Όταν η Αγγλία διοργάνωσε φιλικό με τη ναζιστική Γερμανία στο… σπίτι των Εβραίων

Κώστας Μπράτσος 4 Δεκ, 2017

Ήταν 4 Δεκεμβρίου του 1935 όταν η Αγγλία έπεσε θύμα καλοστημένης προπαγάνδας από τη ναζιστική Γερμανία, αποδεχόμενη ένα φιλικό παιχνίδι – προπομπό του τι θα γινόταν στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια.

Η νίκη στον αγωνιστικό χώρο με 3-0 ήρθε φυσιολογικά, αφού εκείνη την εποχή η χώρα αποτελούσε υπερδύναμη ποδοσφαιρικά. Η ήττα, ωστόσο, ήταν πολυεπίπεδη, μιας και η ναζιστική σημαία κυμάτιζε μέσα στην Αγγλία, χιλιάδες Γερμανοί είχαν κάνει απόβαση στο Λονδίνο και οι φίλαθλοι των γηπεδούχων τους είχαν υποδεχθεί με το περίφημο “Heil Hitler”. Και όλα αυτά, στο μέρος με το πιο έντονο εβραϊκό στοιχείο της αγγλικής πρωτεύουσας, το “Γουάιτ Χαρτ Λέιν” της Τότεναμ.

Το Sport-Retro.gr κάνει μία αναδρομή σε εκείνο το παιχνίδι – όνειδος στην ιστορία του αγγλικού ποδοσφαίρου.

Τότεναμ ο “σύλλογος των Εβραίων”

Το “Γουέμπλεϊ” είχε κατασκευαστεί το 1923 ωστόσο στέγαζε αποκλειστικά τις αναμετρήσεις της εθνικής Αγγλίας με την εθνική Σκοτίας μέχρι το 1951. Τα “λιοντάρια” χρησιμοποιούσαν εκ περιτροπής τα διάφορα άλλα γήπεδα της χώρας για να αγωνιστούν με τις υπόλοιπες εθνικές ομάδες.

Το 1935, για το υπ’ αριθμόν 200 παιχνίδι στην ιστορία τους, είχε έρθει η σειρά του “Γουάιτ Χαρτ Λέιν”, του γηπέδου που έχτισε η Τότεναμ το 1899 στη θέση ενός θερμοκηπίου. Έναν χρόνο νωρίτερα είχε ανοίξει η ανακαινισμένη ανατολική εξέδρα, η οποία περιελάμβανε και δεύτερο διάζωμα πλέον και μπορούσε να φιλοξενήσει 18.000 θεατές, αυξάνοντας τη συνολική χωρητικότητα του γηπέδου σε περίπου 80.000 άτομα.

Το κοινό του Λονδίνου ήταν παθιασμένο με το ποδόσφαιρο και παρότι τα “σπιρούνια” δεν είχαν κάποια μεγάλη επιτυχία στο ενεργητικό τους μέχρι εκείνο το σημείο, γέμιζαν συχνά το γήπεδό τους. Περίπου το ένα τρίτο των φιλάθλων τους στις κερκίδες εκτιμάται ότι επρόκειτο για εκπροσώπους της εβραϊκής κοινότητας της αγγλικής πρωτεύουσας. Ο σύλλογος από εκείνα τα χρόνια είχε συνδεθεί με το εβραϊκό στοιχείο, οικογένειες που είχαν ταξιδέψει στην Αγγλία από την Ανατολική Ευρώπη για να αποφύγουν διωγμούς, και η συνύπαρξη με τους υπολοίπους φιλάθλους έμοιαζε αρμονική. Μέχρι το 1935 και μία πρόσκληση σε φιλικό, τόσο αναπάντεχη όσο και απολύτως λογική για τα δεδομένα της εποχής…

Προωθώντας τη ναζιστική προπαγάνδα

Μετά από δύο χρόνια ως εκλεγμένη κυβέρνηση, οι Εθνικοσοσιαλιστές του Αδόλφου Χίτλερ είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν επιθετικά την ατζέντα τους. Την ώρα που η ανησυχία στην Ευρώπη για την άνοδο της ακροδεξιάς αυξανόταν, η μηχανή της ναζιστικής προπαγάνδας είχε πάρει μπροστά, σε μία προσπάθεια απόκρυψης φρικιαστικών ιδεών και αποφάσεων που λάμβανε ο Φίρερ και οι συνεργάτες του. Μία εξ αυτών, τον Σεπτέμβριο του 1935, ήταν η αφαίρεση αρκετών βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους Εβραίους της Γερμανίας, μέσω των Νόμων της Νυρεμβέργης, με τους οποίους έχτισαν τη νομική βάση για τον αντισημιτισμό τους.

Στο εξωτερικό, η εικόνα που προσπαθούσε να προωθήσει ο Υπουργός Προπαγάνδας, Γιόζεφ Γκέμπελς, ήταν τελείως διαφορετική. Εξ ου και η προσπάθεια να κλείσει ένα φιλικό με τη μεγάλη δύναμη της εποχής, Αγγλία, μέσα στο Νησί, πέντε χρόνια μετά από την τελευταία συνάντηση των δύο ποδοσφαιρικών ομάδων, μία ισοπαλία 3-3 στο Βερολίνο. Ένας τέτοιος αγώνας αποτελούσε πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον Χίτλερ να εμφανίσει το καθεστώς του μέσα από ένα ιδανικό πρίσμα και να πείσει την εξωτερική κοινή γνώμη ότι Άγγλοι και Γερμανοί ήταν σύμμαχοι.

Οι Άγγλοι δέχθηκαν, αφού έκριναν ότι μπορούσαν να περιορίσουν το γεγονός σε ένα καθαρά αθλητικό event και τον Οκτώβριο του 1935 ανακοίνωσαν το γήπεδο που είχε σειρά να φιλοξενήσει αγώνα της εθνικής Αγγλίας ανεξαρτήτως αντιπάλου (πλην Σκοτίας), το “Γουάιτ Χαρτ Λέιν”.

Έντονες αντιδράσεις με επιστολές στον Τύπο

“Εβραίοι και το παιχνίδι της Αγγλίας”, ήταν ο πηχυαίος τίτλος της “Tottenham Weekly Herald”. “Επιστολές διαμαρτυρίας ελήφθησαν από την αγγλική ποδοσφαιρική ομοσπονδία και από την Τότεναμ. Οι Εβραίοι διαμαρτύρονται για την αντιμετώπιση από τους Ναζί των συμπατριωτών τους στη Γερμανία και απαιτούν το παιχνίδι να ακυρωθεί”.

“Οι Εβραίοι στα όπλα για τον ποδοσφαιρικό αγώνα με τη γερμανική ομάδα. Πρέπει να σταματήσει”, έγραφε η λονδρέζικη “Star”. “Εάν δεν ληφθεί κάποια απόφαση, μπορούμε να φανταστούμε από την τρέχουσα αναστάτωση μεταξύ των Εβραίων, των Καθολικών και των δημοκρατικών οργανώσεων ότι οι Ναζί θα αντιμετωπίσουν δύσκολες καταστάσεις. Η Τότεναμ θα εμφανίσει μια ναζιστική διαφήμιση”, ανέφερε ο γραμματέας της τοπικής ποδοσφαιρικής ένωσης του Έντμοντον, όπως μεταφέρει σε σχετικό αφιέρωμα του 2001 το αγγλικό αθλητικό περιοδικό “FourFourTwo”.

Υπήρχε, όμως, και αντίλογος. “Κάποιος από τους εσωτερικούς κύκλους της Τότεναμ μου είπε ότι ο όγκος των Εβραίων φιλάθλων δεν είναι τόσο μεγάλος όσο φανταζόμαστε”, έγραψε συντάκτης της “Tottenham Weekly Herald”. Ένα από τα γράμματα που δέχθηκε η εφημερίδα υποστήριζε ότι έπρεπε να επιτραπεί “χωρίς παρεμβολές το αγαπημένο χόμπι” των Άγγλων φιλάθλων, ενώ ένα άλλο υποστήριζε ότι “τραβάει μακριά η ιστορία με τους Εβραίους να προσπαθούν να μας καθοδηγήσουν. Θα σταθούν αιτία για νέο πόλεμο μεταξύ Αγγλίας και Γερμανίας”.

Ορισμένοι υιοθέτησαν και την εθνικιστική ατζέντα του Γκέμπελς: “Οι Εβραίοι προφανώς δεν αντιλαμβάνονται ότι αποτελούν τους φιλοξενούμενους της Αγγλίας. Κάνουν τα πράγματα χειρότερα για τους εαυτούς τους”. Μάλιστα, ως απάντηση στις φήμες ότι θα υπάρξει μαζική αποχώρηση 6.000 Εβραίων από το επόμενο παιχνίδι της Τότεναμ, ένας από τους παλαιότερους κατόχους εισιτηρίου διαρκείας του συλλόγου, έγραψε στην “Tottenham Weekly Herald”: “Η Αγγλία για τους Άγγλους. Είμαι μαζί τους (σ.σ. με τους Εβραίους), εάν αποχωρήσουν, αλλά με εισιτήριο άνευ επιστροφής, για να μην γυρίσουν. Οι Σπερς πάντοτε θα βρίσκουν αρκετή αγγλική υποστήριξη, χωρίς να ανησυχούν για τους ‘Γιντς’ (σ.σ. η ονομασία των Εβραίων φιλάθλων της Τότεναμ, που επεκτάθηκε σε όλη τη μάζα των φιλάθλων της ομάδας). Θα ήταν ωραία να δούμε έναν αγγλικό αγώνα με μόνο Άγγλους φιλάθλους”.

Πάνω από 10.000 “Χανς” στο Λονδίνο

Η γερμανική ομάδα όχι μόνο θα ταξίδευε στο Λονδίνο για να αντιμετωπίσει την εθνική Αγγλίας, αλλά θα είχε και πανίσχυρη υποστήριξη από περίπου 10.000 φιλάθλους. “Οι Χανς πέρα από τη θάλασσα. 10.000 Γερμανοί φίλαθλοι καθ’ οδόν για να δουν τον αγώνα”, ανέφερε ο σχετικός τίτλος εφημερίδας. Το ταξίδι, αν και δεν ήταν γνωστό εκείνη την εποχή, διοργανώθηκε και χρηματοδοτήθηκε από το ναζιστικό κίνημα “Ισχύς μέσω Χαράς”, το οποίο σχηματίστηκε για να προωθήσει τα πλεονεκτήματα του Εθνικοσοσιαλισμού στον κόσμο του και στον πλανήτη.

Για τη μετακίνηση τόσο μεγάλης μάζας φιλάθλων χρειάστηκαν αρκετές συζητήσεις μεταξύ του Γραφείου Εσωτερικών και του Γραφείου Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, του Γερμανού πρέσβη και του Γκέμπελς. Οι Γερμανοί εμφανίστηκαν διαλλακτικοί και συμφώνησαν οι ποδοσφαιριστές τους και οι φίλαθλοι να μην έχουν φανταχτερές εμφανίσεις που θα θύμιζαν το ναζιστικό καθεστώς και δεν θα έφεραν σβάστικες.

Όσο κυλούσαν οι μέρες, μία πιθανή ακύρωση του φιλικού αγώνα υπό τον φόβο αντιγερμανικών διαδηλώσεων έμοιαζε ολοένα και πιο δύσκολη, αφού θα ευνοούσε την ατζέντα των Ναζιστών, που θα επέρριπταν τις ευθύνες γι’ αυτήν την εξέλιξη τους Εβραίους. Γι’ αυτόν τον λόγο, δύο ημέρες πριν από την αναμέτρηση, ο Διευθυντής του Γραφείου Εσωτερικών, Τζον Σάιμον, ενημέρωσε μία αντιπροσωπεία συνδικαλιστικής ένωσης που αντιτίθετο στη διεξαγωγή του αγώνα, ότι θα τηρούσαν την αγγλική παράδοση που επιβάλλει διαχωρισμό πολιτικής και αθλητισμού. Την ίδια στιγμή, η Βρετανική Αντιναζιστική Επιτροπή είχε τυπώσει 15.000 φυλλάδια διαμαρτυρίας και αφίσες για μία φερόμενη δολοφονία Πολωνοεβραίου ποδοσφαιριστή κατά τη διάρκεια αγώνα στη Γερμανία.

Η απόβαση στο Λονδίνο

Η γερμανική αποστολή κατέφθασε στο αεροδρόμιο του Κρόιντον με μία σβάστικα στην ουρά του αεροσκάφους. Από αυτό κατέβηκαν ποδοσφαιριστές και παράγοντες, με τον αρχηγό Φριτς Σέπαν, ένα τυπικό υπόδειγμα Τεύτονα, να κάνει δηλώσεις που είχαν απεμπολήσει κάθε είδους πολιτική χροιά: “Δεν έχουμε να κάνουμε με τις κυβερνήσεις. Ο Χίτλερ δεν μας έστειλε κάποιο μήνυμα. Είμαστε εδώ ως αθλητές για να παίξουμε ποδόσφαιρο απέναντι στους καλύτερους του κόσμου. Το παιχνίδι έχει σημασία, έτσι δεν είναι;”

Η άφιξη των Γερμανών φιλάθλων ήταν μία διαφορετική ιστορία, αφού για τη φιλοξενία τους και την παρουσία τους στο Λονδίνο στήθηκαν ολόκληρες στρατιωτικές επιχειρήσεις. Χιλιάδες άτομα αποβιβάστηκαν από κρουαζιερόπλοια στο Σαουθάμπτον, υπό καταρρακτώδη βροχή, ενώ άλλοι έφτασαν στο Λονδίνο με τρένο από το Ντόβερ. Κάθε γκρουπ ταυτοποιούταν με ξεχωριστό χρώμα και οι Γερμανοί φίλαθλοι είχαν οδηγίες να μείνουν εντός του γκρουπ τους σε όλη τη διάρκεια της παρουσίας τους στα αγγλικά εδάφη.

Η πλατεία Λέστερ είχε κλείσει για το κοινό και χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τα τουριστικά γερμανικά πούλμαν. Περίπου 800 οδηγοί, αρκετοί εκ των οποίων Γερμανοεβραίοι πρόσφυγες που βρήκαν ευκαιρία να κερδίσουν χρήματα, επιστρατεύτηκαν για να παρουσιάσουν στους Γερμανούς την άλλη πλευρά της Μάγχης. Έλαβαν οδηγίες, πάντως, να μην απαντήσουν σε πολιτικές ερωτήσεις, ενώ οι οδηγοί είχαν συγκεκριμένες διαδρομές που ακολουθούσαν και δεν θα περνούσαν από τη γειτονιά Γουάιτσαπελ, το ορμητήριο των περισσοτέρων Εβραίων της πόλης. Παράλληλα, περιπολικά ακολουθούσαν τα πούλμαν και φώναζαν οδηγίες στα γερμανικά.

Κάθε Γερμανός είχε δικαίωμα να πάρει μαζί του μόνο 10 μάρκα. Εξάλλου, για φαγητό είχε φροντίσει η εταιρία catering “Lyons and Co.”, μία εταιρία που στη Γερμανία θεωρείτο “εβραϊκή ανησυχία που οι καλοί Ναζί δεν θα πρέπει να στηρίζουν”. Έφαγαν ψητό μοσχάρι και τοπική πουτίγκα, καθώς και λάχανο “μαγειρεμένο γερμανικά”, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής, ενώ η “Daily Mail” είχε φωτογραφικό θέμα με τις Γερμανίδες γυναίκες που είχαν πραγματοποιήσει το ταξίδι και τις στιλιστικές επιλογές τους.

Οι Γερμανοί ακολουθούσαν ευλαβικά τις οδηγίες τους, ήταν ευγενικοί και δεν ασχολήθηκαν όταν ορισμένοι εργάτες κορόιδεψαν τον ναζιστικό χαιρετισμό. Μάλιστα, μία ομάδα Γερμανών επισκέφτηκε το Κενοτάφιο του Λονδίνου και απότισε φόρο τιμής με ένα μεγάλο στεφάνι στους νεκρούς Βρετανούς από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Συλλήψεις για συνθήματα και συμπλοκές

Οι μεγάλες εντάσεις αποφεύχθηκαν, ειδικά στη θέα 800 αστυνομικών, έφιππων ή πεζών, καθώς και ανδρών των ειδικών δυνάμεων. Ένα προσωρινό αστυνομικό τμήμα είχε στηθεί κοντά στο γήπεδο, ενώ μυστικοί αστυνομικοί βρίσκονταν σε ένα γειτονικό σχολείο. Οι αστυνομικοί είχαν παραταχθεί στον δρόμο προς το “Γουάιτ Χαρτ Λέιν”, ενώ μέσα στο γήπεδο ήταν γύρω από τον αγωνιστικό χώρο σε απόσταση 10 μέτρων ο ένας με τον άλλον.

Οι διαδηλώσεις κατά του φιλικού αγώνα άρχισαν από τους σιδηροδρομικούς σταθμούς και κατέληξαν στο γήπεδο, δύο ώρες πριν από την προγραμματισμένη σέντρα του αγώνα. Όταν οι διαδηλωτές πλησίασαν στο γήπεδο, η αστυνομία παρενέβη και έσκισε τα πανό τους, ωστόσο είχαν προλάβει να πετάξουν χιλιάδες φυλλάδια που έγραφαν στα γερμανικά ότι “ο φασιστικός αθλητισμός είναι δόλωμα για Εβραίους”, “Στόχος μας η ειρήνη, στόχος του Χίτλερ ο πόλεμος”, “Ο Χίτλερ χτυπάει κάτω από τη ζώνη” και “Κρατήστε τον αθλητισμό καθαρό, πολεμίστε τον φασισμό”.

Όποιος φώναζε συνθήματα συλλαμβανόταν, ωστόσο κάποιοι κατάφεραν να φωνάξουν “σταματήστε την παρέλαση των Ναζί” και υπήρξαν ορισμένες συγκρούσεις με Άγγλους φιλοναζί, που είχαν ζωγραφίσει δύο τεράστιες σβάστικες σε πινακίδες κοντά στο γήπεδο με τις λέξεις “Εξαφανιστείτε Ιούδες”.

Οι Άγγλοι φίλαθλοι χαιρέτησαν ναζιστικά

Η κίνηση γύρω από το γήπεδο ήταν τεράστια και πολλά πούλμαν των Γερμανών χρειάστηκαν πάνω από μία ώρα για να διανύσουν απόσταση δύο χιλιομέτρων. Οι κερκίδες δεν ήταν γεμάτες στη σέντρα, αφού υπήρχαν χιλιάδες κόσμου είχε εγκλωβιστεί στις ουρές. Οι 10.000 Γερμανοί τοποθετήθηκαν στη νεότευκτη ανατολική κερκίδα και όταν οι δύο ομάδες βγήκαν στον αγωνιστικό χώρο, ορισμένοι εμφάνισαν μικρές σημαίες με τη σβάστικα, παρά τη σχετική απαγόρευση.

Όταν, δε, η μπάντα του Γκίλφορντ έπαιξε το ” Deutschland Uber Alles”, τον ναζιστικό εθνικό ύμνο, οι φίλαθλοι έμειναν αποσβολωμένοι, αφού οι οδηγίες δεν επέτρεπαν οποιοδήποτε πολιτικό τραγούδι. Από τις πρώτες νότες άρχισαν να ψάλουν και ακολούθησε η αντίδραση των ποδοσφαιριστών της χώρας, που ύψωσαν το χέρι και χαιρέτησαν με τον γνωστό τρόπο.

Οι Άγγλοι φίλαθλοι, αντικρίζοντας τον ναζιστικό χαιρετισμό της γερμανικής ενδεκάδας που στεκόταν σε στάση στρατιωτικής προσοχής, εντυπωσιάστηκαν και ορισμένοι εξ αυτών απάντησαν με τον ίδιο τρόπο!

Φίλαθλος κατέβασε τη ναζιστική σημαία

Όλα αυτά, υπό μία μεγάλη ναζιστική σημαία η οποία κυμάτιζε πάνω από την κεντρική εξέδρα του γηπέδου, άγνωστο πώς. Ένας θεατής, ο κατασκευαστής εργαλείων από το Σόρντιτς, Έρνι Γούλεϊ, φίλαθλος της Τότεναμ, πρόσεξε ότι το βλέμμα των αστυνομικών βρισκόταν “καρφωμένο” στους φιλάθλους και κανείς δεν είχε δει το “απαγορευμένο” γι’ αυτό τον αγώνα σύμβολο να βρίσκεται σε τόσο περίοπτη θέση.

Ο Γούλεϊ πλησίασε σε μία άκρη της δυτικής κερκίδας, σκαρφάλωσε έναν στύλο, έφτασε μέχρι το κοντάρι της σημαίας και έβγαλε ένα μαχαίρι, κόβοντας τα σχοινιά, ρίχνοντας τη σημαία στο έδαφος, κάτω από χειροκροτήματα όσων τον παρακολουθούσαν.

Καθώς κατέβαινε, συνελήφθη, αλλά δεν τον πείραξε. “Αυτή η ναζιστική σημαία μισείται σε αυτήν τη χώρα”, είπε στους αστυνομικούς που τον συνέλαβαν. Μέσα σε λίγα λεπτά η σημαία ανέβηκε ξανά, μεσίστια όπως και πριν, σε ένδειξη πένθους για τον θάνατο της Πριγκίπισσας Βικτόρια μία ημέρα νωρίτερα.

Οι Γερμανοί αμύνονταν με οκτώ παίκτες

Αγωνιστικά, το παιχνίδι δεν είχε μεγάλο ενδιαφέρον. Αν και συμμετείχε σε ηλικία 20 ετών ο πιο ταλαντούχος ποδοσφαιριστής στην ιστορία του αγγλικού ποδοσφαίρου, ο Στάνλεϊ Μάθιους, είχε κάκιστη απόδοση, έχασε τρεις ευκαιρίες και μάλιστα κλήθηκε ξανά στην εθνική ομάδα δύο χρόνια μετά.

“Βρέθηκα αντιμέτωπος με έναν αμυντικό που ονομάζεται Ράινχολντ Μούντσενμπεργκ. Χρησιμοποίησα τις κλασικές προσποιήσεις του σώματος για να τον περάσω, αλλά όταν κοίταξα κάτω, δεν είχα την μπάλα! Ο Μούντσενμπεργκ μου είχε κάνει τάκλιν με ταχύτητα φωτός και έτρεχε προς την εστία της Αγγλίας. Με ξεπερνούσε ξανά και ξανά. Ποτέ δεν είχα βρει κάποιον να με ξεπερνάει εγχώρια και ήταν ένα σοκ”, δήλωσε αργότερα ο Άγγλος επιθετικός της Στόουκ.

Το παιχνίδι ήταν ένα από τα πιο φιλικά… φιλικά που έχουν καταγραφεί στην ιστορία. Κανείς ποδοσφαιριστής δεν υπερέβη τα εσκαμμένα, δεν υπήρξε κανένα δυνατό μαρκάρισμα, καμία διαμαρτυρία στον διαιτητή. Οι Άγγλοι είχαν την υπεροχή απέναντι σε μία γερμανική ομάδα που παρατάχθηκε με οκτώ αμυνομένους και σαφείς κατευθύνσεις του προπονητή Ότο Νερτς, που ήταν στον πάγκο και στο προηγούμενο φιλικό των δύο ομάδων το 1930, να αποσπάσουν έστω την ισοπαλία όπως και τότε.

Οι γηπεδούχοι έχασαν αρκετές ευκαιρίες, μέχρι ο Τζον Μπρέι της Μάντσεστερ Σίτι να τροφοδοτήσει τον Τζορτζ Κάμσελ της Μίντλεσμπρο και αυτός να κάνει το 1-0 στην εκπνοή του 1ου ημιχρόνου. Στο 65′, ο Γερμανός Σέπαν έχασε καλή ευκαιρία για τους φιλοξενούμενους και στην επόμενη φάση, ο Κλιφ Μπάστιν της Άρσεναλ έκανε την επέλαση από δεξιά, έβγαλε την μπαλιά και ο Κάμσελ με κεφαλιά έγραψε το 2-0. Δύο λεπτά αργότερα, οι ρόλοι αντιστράφηκαν και ο Κάμσελ έδωσε στον Μπάστιν που με το δεξί σημείωσε το τελικό 3-0.

Πρόποση για βασιλιά και Χίτλερ

Το τέλος του αγώνα βρήκε 50.000 Άγγλους θεατές να χειροκροτούν τους Γερμανούς φιλάθλους, που βρίσκονταν στις κερκίδες, για τη συμπεριφορά τους. Σε μία εξίσου ασυνήθιστη κίνηση, που εξυμνήθηκε από τον αγγλικό Τύπο της εποχής, ο αρχηγός της Γερμανίας έδωσε το χέρι του στον Σουηδό διαιτητή Ότο Όλσον και έφυγε από τον αγωνιστικό χώρο μαζί με τον ομόλογό του της Αγγλίας, Έντι Χάπγκουντ.

“Ούτε μία αποδοκιμασία ούτε ένα κανονικό φάουλ. Το πιο καθαρό παιχνίδι που διεξήχθη ποτέ”, έγραφε στην ανασκόπησή της η “Daily Express”, ενώ η γερμανική “Der Angriff” έκανε λόγο για γεγονός που στέφθηκε με “απεριόριστη πολιτική, ψυχολογική και αθλητική επιτυχία. Ο Χέρμαν Γκέρινγκ εξέφρασε τη λύπη του που η ομάδα δεν σκόραρε, όμως, φυσικά, οι Βρετανοί αποτελούν μεγάλη κλάση στο ποδόσφαιρο”.

Οι Γερμανοί φίλαθλοι ήταν υποχρεωμένοι να έχουν φύγει από τη χώρα πριν από τη δύση του ηλίου, ωστόσο οι αξιωματούχοι ήταν επίσημοι προσκεκλημένοι των ανθρώπων της FA, που παρέθεσαν δείπνο προς τιμήν τους στο ξενοδοχείο “Victoria” μετά από τον αγώνα. Το παρόν έδωσε ο πρόεδρος της FA, σερ Τσαρλς Κλεγκ, ο οποίος κατακεραύνωσε τα εργατικά συνδικάτα για τις αντιδράσεις τους όλο αυτό το διάστημα.

“Όσο πιο σύντομα τα πολιτικά σώματα μάθουν ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι δουλειά τους, τόσο καλύτερα”, υποστήριξε, με τον επικεφαλής της γερμανικής αποστολής να δηλώνει: “Ο χαιρετισμός σας μας έκανε να ξεχάσουμε ότι είμαστε μαθητευόμενοι στην τέχνη του ποδοσφαίρου, που προσπαθούν να ανταγωνιστούν τους δασκάλους. Ακολούθησε πρόποση για τον βασιλιά και για τον Χίτλερ…

Οι Άγγλοι είπαν “Heil Hitler”

Οι Άγγλοι έχασαν κατά κράτος τον αγώνα των εντυπώσεων από τους Ναζί και έναν χρόνο αργότερα, η γερμανική προπαγάνδα ανέβηκε επίπεδο, με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων στο Βερολίνο. Ο αντισημιτισμός είχε κλιμακωθεί κι ενώ στην Αμερική υπήρχε η άποψη ότι οι αθλητές έπρεπε να αποσυρθούν από τους Αγώνες, ο Έιβερι Μπράντατζ της Ολυμπιακής Επιτροπής των ΗΠΑ επέρριψε ευθύνες για τη διάδοση τέτοιων απόψεων στους “Εβραίους κομμουνιστές που συνωμοτούν”.

Το 1938 διεξήχθη ένα είδος ρεβάνς του Αγγλία – Γερμανία, στο Βερολίνο. Αυτήν τη φορά, όταν οι Γερμανοί χαιρέτησαν ναζιστικά, οι Άγγλοι συνάδελφοί τους έπραξαν το ίδιο. Έναν χρόνο αργότερα, οι δύο χώρες βρίσκονταν σε πόλεμο, τον χειρότερο όλων…