι τους.
«Ψαλιδιές» στα ρούχα του Όουενς και… Adidas!
Η αμερικανική αποστολή αποβιβάστηκε στο Αμβούργο, όπου οι διοργανωτές οδήγησαν τα μέλη της στο δημαρχείο για να τους προσφέρουν ένα περίφημο κρασί 25 ετών.
Έπειτα, οι αθλητές και οι προπονητές πήραν το τρένο για το Βερολίνο, στον σταθμό του οποίου περίμεναν πολλοί νέοι άνθρωποι, κυρίως κορίτσια, όπου φώναζαν: «Πού είναι ο Τζέσι; Πού είναι ο Τζέσι;»
Οι παρευρισκόμενοι προφανώς γνώριζαν ότι ο Όουενς είχε καταρρίψει 4 παγκόσμια ρεκόρ την προηγούμενη χρονιά και ήθελαν να τον δουν από κοντά.
Μερικά κορίτσια, όμως, το παράκαναν, διότι άρχισαν να του σκίζουν τα ρούχα με ψαλίδια κι εκείνος επέστρεψε με… σπριντ στο τρένο.
Όταν ο Τζέσι Όουενς άφηνε το Ολυμπιακό Χωριό, συνήθως μερικοί στρατιώτες τον συνόδευαν για λόγους ασφαλείας.
Οι παραπάνω μαρτυρίες ανήκουν σε έναν συμπατριώτη και συναθλητή του, τον Τζέιμς Λουβάλε, ο οποίος κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο στα 400 μέτρα.
Λίγο πριν από την έναρξη της διοργάνωσης, ο Άντι Ντάσλερ, ιδρυτής της «Adidas», επισκέφθηκε τον Όουενς και τον έπεισε να φορέσει τα παπούτσια «Gebrüder Dassler Schuhfabrik», όπως ονομαζόταν αρχικά η γερμανική πολυεθνική από το 1924 μέχρι το 1949.
Αυτή, μάλιστα, ήταν η πρώτη φορά που ένας Αφροαμερικανός αθλητής αποκτούσε σπόνσορα και το μόνο σίγουρο είναι ότι εκείνη η επιλογή του έφερε γούρι.
Μόλις τη δεύτερη ημέρα των Αγώνων (σ.σ. 2 Αυγούστου), ο Αμερικανός υπεραθλητής έτρεξε στον πρώτο (10:30) και τον δεύτερο (15:00) προκριματικό γύρο των 100μ.
Το πρωί ισοφάρισε το Ολυμπιακό και το παγκόσμιο ρεκόρ, ενώ το μεσημέρι τα έσπασε χωρίς να αναγνωριστούν λόγω της εύνοιας του ανέμου.
Το «κουρέλιασμα» της Άριας Φυλής
Ο Χίτλερ, οι συνεργάτες του και οι υποστηρικτές τους ενδεχομένως να είχαν πιστέψει ότι οι Γερμανοί αθλητές θα έκαναν τη διαφορά στην πρώτη διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων εντός των τειχών.
Στις 3 Αυγούστου 1936, όμως, ο Τζέσι Όουενς παρατάχθηκε στο νεότευκτο Στάδιο με σκοπό να αποδείξει το στοιχειώδες: ότι δεν υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι άνθρωποι ούτε στα σπορ ούτε πουθενά.
Περιστοιχισμένος από σημαίες με σβάστικες και αξιωματούχους των Ναζί, ο μαύρος Αμερικανός δεν είχε κανένα πρόβλημα να θριαμβεύσει στον τελικό των 100 μέτρων με χρόνο 10.3 και να κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο.
Δεύτερος και πιο αργός κατά ένα δέκατο τερμάτισε ο συμπατριώτης του Ραλφ Μέτκαλφ και τρίτος με 10.5 ο Τίνους Όσενταρπ από την Ολλανδία.
Η υψηλότερη θέση Γερμανού ήταν μόλις η 5η, η οποία καταλήφθηκε από τον Έριχ Μπορχμάγερ που έκανε χρόνο 10.7.
Ο Τζέσι Όουενς, πάντως, δεν αρκέστηκε μόνο στο χρυσό των 100μ., αλλά πανηγύρισε το χρυσό μετάλλιο στα 200μ., τη σκυταλοδρομία 4Χ100μ. και το άλμα εις μήκος.
Επιπλέον, συνολικά κατάφερε να ισοφαρίσει ή να καταρρίψει 9 Ολυμπιακά ρεκόρ και να δημιουργήσει 3 νέα παγκόσμια ρεκόρ.
«Με χαιρέτισε ο Χίτλερ»
Ο Αδόλφος Χίτλερ κατηγορήθηκε ότι δεν χαιρέτισε το πρόσωπο της διοργάνωσης του Βερολίνου, όμως εκείνο είχε διαφορετική άποψη.
«Ο Χίτλερ ερχόταν και έφευγε σε μία συγκεκριμένα ώρα. Έτυχε να πρέπει να αποχωρήσει πριν από την απονομή των 100μ., αλλά τη στιγμή που πήγαινα για μία συνέντευξη και περνούσε κοντά από τη θέση του, με χαιρέτισε και ανταπέδωσα.
Νομίζω ότι δεν αφήνει καλή γεύση να ασκείς κριτική στο κεντρικό πρόσωπο των Αγώνων σε μία άλλη χώρα», είχε σχολιάσει ο Όουενς όταν ρωτήθηκε αν είναι αλήθεια το γεγονός.
Επιπλέον, ο εκδότης Ρόμπερτ Λι Βαν αποκάλυψε όσα είδε με τα μάτια του σε άρθρο της 4ης Αυγούστου στην αφροαμερικανική εφημερίδα «Πίτσμπεργκ Κούριερ».
«Και τότε… Θαύμα θαυμάτων… Είδα τον Χερ Αδόλφο Χίτλερ να χαιρετά αυτό το παιδί. Παρακολούθησα με μία καρδιά που χτυπούσε υπερήφανα, αφού το παιδί έγινε ο βασιλιάς των 100μ., να δέχεται έναν χαιρετισμό που δεν είχα ξαναδεί κατά το παρελθόν.
Είδα τον Τζέσι Όουενς να δέχεται χαιρετισμό από τον Μέγα Καγκελάριο αυτής της χώρας, σαν ένας λαμπρός ήλιος να ξεπροβάλλει από τα σύννεφα. Είδα ένα τεράστιο πλήθος 85.000 ή και 90.000 ανθρώπων να σηκώνεται από τη θέση του και να τον αποθεώνει…».
Ο Γερμανός αρχιτέκτονας Άλμπερτ Σπιρ, πάντως, είχε διαφορετική άποψη: «Ο Χίτλερ ήταν ιδιαίτερα ενοχλημένος από τους διαδοχικούς θριάμβους του Τζέσι Όουενς.
Έλεγε ότι ήταν πρωτόγονοι οι άνθρωποι που οι πρόγονοί τους προέρχονταν από τη ζούγκλα και πως στο μέλλον θα πρέπει να αποκλειστούν από τις διοργανώσεις, διότι τα φυσικά τους προσόντα είναι ισχυρότερα από εκείνα των πολιτισμένων λευκών».
«Ο Χίτλερ δεν με περιφρόνησε. Ο Ρούσβελτ το έκανε!»
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Χίτλερ έδωσε το χέρι του σε όσους αθλητές κατέκτησαν μετάλλιο την πρώτη ημέρα, αλλά αποχώρησε από το Στάδιο, όταν μαύροι Αμερικανοί θριάμβευσαν στο άλμα εις ύψος.
Η Ολυμπιακή Επιτροπή του μήνυσε ότι θα πρέπει να συγχαίρει όλους εκείνους που ανέβηκαν στο βάθρο ή κανέναν κι εκείνος αποφάσισε το δεύτερο, με τη σημείωση ότι δεχόταν σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις τους διακριθέντες Γερμανούς.
Μία ακόμη ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα αποκάλυψη του ίδιου του Τζέσι Όουενς έγινε στις 15 Οκτωβρίου 1936, κατά τη διάρκεια ομιλίας του σε Αφροαμερικανούς σε ένα τουρνουά στο Κάνσας Σίτι.
«Ο Χίτλερ δεν με περιφρόνησε. Ο πρόεδρός μας ήταν αυτός που το έκανε. Δεν μου έστειλε ούτε τηλεγράφημα», ήταν το σχόλιο του Αμερικανού.
Πράγματι, ο Φράνκλιν Ρούσβελτ δεν τον κάλεσε ποτέ στον Λευκό Οίκο, ενδεχομένως επειδή έκανε προεκλογική εκστρατεία και δεν ήθελε να δυσαρεστήσει τις ρατσιστικές ΗΠΑ.
Έπρεπε να περάσουν 19 ολόκληρα χρόνια για να ονομαστεί «Πρέσβης του Αθλητισμού» από τον πρόεδρο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, αλλά στην πραγματικότητα ο Τζέσι Όουενς ποτέ δεν αγκαλιάστηκε από τους συμπατριώτες του παρά τις συμβολικές επιτυχίες στο Βερολίνο.
Χαρακτηριστικό είναι ότι οι διαφημιζόμενοι της χώρας του δεν ήθελαν να ταυτίσουν τα προϊόντα τους μαζί του, υπό τον φόβο ότι οι καταναλωτές δεν θα τα αγόραζαν!
Ενδεχομένως αυτή η αδιαφορία των συμπατριωτών του να τον ώθησε στο τσιγάρο, καθώς επί 35 χρόνια κάπνιζε καθημερινά ένα πακέτο και ζημίωνε τον οργανισμό του.
Απόρροια αυτής της βλαβερής συνήθειας ήταν να «φύγει» από τη ζωή σε ηλικία 66 ετών από μία άκρως επιθετική μορφή του καρκίνου του πνεύμονα.
Η “φωτογραφία” με τον Χίτλερ
Εβδομήντα τρία ολόκληρα χρόνια μετά τους θριάμβους του Τζέσι Όουενς στο Βερολίνο, ένας Γερμανός δημοσιογράφος προέβη σε μία εξίσου ενδιαφέρουσα δήλωση.
Ο Ζίγκφριντ Μίσχνερ ισχυρίστηκε ότι ο Αμερικανός υπεραθλητής είχε στο πορτοφόλι του μια φωτογραφία με τον ίδιο και τον Χίτλερ να ανταλλάζουν χειραψία.
Αισθανόμενος ότι ο Τύπος δεν συμπεριφέρθηκε σωστά στον ηγέτη της ναζιστικής Γερμανίας, ο Όουενς προσπάθησε να πείσει τον Μίσχνερ και τους συναδέλφους του να διορθώσουν τα κακώς κείμενα, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960.
«Αυτή ήταν μια από τις πιο όμορφες στιγμές μου», φέρεται να είπε ο Αμερικανός στον δημοσιογράφο τη στιγμή που του έδειξε την επίμαχη φωτογραφία.
Ο Μίσχνερ προσέθεσε ότι το «κλικ» έγινε πίσω από την εξέδρα που τελούνταν οι απονομές, εξ ου και η απουσία πολλών μαρτύρων.
Σύμφωνα με τον Γερμανό δημοσιογράφο: «Η κυρίαρχη άποψη στη μεταπολεμική Γερμανία ήταν ότι ο Χίτλερ είχε αγνοήσει τον Όουενς, οπότε αποφασίσαμε να αποκρύψουμε την ύπαρξη της φωτογραφίας. Η «γραμμή» ήταν να διαιωνιστεί αυτή η αγενής συμπεριφορά του Χίτλερ προς τον Όουενς».
Ο ισχυρισμός του Μίσχνερ, πάντως, δεν βρήκε πολλούς υποστηρικτές: «Όλοι οι συνάδελφοί μου είναι νεκροί, ο Όουενς είναι νεκρός. Πίστευα ότι αυτή ήταν η τελευταία ευκαιρία για να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Δεν έχω ιδέα που βρίσκεται η φωτογραφία ή αν υπάρχει ακόμα».
Επιπλέον, το 2014, ο Βρετανός πιλότος Έρικ Μπράουν υποστήριξε σε ένα ντοκιμαντέρ του BBC: «Είδα με τα ίδια μου τα μάτια τον Χίτλερ να ανταλλάζει χειραψία με τον Τζέσι Όουενς και να τον συγχαίρει για αυτό που είχε πετύχει».
Τέλος, ένα άρθρο της εφημερίδας «The Baltimore Sun» τον Αύγουστο του 1936 ανέφερε ότι ο Χίτλερ έστειλε στον Όουενς μια αναμνηστική φωτογραφία του.
***
Τα συμπεράσματα; Δεν υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι άνθρωποι, οι Γερμανοί συμπεριφέρθηκαν καλύτερα στον Όουενς από τους συμπατριώτες του, ο Χίτλερ (με τον ένα ή τον άλλον τρόπο) συνεχάρη τον σπουδαίο αθλητή του στίβου, ο οποίος έγινε ο πρώτος Αμερικανός που κατέκτησε 4 χρυσά μετάλλια σε μία Ολυμπιάδα.
Διαβάστε ακόμη:
Το πιο λαμπρό αστέρι των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων δεν ήταν ο Σπύρος Λούης…
Ντοράντο Πιέτρι: Ο Μαραθωνοδρόμος των Μαραθωνοδρόμων που «νίκησε» χωρίς να βγει πρώτος
Μπερντ Ροζεμάγερ: Απαρνήθηκε τη ναζιστική στολή, σκοτώθηκε για το Παγκόσμιο ρεκόρ
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα