Η σελίδα «Κάθε Κυριακή», πιστή στο ραντεβού της με το Sport-Retro.gr, εν προκειμένω για ένα μεγάλο αφιέρωμα στον Τόνι Σαβέβσκι, ο οποίος αγαπήθηκε όσο ελάχιστοι ξένοι από τους Έλληνες φιλάθλους και ιδίως εκείνους της ΑΕΚ.
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1963 στην πόλη Μπίτολα της τότε Ενωμένης Γιουγκοσλαβίας και από πολύ μικρός αγάπησε τον αθλητισμό.
Η λέξη «Μπίτολα» προέρχεται από την Παλαιά Εκκλησιαστική Σλαβονική γλώσσα και η σημασία της είναι «μοναστήρι», θαρρείς πως η μοίρα θέλησε να γίνει η σχετική ταύτιση με έναν από τους πιο σεμνούς (και κορυφαίους) παίκτες που έχουν αγωνιστεί στην Ελλάδα.
Έπαιζε και μπάσκετ, όμως ο μικρός Τόνι προτίμησε να ρίξει το βάρος στο ποδόσφαιρο, αρχής γενομένης από την τοπική Πέλιστερ, η οποία τον «ντάντεψε» μέχρι τα 17, προτού μετακομίσει στα Σκόπια για λογαριασμό της Βάρνταρ.
Ακούραστο «τρεχαντήρι» στη μεσαία γραμμή και με απαράμιλλη τεχνική κατάρτιση, ο Σαβέβσκι δικαίωσε τους ανθρώπους της νέας του ομάδας και σταδιακά έγινε βασικό στέλεχος της ενδεκάδας.
Όταν ο θρυλικός βετεράνος άσος του συλλόγου Άντον Ντοντσέβσκι ανέλαβε την τεχνική ηγεσία το 1985 (σ.σ. παλιότερα είχε θητεύσει στην Ανόρθωση), ο μετέπειτα αντιστάρ της ΑΕΚ εδραιώθηκε στο αρχικό σχήμα.
Η Ελλάδα το Eurobasket, ο Τόνι το γιουγκοσλαβικό πρωτάθλημα
Στον απόηχο της ολοκλήρωσης της ποδοσφαιρικής σεζόν 1985-86 προκλήθηκε σάλος, αφού αρκετά από τα 9 ματς της 34ης και τελευταίας αγωνιστικής κρίθηκαν ύποπτα.
Η γιουγκοσλαβική ομοσπονδία αποφάσισε να επαναληφθούν όλα, ενώ παράλληλα επέβαλε ποινή αφαίρεσης 6 βαθμών από το επόμενο πρωτάθλημα στις ομάδες που φέρονταν να έχουν παραβατική συμπεριφορά.
Η πρωτοπόρος Παρτίζαν αρνήθηκε να ξαναπαίξει με τη Ζελέζνιτσαρ, επομένως έχασε στα χαρτιά και ο τίτλος πήγε στον Ερυθρό Αστέρα, ο οποίος μάλιστα συμμετείχε στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, όπου στον 1ο γύρο απέκλεισε τον Παναθηναϊκό.
Έναν χρόνο αργότερα και συγκεκριμένα στις 14 Ιουνίου 1987, ανήμερα δηλαδή της κατάκτησης του Eurobasket από την Εθνική Ελλάδας, η Βάρνταρ πανηγύρισε το γιουγκοσλαβικό πρωτάθλημα με έναν βαθμό διαφορά από την Παρτίζαν.
Ήταν ιδανικό το τάιμινγκ, αφού ο σύλλογος γιόρταζε τα 40ά του γενέθλια και μέχρι τότε είχε σηκώσει μόνο το Κύπελλο της σεζόν 1960-61 (σ.σ. με τον προπονητή Άντον Ντοντσέβσκι να διαπρέπει).
Αλίμονο. Οι συνεργασίες του Σαβέβσκι με τον τρομερό Ντάρκο Πάντσεφ δεν είχαν τυπικό αντίκρισμα, διότι στις 29 Ιουλίου 1987 το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας απεφάνθη ότι δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία περί παρατυπιών κατά την 34η αγωνιστική της προηγούμενης περιόδου.
Επομένως, ο τίτλος και των δύο σεζόν κατέληξε στην Παρτίζαν, ενώ η Βάρνταρ, δεδομένου ότι επιστράφηκαν οι 6 βαθμοί σε όλες τις ομάδες που κρίθηκαν αθώες, οπισθοχώρησε στην 5η θέση, αλλά ήταν αυτή που κλήθηκε να εκπροσωπήσει τη χώρα στο Κύπελλο Πρωταθλητριών 1987-88.
O Σαβέβσκι αγωνίστηκε και στα δύο ματς απέναντι στην Πόρτο (τότε πρωταθλήτρια Ευρώπης και Κόσμου), συνολικά έλαβε μέρος σε περισσότερα από 250 ματς με τη φανέλα του συλλόγου των Σκοπίων, ενώ τη χρονιά του πρωταθλήματος που χάθηκε στα χαρτιά ήταν ο πρώτος σε συμμετοχές με 33.
Επέλεξε ΑΕΚ
Ο Τόνι Σαβέβσκι είχε ήδη γοητεύσει συλλόγους από διάφορες χώρες, όπως η Τουρκία ή η Ιταλία με το πανίσχυρο τότε πρωτάθλημα, ενώ παράλληλα τον γλυκοκοίταζαν και οι ισχυρές δυνάμεις του γιουγκοσλαβικού ποδοσφαίρου.
Ο Ντούσαν Μπάγεβιτς, από την πλευρά του, στα πρώτα του βήματα στον πάγκο της ΑΕΚ, τον γνώριζε καλά τόσο από τη Βάρνταρ όσο και από τις μικρές εθνικές ομάδες της Γιουγκοσλαβίας, συνεπώς ταξίδεψε στα Σκόπια προκειμένου να τον πείσει να φορέσει την κιτρινόμαυρη φανέλα.
Αυτό έγινε τον Δεκέμβριο του 1988, με τον ίδιο τον «πρίγκιπα» και τον στενό φίλο του Σταμάτη Βουδούρη να υποδέχονται τον Σαβέβσκι στο αεροδρόμιο του Ελληνικού.
Χάρη στην εμπιστοσύνη του Μπάγεβιτς και την παρουσία της οικογένειάς του, ο ιδιαίτερα ήρεμος αυτός ποδοσφαιριστής προσαρμόστηκε αμέσως, μπήκε κατευθείαν στο βασικό σχήμα και έκανε τη διαφορά από τη θέση αριστερού χαφ.
Αν και ήρθε μεσούσης της σεζόν, αποτέλεσε πολύτιμο γρανάζι στην κατάκτηση του πρωταθλήματος της σεζόν 1988-89 (με το ιστορικό γκολ του Τάκη Καραγκιοζόπουλου στο ΟΑΚΑ, στο ντέρμπι τίτλου κόντρα στον Ολυμπιακό).
Εντούτοις, οι σχέσεις του πρώην άσου της Βάρνταρ με τον «Ντούσκο» πάγωσαν στην πορεία του χρόνου, ιδίως έπειτα από έναν έντονο καυγά σε αγώνα πρωταθλήματος με αντίπαλο την Παναχαϊκή το 1995.
Ο Μπάγεβιτς θεώρησε εσφαλμένα ότι ο ποδοσφαιριστής προφασιζόταν τον κουρασμένο, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί επεισόδιο στα αποδυτήρια.
Έκτοτε, διατήρησαν μάλλον μια τυπική συναναστροφή μέχρι την επεισοδιακή μετακίνηση του Σερβοέλληνα προπονητή στον Ολυμπιακό («προδοσία» για μεγάλη μερίδα των φίλων της ΑΕΚ, πιθανόν και για τον ίδιο τον λιγομίλητο Τόνι Σαβέβσκι, ο οποίος πάντως ποτέ δεν τοποθετήθηκε σχετικά).
Τρίτος σε συμμετοχές
Ακόμα και στην έξαρση των εκατέρωθεν εθνικιστικών παθών με τα συλλαλητήρια για το «Μακεδονικό», εκείνος προτίμησε όπως πάντα να μιλά με την αγωνιστική του παρουσία, χωρίς να αφήσει το παραμικρό περιθώριο για τη μικροπολιτική εκμετάλλευση του ονόματός του.
Εξάλλου, στην Ελλάδα αγαπήθηκε βαθιά από όλους τους νοήμονες φιλάθλους, εν αντιθέσει με τη Βόρεια Μακεδονία που οι περισσότεροι νεότεροι δεν τον θυμούνται, δεδομένου ότι πραγματοποίησε μόλις 9 συμμετοχές έπειτα από την ανεξαρτητοποίηση της πατρίδας του.
Συγκάτοικός του σε όλες τις αποστολές της ΑΕΚ ήταν η «σημαία» της ομάδας, ο Στέλιος Μανωλάς, με τον οποίο συμμεριζόταν την ίδια νοοτροπία, αρνούμενοι αμφότεροι την παραμικρή δημοσιογραφική ανάμιξη σε πτυχές της προσωπικής και οικογενειακής τους ζωής.
Μάλιστα, ο δυναμικός αμυντικός και ο χαρισματικός χαφ έγιναν και συνέταιροι σε καφετέρια στη Νέα Φιλαδέλφεια, μαζί με τον τότε αντιπρόεδρο του συλλόγου κ. Γεωργακάκη.
Στα 12 χρόνια που παρέμεινε στην «Ένωση», προτού κρεμάσει τα ποδοσφαιρικά του παπούτσια τον Ιανουάριο του 2001, κατέγραψε 495 συμμετοχές και 68 γκολ σε όλες τις διοργανώσεις.
Ο Τόνι Σαβέβσκι αποτελεί μέχρι σήμερα τον τρίτο σε συμμετοχές ξένο ποδοσφαιριστή στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου, πίσω μονάχα από τον Κριστόφ Βαζέχα και τον Πρέντραγκ Τζόρτζεβιτς.
Ο Ατματσίδης τον περίμενε
Η πρώτη του συμμετοχή καταγράφηκε στις 4 Δεκεμβρίου 1988, στην εκτός έδρας νίκη με 1-0 επί της ΑΕΛ και ο τελευταίος επίσημος αγώνας του με την κιτρινόμαυρη φανέλα ήταν στις 21 Ιανουαρίου 2001, όταν πέρασε ως αλλαγή στην επικράτηση με 2-0 επί της Ξάνθης.
Στον «δικέφαλο» κατέκτησε 4 πρωταθλήματα και 3 κύπελλα Ελλάδος ως ένας από τους πυλώνες της dream team της περιόδου 1991-1997, ενώ συνέδεσε ανεξίτηλα το όνομά του με την παρθενική παρουσία ελληνικής ομάδας στη φάση των ομίλων του Champions League (1994-95).
Συγκεκριμένα, στο «Άιμπροξ» σφράγισε την πρόκριση επί της Ρέιντζερς κι αργότερα σκόραρε απέναντι στους μετέπειτα φιναλίστ της διοργάνωσης, Άγιαξ και Μίλαν, στις ήττες της ΑΕΚ με 2-1.
Τελευταίος τίτλος του 37χρονου, πλέον, Τόνι Σαβέβσκι με τη φανέλα της αγαπημένης του ομάδας ήταν το Κύπελλο Ελλάδος το 2000 απέναντι στον Ιωνικό (3-0 το σκορ του τελικού).
Ήδη είχε φτάσει προς το τέλος της ποδοσφαιρικής του διαδρομής και αρχηγός της ομάδας ήταν ο Ηλίας Ατματσίδης, ο οποίος όμως δε σήκωσε το τρόπαιο στον ουρανό του Ολυμπιακού Σταδίου.
Αντίθετα, ο τερματοφύλακας της ΑΕΚ περίμενε την πρώτη κίνηση από τον ταπεινό Τόνι, ο οποίος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Ατματσίδη και ενθουσίασε τον κόσμο.
Τη σεζόν 2000-01 ο χρόνος συμμετοχής του 37χρονου μέσου είχε περιοριστεί σημαντικά, καθώς ο Γιάννης Παθιακάκης ήθελε μεγαλύτερη φρεσκάδα στο γήπεδο.
Η συντριβή με 6-1 στο Κύπελλο στη ρεβάνς απέναντι στον Ολυμπιακό αποδείχθηκε το «κύκνειο άσμα» του αείμνηστου προπονητή στον πάγκο της «Ένωσης».
Το παράπονο
Πώς θυμάται ο μέσος φίλαθλος τον Τόνι; Σε αγωνιστικό στιλ, αν και τυπικά εκκινούσε από θέση αριστερού χαφ, διέθετε την τακτική ευφυία να συγκλίνει και να ξεχωρίζει τόσο σε δημιουργικό όσο σε εκτελεστικό ρόλο ως box-to-box, πολύ πριν καθιερωθεί στην ποδοσφαιρική αργκό ο εν λόγω όρος.
Την ίδια στιγμή που κατάπινε χιλιόμετρα με ή χωρίς την μπάλα, είχε μια ερωτική σχέση με αυτή και το αριστερό του πόδι δικαίως χαρακτηρίζεται ως ένα από τα καλύτερα που έχουν δει τα ελληνικά γήπεδα.
Ο Σαβέβσκι κρέμασε τα ποδοσφαιρικά του παπούτσια και, με την καθοδήγηση σε συμβουλευτικό ρόλο του εμβληματικού Ευγένιου Γκέραρντ, ανέλαβε την τεχνική ηγεσία της «Ένωσης».
Έσωσε εν μέρει την κακή χρονιά, μιας και η ΑΕΚ τερμάτισε στην 3η θέση, ωστόσο η θέση του προπονητή δεν του ταίριαξε ιδιαίτερα, καθώς ήταν πολύ χαμηλών τόνων για να επιβληθεί σε πρώην συμπαίκτες του με ισχυρές προσωπικότητες.
Εν συνεχεία, έπειτα από σταδιοδρομία στην Κύπρο (Απόλλων Λεμεσού, Ομόνοια) ανέλαβε να επιλέγει τους κατάλληλους νεαρούς ποδοσφαιριστές για τη στελέχωση των ακαδημιών της «Ένωσης», ως υπεύθυνος και στο τμήμα σκάουτινγκ, απ’ όπου απομακρύνθηκε το 2017.
Προφανώς ποτέ δε δημιούργησε το παραμικρό πρόβλημα, κανείς ποτέ δεν έμαθε τον πραγματικό λόγο της αποχώρησής του, όμως με τον τρόπο του έχει καταστήσει σαφές ότι αισθάνθηκε πικρία για εκείνη την εξέλιξη.
Ο ίδιος έχει αναφέρει σε μια από τις πολύ σπάνιες συνεντεύξεις του ότι μόνο επί Λορένθο Σέρα Φερέρ υπήρξε ουσιαστική μέριμνα για την αξιοποίηση των τμημάτων υποδομής του συλλόγου.
Λογοτεχνία και Καζαντζάκης
Η ανακοίνωση της «Ένωσης» για την αποχώρηση του Τόνι Σαβέβσκι από τη δράση καταγράφει μέσα σε λίγες γραμμές την αγωνιστική ποιότητα, το απαράμιλλο ήθος και το δέσιμο με τον σύλλογο ενός εκ των κορυφαίων ξένων ποδοσφαιριστών στην ιστορία της Α’ Εθνικής.
«Αποτελεί με μεγάλη διαφορά τον κορυφαίο ξένο ποδοσφαιριστή που φόρεσε τη φανέλα της ΑΕΚ στην 77χρονη ιστορία της ομάδας. Θ’ αποτελεί για πάντα το μεγαλύτερο πρότυπο αγωνιστικής αξίας, συνέπειας, ήθους αλλά και προσφοράς στην ομάδα.
Αρχές που θα τον συνοδεύουν και στο νέο του ξεκίνημα ως προπονητή στην ομάδα, την οποία εξακολουθεί να τιμά με την παρουσία του. Η πρόθεση της ΑΕΚ ΠΑΕ είναι να συνεχίσει για πολλά χρόνια ακόμα να κερδίζει από την παραμονή του Τόνι Σαβέβσκι στο δυναμικό της ομάδας».
Άνθρωπος χαμηλών τόνων ο περίφημος αυτός ποδοσφαιριστής, μολονότι εξαιρετικά λιγομίλητος στον δημόσιο λόγο του, γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα και εκτιμούσε τους θησαυρούς της εγχώριας λογοτεχνίας.
Όπως θυμάται ο σπουδαίος στιχουργός και γνωστός φίλαθλος της ομάδας Λευτέρης Παπαδόπουλος: «Ταξιδεύουμε με την ΑΕΚ στο εξωτερικό για κάποιο παιχνίδι, καθόμαστε δίπλα στο αεροπλάνο και ο Σαβέβσκι διαβάζει λογοτεχνία, ελληνική λογοτεχνία και δη Νίκο Καζαντζάκη, του οποίου η γλώσσα δεν είναι καθημερινή, είναι δύσκολη. Κι όμως ο Σαβέβσκι είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε να διαβάζει Καζαντζάκη και να τον κατανοεί απόλυτα».
***
*Ο Μάνος Ανδρουλάκης, διευθυντής σύνταξης του Sport-Retro.gr, συνέβαλε στην υλοποίηση του αφιερώματος και παραθέτει μια προσωπική μαρτυρία.
«Ήμουν 12-13 χρονών, όταν είδα τον Σαβέβσκι σε ένα γήπεδο ή αλάνα κάπου στα Βριλήσσια να παίζει με κάτι παιδιά. Ένας οικογενειακός φίλος, «βαμμένος» Παναθηναϊκός, μου είπε ‘ο Τόνι είναι το καλύτερο παιδί που υπάρχει, του λες καλημέρα και κοκκινίζει’. Έτσι θα είναι και τώρα σίγουρα».
*** Για περισσότερες σπορ ιστορίες LIKE στη σελίδα «Κάθε Κυριακή» στο Facebook και FOLLOW στο Instagram ***
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα