Πριν από τη μονομαχία μεταξύ του Παναθηναϊκού και του ΠΑΟΚ στο «Απ. Νικολαΐδης», το Sport-Retro.gr θυμήθηκε την πρώτη φορά που οι δύο ομάδες είχαν διασταυρώσει τα ξίφη τους στον θεσμό του Κυπέλλου Ελλάδας.
Στην προκειμένη, εν όψει του επαναληπτικού στο γήπεδο της Τούμπας, η ιστοσελίδα μας ξετυλίγει το κουβάρι της ίδρυσης του «δικεφάλου», σε συνδυασμό με τα παρθενικά του ντέρμπι κόντρα στο «τριφύλλι».
Κλειώ, Ερμής, Πέρα Κλουμπ, ΠΑΟΚ…
Το κουβάρι της ίδρυσης του ΠΑΟΚ (όπως και της ΑΕΚ) χρειάζεται πολύ κόπο για να ξετυλιχθεί, δεδομένου ότι ο χρόνος θα πρέπει να γυρίσει στο 1877.
Τότε, ο σύλλογος Κλειώ μετονομάστηκε σε Ερμής, ο οποίος εξελίχθηκε σε ένα σπουδαίο αθλητικό και πολιτιστικό σωματείο της Κωνσταντινούπολης.
Το 1914 ιδρύθηκε η Ελληνική Ομάδα Ποδοσφαίρου, αλλά με τη Μικρασιατική Καταστροφή και την εγκαθίδρυση της κεμαλικής Τουρκίας το 1922, αναγκάστηκε να διακόψει τη λειτουργία της.
Η επίσημη ιστοσελίδα της Μπεγιόγλουσπορ (Beyoğluspor), πάντως, αναφέρει ως έτος ίδρυσης το 1884, με την πληροφόρηση ότι αρχικά ονομαζόταν Ερμής.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι από το 1922 τόσο ο Ερμής όσο και η ΕΟΠ παύουν να υφίστανται, ενώ το 1923 δημιουργήθηκε η Πέρα Κλουμπ (Pera Kulübü στα τουρκικά).
Το 1924 η Πέρα Κλουμπ απέκτησε το τουρκικό όνομα Μπεγιόγλουσπορ, την ίδια περίοδο που στην Ελλάδα ιδρύθηκαν η ΑΕΚ στην Αθήνα και ο ΠΑΟΚ στη Θεσσαλονίκη.
Κατόπιν ενδελεχούς έρευνας του Sport-Retro.gr, η επικρατέστερη εκδοχή είναι η εξής: Το 1877 ιδρύθηκε η Κλειώ, αλλά πολύ σύντομα μετονομάστηκε σε Ερμής, το καταστατικό του οποίου δημοσιεύθηκε το 1885.
Η δράση του προέβλεπε οικονομική στήριξη των σχολείων της Κωνσταντινούπολης και ιδίως του ενοριακού της Παναγίας του Πέρα, έκδοση περιοδικού, διατήρηση κυριακάτικου σχολείου στα Ταταύλα, ίδρυση βιβλιοθήκης και αναγνωστηρίου, ακόμα και στήριξη των ελληνικών σχολείων της οθωμανοκρατούμενης ακόμη Μακεδονίας.
Αργότερα, δόθηκε έμφαση στις μουσικές και αθλητικές δραστηριότητες, με εκπροσώπους του σωματείου να διαπρέπουν στους Πανιώνιους Αγώνες της Σμύρνης, τους Παναιγύπτιους Αγώνες της Αλεξάνδρειας και τους Πανελλήνιους Αγώνες των Αθηνών.
Κατά συνέπεια, ο Ερμής δεν θα πρέπει να ταυτίζεται τουλάχιστον στην ιδιοσυγκρασία του με την Ελληνική Ομάδα Ποδοσφαίρου ούτε με την Πέρα Κλουμπ, οι οποίες επικεντρώθηκαν στη “στρογγυλή θεά”.
«Ένωση Κωνσταντινουπολιτών»
Οι πρόσφυγες Κωνσταντινουπολίτες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν από το 1922 και μετά στη Θεσσαλονίκη, ίδρυσαν την «Ένωση Κωνσταντινουπολιτών» (Ε.Κ.) τον Ιανουάριο του 1923.
Μάλιστα, επέλεξαν ως σφραγίδα του συλλόγου τον ναό της Αγίας Σοφίας, όπως αναφέρει και το σχετικό άρθρο στον Κανονισμό της Ένωσης που εκδόθηκε την ίδια χρονιά.
Ένα χρόνο αργότερα και συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο του 1924, η Ε.Κ. προέβη σε τροποποίηση του καταστατικού της, καθώς παρά τις αρχικές προσδοκίες για επιστροφή των προσφύγων στην Πόλη, τα γεγονότα δεν ευνόησαν αυτήν την εξέλιξη.
Σε εκείνο το καταστατικό προστέθηκε η δημιουργία αθλητικού τμήματος και αποφασίστηκε να μπει ως έμβλημα ο δικέφαλος αετός.
.
Στο τροποποιημένο καταστατικό της Ένωσης που εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση της 6ης Απριλίου 1924, οι Κωνσταντινουπολίτες πρόσφυγες επέλεξαν ως ημέρα εορτής του συλλόγου την 29η Μαΐου.
Παράλληλα, όρισαν ότι θα τελείται σχετικό μνημόσυνο στη μνήμη των τελευταίων υπερασπιστών του Βυζαντίου το 1453 (άρθρο 36), ενώ στο ίδιο καταστατικό προβλέπεται για πρώτη φορά και η ίδρυση Αθλητικού Τμήματος (άρθρο 27) μέσα από το οποίο ιδρύθηκε ο ΠΑΟΚ, δύο χρόνια αργότερα.
ΑΕΚ Θεσσαλονίκης
Κι εκεί που το κουβάρι είχε αρχίσει να ξετυλίγεται, στον… χορό μπαίνει η ΑΕΚ (Αθλητική Ένωσις Κωνσταντινουπολιτών) Θεσσαλονίκης.
Οι «κιτρινόμαυροι» ιδρύθηκαν τον Δεκέμβριο του 1925, με σκοπό να αποτελέσουν το αθλητικό τμήμα της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης.
Η Γενική Συνέλευση της ΕΚΘ, όμως, δεν ενέκρινε τη δημιουργία της ΑΕΚΘ, με συνέπεια τα στελέχη της να αποχωρήσουν από την Ένωση και τον Απρίλιο του 1926 να ιδρύσουν τον ΠΑΟΚ.
Ο προσδιορισμός «Πανθεσσαλονίκειος» στο όνομα του νεοσύστατου συλλόγου αφορούσε στο γεγονός ότι στο δυναμικό του είχαν ενταχθεί μη πρόσφυγες παίκτες, όπως οι Μιχάλης Βεντουρέλλης και Αριστείδης Αρμάς του Άρη.
Η ΑΕΚ Θεσσαλονίκης έκανε το… χρέος της, συνυπήρξε για λίγο με τον ΠΑΟΚ ως αντίπαλος και στις Μαρτίου 1929 απορροφήθηκε από το ίδιο της το «παιδί».
Καταλυτικός παράγοντας αποτέλεσε μία ευρεία (4-0) νίκη του ΠΑΟΚ επί της ΑΕΚΘ στις 6 Μαρτίου 1927, αποτέλεσμα που ώθησε πολλούς φιλάθλους προς την… ασπρόμαυρη προτίμηση.
Οι ημερομηνίες και τα πρώτα ματς
To πρώτο Δ.Σ. του ΠΑΟΚ συγκροτήθηκε στις 5 Απριλίου 1926, πρόεδρος εξελέγη ο δημοσιογράφος Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης και το καταστατικό εγκρίθηκε με την υπ’ αριθμόν 822 απόφαση του Πρωτοδικείου της πόλης στις 20 Απριλίου.
Το πρώτο έμβλημα ήταν ένα τετράφυλλο τριφύλλι (κατά μία άλλη εκδοχή πρόκειται για ρόδακα) και ένα πέταλο, αλλά μετά την απορρόφηση της ΑΕΚΘ μετατράπηκε σε δικέφαλο αετό με κλειστά φτερά.
Αναφορικά με τα χρώματα, εξ αρχής προτιμήθηκε το πένθιμο μαύρο για τις χαμένες πατρίδες και το λευκό της ελπίδας.
Σχετικά με το αγωνιστικό σκέλος, η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών φέρεται να έδωσε το πρώτο της ματς στις 26 Ιουλίου 1925, ότ
αν εξέπληξε την τοπική κοινωνία με τη νίκη 2-1 επί του Ηρακλή.
Εν συνεχεία, ο σπουδαίος Άρης της εποχής την… προσγείωσε με 5-2 και ακολούθησαν τα εξής αποτελέσματα: με Μπίτολ Σκοπίων 0-0*, με Θερμαϊκό 3-0, με Άρη 0-0, με Άτλαντα 6-3, με Άτλαντα 3-3**.
Οι έξι προαναφερθείσες αναμετρήσεις διεξήχθησαν στο γήπεδο του Ηρακλή, που βρισκόταν στη θέση Σκαμνιές, ενώ τον Δεκέμβριο του 1925 η νεοσύστατη ΑΕΚΘ αγωνίστηκε για πρώτη φορά εκτός Θεσσαλονίκης.
Στις 12 του μήνα απέσπασε ισοπαλία από τον Απόλλωνα και την επόμενη μέρα κλήθηκε να τεθεί αντιμέτωπη με τον φημισμένο Παναθηναϊκό.
*Πρώτη διεθνής φιλική αναμέτρηση της ΕΚΘ
**Πρώτο ματς της ΕΚΘ για το Πρωτάθλημα Θεσσαλονίκης
Τα πρώτα ντέρμπι με τον Παναθηναϊκό
Ο Παναθηναϊκός της εποχής με τον Νικολαΐδη, τον Αραβοσιτά, τον Πανουργιά, τον Ανδρίτσο, τους Ασπρογέρακες κ.τ.λ. ήταν μία ομάδα ισχυρή, η οποία είχε ήδη κατακτήσει 2 πρωταθλήματα του ΣΕΑΓΣ, 1 της ΕΠΣ Ελλάδας (Αθήνας-Πειραιά) και προερχόταν από το Πρωτάθλημα Αθήνας του 1925.
H πρώτη μονομαχία της νεοσύστατης ομάδας της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης (σ.σ. εκείνη την περίοδο δημιουργήθηκε η ΑΕΚ Θεσσαλονίκης) με τους «πράσινους» καταγράφηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1925 στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.
Ο Παναθηναϊκός επικράτησε 2-0, ωστόσο η μικρή έκταση της νίκης του, έδωσε αξία στον προπομπό του ΠΑΟΚ, ο οποίος ετοιμαζόταν να πετάξει παρά τα κλειστά φτερά του μετέπειτα εμβλήματος.
Η εφημερίδα «Πρωία» αναφέρει ότι αρχικά το ματς ήταν μοιρασμένο, εν συνεχεία όμως, οι «πράσινοι» εξαπέλυσαν πολλές επιθέσεις, με συνέπεια να βρουν δίχτυα.
Έκτοτε, οι φιλοξενούμενοι ισορρόπησαν την κατάσταση και, μάλιστα, είχαν την ευκαιρία να ισοφαρίσουν, αλλά αστόχησαν σε πέναλτι.
Η εικόνα του β’ ημιχρόνου ήταν παρόμοια, αφού ο Παναθηναϊκός είχε κατά κύριο λόγο τα ηνία και σημείωσε άλλο ένα γκολ έπειτα από ωραίο συνδυασμό, εν αντιθέσει με τον, μετέπειτα, «δικέφαλο» που δεν κατάφερε να σκοράρει παρά τις προσπάθειες των παικτών του.
Διακριθέντες των γηπεδούχων ήταν οι Νικολαΐδης και Πανουργιάς, ενώ των φιλοξενούμενων οι Βεντουρέλλης και Μακαρονόπουλος.
Να σημειωθεί ότι ακόμα και το μακρινό 1925 οι αγώνες είχαν εντάσεις, όπως μαρτυρά το απόσπασμα της «Πρωίας» (αριστερά).
Λίγους μήνες αργότερα και συγκεκριμένα τον Μάρτιο του 1926, οι «πράσινοι» ανηφόρισαν στη Θεσσαλονίκη για φιλικές αναμετρήσεις.
Αρχικά, ο Παναθηναϊκός κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον Ηρακλή, ωστόσο οι δύο ομάδες είχαν μία έντονη διαφωνία, με συνέπεια αυτό το ματς να μην αρχίσει ή να μην ολοκληρωθεί ποτέ.
Το «τριφύλλι» επρόκειτο να αποχωρήσει, ωστόσο στη συνέχεια αποφασίστηκε να διασταυρώσει τα ξίφη του «με ομάδα τινά ποδοσφαιριστών αποκηρυχθέντων και διαγραφέντων της δυνάμεως της ΑΕΚ δι’ απάδουσαν εις αθλητάς διαγωγής των», όπως έγραφε η εφημερίδα «Μακεδονικά Νέα».
Σύμφωνα με το παραπάνω δημοσίευμα, εύκολα γίνεται κατανοητό ότι ο ΠΑΟΚ έδινε αγώνες πριν από την ίδρυσή του και δεν αποκλείεται το πρώτο -ανεπίσημο- ντέρμπι με τον Παναθηναϊκό να πρέπει να θεωρηθεί εκείνο της 28ης Μαρτίου 1926.
Τυπικά μέχρι το τέλος του κειμένου θα αναφέρεται ως ΑΟΚ εκ του «Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπόλεως», όπως τον έγραφαν τότε οι τοπικές εφημερίδες.
Εύκολα ο Παναθηναϊκός
Ο Παναθηναϊκός παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη για να αντιμετωπίσει τους «αποκηρυχθέντες παίκτες της ΑΕΚΘ», όπως χαρακτηριζόταν τότε το δυναμικό του ΠΑΟΚ, ο οποίος βρισκόταν στα σπάργανα και σε λίγες ημέρες θα αποκτούσε καταστατικό.
Μάλιστα, η απόφαση αυτή του «τριφυλλιού» προκάλεσε αλγεινή εντύπωση σε μέρος της τοπικής κοινωνίας, αφού δεν προσπάθησε να κλείσει φιλικό ματς με επίσημο σωματείο, ενώ εκφραζόταν η απορία μήπως τα στελέχη του δεν γνώριζαν για τη διαγραφή των αντιπάλων τους.
Η ουσία είναι ότι το απόγευμα της 28ης Μαρτίου, οι «πράσινοι» θα αντιμετώπιζαν πρώτα τον Ηρακλή σε 15λεπτο αγώνα επίδειξης σε ένδειξη συμφιλίωσης και μετά τους πρώην παίκτες της α’ ομάδας της ΑΕΚΘ, νυν άσους του Αθλητικού Ομίλου Κωνσταντινουπόλεως.
Το ματς επίδειξης έληξε χωρίς σκορ, προτού πραγματοποιηθεί η αναμέτρηση μεταξύ του ΑΟΚ και του Παναθηναϊκού στο πρώτο γήπεδο του «γηραιού» στη θέση Σκαμνιές.
Στις 16:10 ο διαιτητής Πέτρος Σαριδάκης έδωσε το έναυσμα για την έναρξη ενός αγώνα που παρακολούθησαν εκατοντάδες θεατές.
Επί περίπου 25 λεπτά, ο ΑΟΚ κράτησε το «μηδέν» στα μετόπισθεν, όμως μία κεφαλιά του «ντεμί δεξιά» έδωσε το προβάδισμα στους πρωτευουσιάνους.
Οι τυπικά γηπεδούχοι κέρδισαν μερικά μέτρα, ωστόσο ο Παναθηναϊκός κατάφερε να σημειώσει και δεύτερο γκολ πριν από τη λήξη του α’ ημιχρόνου.
Τελικά, οι «πράσινοι» επιβλήθηκαν 5-0 με τρία γκολ που προήλθαν από γρήγορη αντεπίθεση, πέναλτι και κόρνερ αντίστοιχα.
Ο μοναδικός σκόρερ που έγινε γνωστός ήταν ο Στ. Γεωργιάδης, ο οποίος εκμεταλλεύθηκε το προαναφερθέν κόρνερ και με κεφαλιά διαμόρφωσε το τελικό (και ευρύ υπέρ των φιλοξενούμενων) αποτέλεσμα.
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Μακεδονία», πάντως, τόσο ο Ολυμπιακός όσο ο Εθνικός διέθεταν πιο ποιοτικές ομάδες από τον Παναθηναϊκό.
AOK: Χριστοδούλου, Βεντουρέλλης, Χαλεπλιάν, Φωτάκης, Ανδρεάδης, Σκέμπερ, Καρυωτάκης, Παντερμαλής, Μακαρονόπουλος, Πάγκαλος, Κουντουρίδης.
ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ: Γρηγοριάδης, Νικολαΐδης, Πανουργιάς, Τριανταφύλλης, Ανδρίτσος, Άγας, Αραβοσιτάς, Γεωργιάδης, Σιδερόπουλος, Σ. Ασπρογέρακας, Φ. Ασπρογέρακας.
Διαιτητής: Σαριδάκης. Βοηθοί: Κωνσταντινίδης, Ζαρές.
Η αποστολή του «τριφυλλιού» αναχώρησε στις 23:00 με τρένο, ενώ στον σταθμό τον κατευόδωσαν στελέχη αρκετών συλλόγων της Θεσσαλονίκης.
Αβρότητες μιας εποχής που έχει περάσει ανεπιστρεπτί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τότε δεν καταγράφονταν επεισόδια, όπως μαρτυρά το μικρό σχετικό απόσπασμα της εφημερίδας «Μακεδονία» (πάνω δεξιά).
Διαβάστε ακόμη:
To πρώτο επαγγελματικό συμβόλαιο στην Ελλάδα
Οι «κουρσάροι» του Παναθηναϊκού και η θερμή υποδοχή των φιλάθλων του ΠΑΟΚ
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα