Πίσω από την παρθενική συλλογική επιτυχία του ελληνικού μπάσκετ, την κατάκτηση του ευρωπαϊκού τροπαίου από την ΑΕΚ του Αμερικάνου, κρύβεται μια ιστορία γενναιότητας. Ο θάνατος του Γιώργου Μόσχου ήταν ο θεμέλιος λίθος του «ενωσίτικου» έπους του ’68.
***
Στις 4 Απριλίου του 1968, στο Παναθηναϊκό Στάδιο, η ΑΕΚ πατά στην ευρωπαϊκή κορυφή. Μια «χούφτα» συμπαικτών, μα πάνω απ’ όλα καλών φίλων, έχει πετύχει αυτό που έμοιαζε ακατόρθωτο.
Το 89-82 επί της Σλάβια Πράγας στον Τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων είναι ο απόλυτος θρίαμβος της «κιτρινόμαυρης» παρέας που είχαν συνθέσει ο Αμερικάνος, ο Ζούπας, ο Τρόντζος, ο Τσάβας, ο Βασιλειάδης, ο Λαρεντζάκης, ο Χρηστέας. Ακόμη κι ο «βενιαμίν» του ρόστερ, ο 18χρονος Νεσιάδης. «Ένωση» με την απόλυτη έννοια του όρου.
Εκείνη την Πέμπτη από την παρέα έλειπε ένα μέλος της. «Έλειπε» ήδη 15 μήνες. «Έλειπε» από το στέκι στη Πατησίων, όπου έπιναν τον πρωινό καφέ τους, «έλειπε» από τ’ αποδυτήρια, «έλειπε» από τον πάγκο και το γήπεδο. Ήταν όμως εκεί. Φώλιαζε στη μνήμη και στην καρδιά όσων είχαν ζήσει το δράμα του, όσων είχαν ζωντανή τη μορφή του μπροστά στα μάτια τους.
Ο Γιώργος Μόσχος απεβίωσε στις 28 Δεκεμβρίου του 1966. Δεν άντεξε άλλο. Ήταν μόλις 29 ετών. Είχε νοσήσει από καρκίνο στους λεμφαδένες και πηγαίνοντας κόντρα στη μοίρα του συνέχισε -για σχεδόν 1,5 χρόνο- να παίζει μπάσκετ ενόσω ακολουθούσε θεραπείες για να επεκτείνει το νήμα της ζωής του.
Ήταν περήφανος και δεν είχε σκοπό να επιβαρύνει τους συμπαίκτες του με το σταυρό που του έλαχε να κουβαλήσει ως το τέλος της ζωής του.
Εντός ΑΕΚ το σοβαρό πρόβλημα υγείας το γνώριζαν μετρημένοι τρεις: ο πρόεδρος Βασίλης Χατζηγιάννης, ο προπονητής Μίσσας Πανταζόπουλος και φυσικά ο γιατρός Μίμης Γιαννακόπουλος. Που τον στήριζαν όσο τούς επέτρεπε.
Ουδείς τους μίλησε, ουδείς τους πρόδωσε το μυστικό του Μόσχου. Τους είχε ξορκίσει να μην το κάνουν, έχοντας επιλέξει τον ανηφορικό δρόμο του. Θα ήταν μοναχικός. Σαν μια τελευταία επιθυμία, γνωρίζοντας από πριν πως η ζωή του είχε πλέον ημερομηνία λήξης. Ούτε η μικρή κόρη του (σήμερα φωτογράφος στο Παρίσι), με την οποία έμεναν μαζί μετά το χωρισμό από τη σύζυγό του, το γνώριζε.
Ο Γιώργος Μόσχος περιγράφεται από τους φίλους του ως ένα οξυδερκής άνδρας, πνευματώδης και μέλος υψηλή αίσθηση του χιούμορ. Πλέι μέικερ εντός κι εκτός γηπέδου και δεινός ντριμπλέρ. «Αγρίμι» ταυτόχρονα που το φοβόταν ακόμη και ο ατρόμητος Γιώργος Αμερικάνος.
Καλό σουτ δεν διέθετε, απειλούσε όμως με διεισδύσεις και περίτεχνα, στιλάτα τελειώματα, γιατί παρότι δεν είχε μπόι, δεν φοβήθηκε ποτέ ψηλότερους αντιπάλους.
Γεννηθείς το 1937, ήταν γόνος αστικής οικογενείας, καθώς ο πατέρας του ήταν μεγαλέμπορος μαρμάρων. Μεγάλωσε στην Αθήνα και έπαιξε μπάσκετ στον Πανελλήνιο, με τον οποίο στα 20 του στέφθηκε Πρωταθλητής (62-60 τον Ολυμπιακό) δίπλα στους Ρουμπάνη, Χολέβα και Στεφανίδη.
Είχε γνωρίσει ήδη τι εστί πρωταθλητισμός, στοιχείο που βοήθησε την εξέλιξή του. Το 1960 μεταπήδησε στον Ηρακλή και από την επόμενη σεζόν (1961) εντάχθηκε στο δυναμικό της ΑΕΚ αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της περιφερειακής γραμμής, προτού καν φτιαχτεί το ασυναγώνιστο ρόστερ που κατέκτησε 6 πρωταθλήματα σε 8 σεζόν. Ο ίδιος ο Μόσχος ήταν παρών στα 4 εξ αυτών (1963-1966). Τόσα πρόλαβε.
Πριν από το τελευταίο είχε κλείσει ραντεβού με τον καρκίνο. Τα κακά μαντάτα δεν έκαμψαν το φρόνημά του. Σωματικά κατεβλήθη σταδιακά, πασχίζοντας ν’ ανταπεξέλθει από τη μία στη φαρμακευτική αγωγή και από την άλλη στις υποχρεώσεις του με την ΑΕΚ. Υποχρεώσεις που δεν ήταν λίγες για τη μόνιμη πρωταθλήτρια της εποχής.
Ο Μόσχος αναδείχθηκε σε ηρωική μορφή της Ένωσης όχι μόνο γιατί πάλεψε γενναία την «αρρώστια». Ο Μόσχος ήταν αυτός που υπέγραψε την πρώτη μεγάλη πρόκριση της «Ένωσης» στον δρόμο για το παρθενικό Final 4 του Κυπέλλου Πρωταθλητριών που διεξήχθη το 1966 σε Μπολόνια και Μιλάνο – μια έμπνευση του Στάνκοβιτς από το σύστημα διεξαγωγής του κολεγιακού πρωταθλήματος των ΗΠΑ.
Η ΑΕΚ είχε νικήσει οριακά (72-71) τη Βίσλα Κρακοβίας και στο δεύτερο ματς της Πολωνίας (11/11/65) όφειλε να υπερασπιστεί το +1. Ήταν τότε που στην τελευταία επίθεση του αγώνα ο Μόσχος με σουτ απ’ αυτά που δεν συνήθιζε από την κορυφή της ρακέτας εκτελούσε ευστοχούσε και διαμόρφωσε το 81-79 υπέρ της ελληνικής ομάδας.
Το φινάλε εκείνης της διαδρομής, αφότου στο μεσοδιάστημα είχε έρθει η «επική» πρόκριση επί της Ζαντάρ του Κρέζιμιρ Τσόσιτς με νίκες εντός-εκτός, βρήκε την ΑΕΚ να διεκδικεί το βαρύτιμο τρόπαιο στο τουρνουά επί ιταλικού εδάφους.
Ο Μόσχος δεν θ’ ακολουθούσε την αποστολή γιατί «του έτυχε μια προσωπική δουλειά», καθώς είχε προγραμματίσει να ταξιδέψει στο Λονδίνο για ακόμη μία χημειοθεραπεία.
«Θα έρθει μόνος του», είχαν ενημερωθεί οι συμπαίκτες του που δεν έδωσαν σημασία στη λεπτομέρεια. Ούτως ή άλλως και ο Στέλιος Βασιλειάδης είχε ταξιδέψει με το τρένο γιατί φοβόταν τα αεροπλάνα.
Όντως ο Μόσχος, μεταβαίνοντας μυστικά από το Λονδίνο, ήταν παρών στον ημιτελικό με τη Σλάβια Πράγας, παιχνίδι που είχε προγραμματιστεί για τις 30 Μαρτίου. Ήταν αποφασισμένος να μην χάσει αυτό το ιστορικό παιχνίδι.
Είχε όμως κακή απόδοση και δεν αγωνίστηκε καθόλου στο δεύτερο μισό της αναμέτρησης. Όπως κακή ήταν η απόδοση της ΑΕΚ συνολικά, με αποτέλεσμα το τελικό 103-73 που έφερε τον αποκλεισμό.
Αναπόφευκτα το εύρος της ήττας δημιούργησε προστριβές στ’ αποδυτήρια μιας ομάδας που δεν είχε μάθει να χάνει, πόσο μάλλον με τέτοιον τρόπο. Ήταν βέβαια η πρώτη φορά που έφτανε τόσο μακριά στην Ευρώπη, στέλνοντας μάλιστα δύο παίκτες της στη Μικτή Ευρώπης. Μεταξύ αυτών τον Μόσχο (τιμητικά) – δίπλα στον Ζούπα.
Στο βιβλίο «90 χρόνια – Η ιστορία της ΑΕΚ» αναφέρεται πως ο Γιώργος Αμερικάνος ήταν τρομερά απογοητευμένος από την εξέλιξη του αγώνα, με συνέπεια ο Μόσχος να μην γλιτώσει από τα «σκάγια» του.
Ήταν η στιγμή της μεγάλης αποκάλυψης. «Γιώργο, δες γιατί δεν μπορώ να τρέξω», απάντησε αυτός (σύμφωνα με την ίδια πηγή) σηκώνοντας τη μαύρη φανέλα με το «5» και δείχνοντας τα σημάδια από τις θεραπείες που ακολουθούσε για μήνες.
Είχε ήδη χάσει αρκετά κιλά και το σώμα του είχε εξασθενίσει. «Και μόνο που στέκομαι, είναι θαύμα», συμπλήρωσε δακρυσμένος ο Μόσχος. Το σοκ ήταν πολύ μεγάλο για όλους.
Ταυτόχρονα όμως υπήρξε η στιγμή που «ανδρειώθηκε» αυτή η ομάδα. Βγήκε «ατσαλωμένη» από τ’ αποδυτήρια, ασχέτως αν έχασε και στον μικρό τελικό (85-62 από την ΤΣΣΚΑ Μόσχας), προτού η Μιλάνο κατακτήσει το τρόπαιο με 77-72 επί της Σλάβια.
Ο Γιώργος Μόσχος δεν έπαιξε στον μικρό τελικό. Το επιληπτικό επεισόδιο που είχε την ώρα που κοιμόταν στο ξενοδοχείο, με τον συγκάτοικό του Βαγγέλη Νικητόπουλο να καλεί εσπευσμένα στο δωμάτιο τον γιατρό Γιαννακόπουλο για να το βοηθήσει, δεν τού το επέτρεψε.
Αφού ηρέμησε με τη χρήση αναλγητικών, κανονίστηκε να ταξιδέψει άμεσα στην Αθήνα συνοδευόμενος από στέλεχος της ομάδας, τον έφορο Δημήτρη Τράγο, για να μην ταλαιπωρηθεί άλλο.
Σε άλλον αγώνα μπάσκετ ο Μόσχος δεν αγωνίστηκε, συνεχίζοντας για το επόμενο διάστημα τη διαδικασία καταπολέμησης του καρκίνου. Σαν να ‘ταν γραφτό το «κύκνειο άσμα» του να ήταν απέναντι στη Σλάβια Πράγας. Την ομάδα που η ΑΕΚ νίκησε 2 χρόνια μετά κατακτώντας το πρώτο ευρωπαϊκό τρόπαιο στην ιστορία του ελληνικού μπάσκετ.
«Τι μου το ‘δωσαν αυτό, ας το έφερνα στον τάφο μου μαζί με τα λουλούδια», είχε πει όταν η ΑΕΚ θέλησε να τον τιμήσει για την προσφορά του. Χιούμορ, μαύρο, ακόμη και πριν από το τέλος.
Στις 28 Δεκεμβρίου του 1966 ο Γιώργος Μόσχος «έσβησε» ταλαιπωρημένος πια. Έκλεισε τις φτερούγες του, έσκυψε το κεφάλι του και αφέθηκε στο χώμα. «Ολόκληρος η φίλαθλος Ελλάς θρηνεί τον θάνατο του Μόσχου» έγραφε εφημερίδα της εποχής.
Η κόρη του Μαρία, οι συμπαίκτες του πότισαν με δάκρυα το χώμα. Ο ίδιος είχε ποτίσει με ιδρώτα και αίμα το χώμα προκειμένου να θεριέψει το «κιτρινόμαυρο» δέντρο.
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα