Τορίνο, Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Γκριν Κρος, Δε Στρόνγκεστ, Παχτακόρ, Αλιάνζα Λίμα, Τσαπεκοένσε… Μερικές από τις αεροπορικές τραγωδίες που στιγμάτισαν τον κόσμο του ποδοσφαίρου.

Περιπτώσεις που βύθισαν στο πένθος δεκάδες οικογένειες και χιλιάδες φιλάθλους, στιγμές που θα ακολουθούν ισοβίως τις ομάδες που ενεπλάκησαν σε αυτές τις «μαύρες» ιστορίες.

Το Sport-Retro.gr θυμίζει στους αναγνώστες του τι συνέβη σαν σήμερα (27 Απριλίου) πριν από 25 χρόνια, όταν η εθνική Ζάμπια ξεκληρίστηκε στην Γκαμπόν.

 

Η «τεσσάρα» στην Ιταλία

Η Ζάμπια έκανε τη διαφορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ το 1988 με την ευρεία νίκη επί της Ιταλίας, η οποία διέθετε παίκτες, όπως οι Στεφάνο Τακόνι, Τζιανλούκα Παλιούκα, Μάουρο Τασότι, Τσίρο Φεράρα, Μάσιμο Κρίπα, Πιέτρο Πάολο Βίρντις και Αλμπερίγκο Εβάνι.

Στη 2η αγωνιστική του 1ου ομίλου, οι «χάλκινες σφαίρες» διέλυσαν την ομάδα του Φραντσέσκο Ρόκα με 4-0 και «τρέλαναν» την ποδοσφαιρική υφήλιο.

Η ομάδα του Σάμουελ Ντλοβού έφτασε μέχρι την προημιτελική φάση, όπου αποκλείστηκε με 4-0 από τη Δυτική Γερμανία Τόμας Χέσλερ, του Γίργκεν Κλίνσμαν και του Καρλ Χάιντς Ρίντλε.

Σε διασυλλογικό επίπεδο αίσθηση προκάλεσε η παρουσία των Νκάνα Ρεντ Ντέβιλς στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών 1990 (ήττα από την αλγερινή Καμπιλί) και των Πάουερ Ντάιναμος στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων 1991 (κατάκτηση επί της νιγηριανής BBC Λάιονς).

Ο Καλούσα Μπουάλια σημείωσε χατ-τρικ επί της Ιταλίας και ολοκλήρωσε το ολυμπιακό τουρνουά της Σεούλ με 6 γκολ, προτού εξελιχθεί στον κορυφαίο άσο στην ιστορία της Ζάμπια.

Σε ηλικία 22 ετών πήρε μεταγραφή στη βελγική Σερκλ Μπριζ και στα 26 μεταπήδησε στην ολλανδική Αϊντχόφεν, με τη φανέλα της οποίας αγωνίστηκε μέχρι το 1994.

 

Ταξίδια με απαρχαιωμένα αεροσκάφη

Στον αντίποδα, σε τραγική κατάσταση βρίσκονταν τα ταμεία της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της Ζάμπια, κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1980 με αρχές 1990.

Δεν γίνονταν πια ταξίδια με ιδιωτικά τσάρτερ, ενώ ακόμη και εκείνα με τα πολιτικά αεροσκάφη ήταν είδος πολυτελείας!

Επομένως, η ομοσπονδία αναγκαζόταν να δανειστεί απαρχαιωμένα πολεμικά αεροσκάφη, με συνέπεια κάθε πτήση να προκαλεί ανησυχία και άγχος στα στελέχη της εθνικής ομάδας.

Συν τοις άλλοις, τον Αύγουστο του 1992 διαπιστώθηκε ότι ο πρόεδρος Τζαμπς Ζούλου και ο συνεργάτης του Γουίλφριντ Μονάνι είχαν βάλει χέρι στα έσοδα από μια περιοδεία στη Νότια Κορέα.

Σε αντιδιαστολή με την οικονομική κατάσταση της ομοσπονδίας, η εθνική Ζάμπια  άγγιξε την πρόκριση στην τελική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου της Ιταλίας, αλλά το εισιτήριο χάθηκε στον τελευταίο αγώνα κόντρα στην Τυνησία.

 

«Αυτό το αεροπλάνο θα μας σκοτώσει κάποια μέρα»

Η Ζάμπια άρχισε ιδανικά τις υποχρεώσεις της στην προκριματική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου 1994, καθώς πανηγύρισε τη νίκη στα πρώτα δύο ματς.

Η ομοσπονδία χρησιμοποίησε ένα πολεμικό αεροσκάφος τύπου «Buffalo DHC-5D» για το ταξίδι της 3ης αγωνιστικής στη Μαδαγασκάρη.

Το συγκεκριμένο αεροσκάφος κατασκευάστηκε το 1975, είχε αποσυρθεί για πέντε μήνες και μετά την ανακαίνισή του έκανε δύο δοκιμαστικές πτήσεις σε διάστημα τεσσάρων ημερών.

Οι ελεγκτές εντόπισαν μία σειρά δυσλειτουργιών στις μηχανές, απόρροια προβλημάτων στα φίλτρα λαδιού και κομμένων καλωδίων.

Όταν ο κυβερνήτης το προσγείωσε στο Μαλάουι για ανεφοδιασμό, υπήρξε διαφωνία αναφορικά με την πληρωμή των καυσίμων.

Έπειτα από πολλές ώρες παραμονής στον αεροδιάδρομο, το σκάφος απογειώθηκε για το πεντάωρο ταξίδι πάνω από τον Ινδικό Ωκεανό.

Στην εντολή του πιλότου για να φορέσουν τα σωσίβιά τους, οι παίκτες αστειεύθηκαν και ο Τζόνσον Μπουάλια (απλή συνωνυμία με τον Καλούσα) τους τραβούσε φωτογραφίες.

«Πάντα έλεγαν ότι ‘αυτό το αεροπλάνο θα μας σκοτώσει κάποια μέρα’», δήλωσε μερικά χρόνια αργότερα ο Καλούσα Μπουάλια.

 

Έζησε ο Ντλοβού, σκοτώθηκε ο Τσιτάλου

Η ήττα της Ζάμπια από τη Μαδαγασκάρη είχε ως αποτέλεσμα να απολυθεί ο Ντλοβού, ο οποίος δεν μπορούσε να φανταστεί ότι αυτή η εξέλιξη έμελλε να του σώσει τη ζωή.

Αντικαταστάτης του ήταν ο κορυφαίος παίκτης στην ιστορία της χώρας μέχρι εκείνη τη στιγμή και αρχισκόρερ ακόμα και σήμερα Γκόντφρεϊ Τσιτάλου.

Σύμφωνα με την ομοσπονδία της Ζάμπια, ο «Ούκαρ», όπως ήταν το παρατσούκλι του, είχε βάλει 107 σε όλες τις διοργανώσεις το 1972, δηλαδή περισσότερα από τον Γκερντ Μίλερ την ίδια χρονιά και από τον Λιονέλ Μέσι το 2012.

Εντούτοις, ένας εκπρόσωπος της FIFA δήλωσε ότι η επίδοση του Τσιτάλου δεν αντιστοιχεί με παγκόσμιο ρεκόρ, επειδή παλιότερα η ομοσπονδία δεν κατέγραφε στατιστικά από όλα τα ματς κάθε γωνιάς του πλανήτη.

Βέβαια, ούτε τα κατορθώματα του Αργεντινού σούπερ σταρ της Μπαρτσελόνα αναγνωρίζονται ως παγκόσμιο ρεκόρ, λόγω αμφιβολιών.

Πίσω στη Ζάμπια του 1993, ο νεαρός επιθετικός Κέλβιν Μουτάλε μιλούσε με τη δημοσιογράφο Μπιούτι Λουπίγια και προσπαθούσε ανεπιτυχώς να την καθησυχάσει.

Υποστήριζε πως ακόμα κι αν το αεροπλάνο πέσει, θα επιπλεύσει στον ωκεανό και δεν θα υπάρξει πρόβλημα, όμως εκείνη του επεσήμανε ότι έχει πολύ μεγάλη φαντασία.

Αυτή η συζήτηση έγινε κατά την επιστροφή από τον αγώνα της 25ης Απριλίου 1993 στον Μαυρίκιο, στο πλαίσιο της προκριματικής φάσης του Αφρικανικού Κυπέλλου Εθνών που διεξαγόταν ταυτόχρονα με εκείνη του Παγκοσμίου Κυπέλλου.

 

Τρεις στάσεις για ανεφοδιασμό!

Χωρίς τον Καλούσα Μπουάλια, ο οποίος θα «πετούσε» από την Ολλανδία, καθώς και τον τραυματία Τσαρλς Μουσόντα της Άντερλεχτ, η αποστολή συγκεντρώθηκε για την αναμέτρηση με τη Σενεγάλη στο Ντακάρ.

Δεκαοκτώ ποδοσφαιριστές, ο προπονητής Τσιτάλου με το επιτελείο του, ο πρόεδρος της FAZ, ένας δημόσιος υπάλληλος κι ένας δημοσιογράφος, μαζί με τα πέντε άτομα του πληρώματος, επιβιβάστηκαν στο «Buffalo DHC-5D».

Το πλάνο του 44χρονου πιλότου Φέντον Μάικ Μχόνε περιελάμβανε τρεις στάσεις για ανεφοδιασμό, σε Μπραζαβίλ (Δημοκρατία Κονγκό), Λιμπρεβίλ (Γκαμπόν) και Αμπιτζάν (Ακτή Ελεφαντοστού), ένα στοιχείο που καταδεικνύει την ανεπάρκεια του αεροσκάφους για ένα τέτοιο ταξίδι.

Η αποστολή θα διανυκτέρευε στο Αμπιτζάν και την επομένη θα «πετούσε» για τον τελικό προορισμό της, δηλαδή την πρωτεύουσα της Σενεγάλης.

Η πτήση ήταν προγραμματισμένη να αναχωρήσει στις 4:00 τα ξημερώματα, εν τέλει όμως απογειώθηκε με οκτάωρη καθυστέρηση.

Ένα σενάριο ήθελε το αεροσκάφος να αντιμετωπίζει προβλήματα προτού εισέλθει στον εναέριο χώρο της Δημοκρατίας του Κονγκό, αφού επρόκειτο για στρατιωτικό, με συνέπεια ο Μχόνε να «πετάξει» απευθείας για το Λιμπρεβίλ.

Πιθανότατα πάντως το αεροσκάφος να προσγειώθηκε στο Μπραζαβίλ και, μάλιστα, ο πιλότος να εντόπισε κάποια προβλήματα, τα οποία ζήτησε να εξετάσουν οι μηχανικοί του αεροδρομίου.

Αυτό συνέβη αργότερα στην Γκαμπόν και, μάλιστα, σύμφωνα με το BBC, ένας μηχανικός έκανε μερικές ρυθμίσεις στο αεροσκάφος, ενώ το τρίτο σενάριο θέλει τον Μχόνε να μην κάνει το παραμικρό παράπονο για προβλήματα.

 

Το τέλος

Το σίγουρο είναι πως όταν το αεροπλάνο έφτασε στα 6.000 πόδια μετά την απογείωσή του από το Λιμπρεβίλ, η επαφή με τον πύργο ελέγχου σταμάτησε και δύο λεπτά αργότερα το αεροπλάνο εξερράγη.

Οι τοποθετήσεις είναι διαφορετικές: κάποιοι αυτόπτες μάρτυρες αναφέρουν πως έγινε μία έκρηξη, άλλοι είδαν δύο και άλλοι είδαν μία αχτίδα φωτός να πέφτει στο σκαρί του «Buffalo», προτού ακουστούν δύο εκρήξεις.

«Σύμφωνα με μία φήμη, το αεροπλάνο καταρρίφθηκε σε μία άσκηση από πύραυλο που εκτοξεύθηκε από μία πρώην γαλλική βάση, η οποία ανήκει στην εθνοφρουρά της Γκαμπόν.

Έτσι εξηγείται η αχτίδα φωτός. Εξάλλου, επρόκειτο για στρατιωτικό αεροπλάνο που είχε καθυστερήσει και ίσως κανείς δεν το περίμενε. Άλλη μία φήμη αναφέρει πως υπήρχε βόμβα στο αεροπλάνο.

Μία άλλη λέει πως η ομάδα είναι ζωντανή, οι παίκτες κρατούνται αιχμάλωτοι στην Γκαμπόν και πως τα πτώματα που βρέθηκαν ήταν πτώματα πολιτικών κρατουμένων της Γκαμπόν», υποστήριξε λίγο μετά το δυστύχημα ο Γκολάιαθ Μουνγκόνγκε, αθλητικογράφος της «Zambia Daily Mail».

Ο ίδιος ο Μουνγκόνγκε θα βρισκόταν στο ίδιο αεροπλάνο, εάν η πτήση δεν αναχωρούσε τόσο νωρίς από τη Λουσάκα (σ.σ. δεν γνώριζε για την 8ωρη καθυστέρηση) και προλάβαινε να πάρει χρήματα από την τράπεζα.

Όλοι οι επιβαίνοντες ανασύρθηκαν νεκροί και 12 ώρες μετά το δυστύχημα έγιναν οι σχετικές ανακοινώσεις, ενώ οι σχέσεις των δύο χωρών «πάγωσαν», αφού καμία δεν ήθελε να πληρώσει για τις έρευνες, δεδομένου ότι δεν υπήρχε «μαύρο κουτί».

Αναφωνώντας για 20 λεπτά τα ονόματα των αδικοχαμένων ποδοσφαιριστών, ο δακρυσμένος σπορτκάστερ Ντένις Λιουέουε ενημέρωσε το τηλεοπτικό κοινό της Ζάμπια γι’ αυτό που είχε συμβεί.

 

«Τα παιδιά δεν έφτασαν στην Ακτή Ελεφαντοστού…»

Είναι η ώρα για την ανατριχιαστική αφήγηση του Καλούσα Μπουάλια: «Θα πήγαινα για τρέξιμο. Ήταν απογευματάκι. Είχα ντυθεί και χτύπησε το τηλέφωνο. Στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν ο λογιστής της ομοσπονδίας από τη Λουσάκα. Ήταν κάτι διαφορετικό, γιατί συνήθως μου τηλεφωνούσε ο γραμματέας, αλλά σκέφτηκα πως το τηλεφώνημα είχε να κάνει με το ταξίδι μου.

Ο λογιστής μου ακουγόταν παράξενος. Με ρώτησε ‘πώς είσαι, Καλούσα’; Του απάντησα πως ήμουν καλά. ‘Πώς αισθάνεσαι;’, με ρώτησε. Του είπα καλά. ‘Τίποτε άσχημο;’. ‘Τίποτα’. Συνέχισε έτσι και δεν ήξερα τι συμβαίνει. Δεν μπορούσε να μου πει τα άσχημα νέα.

Εν τέλει, μου είπε πως θα έπρεπε να καθυστερήσω το ταξίδι μου. ‘Γιατί έτσι;’, τον ρώτησα. Μου είπε ότι τα παιδιά στην ομάδα δεν έφτασαν στην Ακτή Ελεφαντοστού, όπου θα περνούσαν τη νύχτα.

‘Δεν έφτασαν;’, ρώτησα. ‘Πώς είναι δυνατόν;’. Μου είπε πως κάτι έγινε με το αεροπλάνο. ‘Κάτι με το αεροπλάνο;’, ρώτησα. Είπε πως υπήρχαν επιβεβαιωμένες αναφορές πως το αεροπλάνο κατέπεσε και πως όλοι ήταν νεκροί. Δεν μπορούσα να το πιστέψω. Είπα πως δεν μπορεί να είναι αλήθεια. Αλλά όταν άνοιξα το ‘BBC’ και το ‘CNN’, ήταν εκεί. Το αεροπλάνο είχε συντριβεί. Ήταν όλοι νεκροί».

 

Το πένθος μιας ολόκληρης χώρας

Τα 30 φέρετρα αφίχθησαν στη Λουσάκα, αλλά χρειάστηκαν τρεις ώρες για να φτάσουν μέχρι το «Στάδιο Ανεξαρτησίας», το εθνικό στάδιο της χώρας, το οποίο κανονικά απέχει 15 λεπτά από το αεροδρόμιο.

Απλώθηκαν κατά μήκος του αγωνιστικού χώρου κατά το τριήμερο εθνικό πένθος και στις 3 Μαΐου συγκεντρώθηκαν περίπου 100.000 άνθρωποι έξω από το γήπεδο.

Ο πρόεδρος της χώρας Φρέντερικ Τσιλούμπα ανήγγειλε το διάγγελμα και λίγες στιγμές αργότερα έγινε η ταφή των θυμάτων στο στάδιο.

«Οι ήρωες αναπαύονται», έγραφε στο πρωτοσέλιδό της η «Daily Mail», η οποία στο σχετικό ρεπορτάζ της ανέφερε πως 130 άτομα λιποθύμησαν και πως δύο εγκυμονούσες γέννησαν μεταξύ του κοινού.

«Για μία ολόκληρη εβδομάδα, δεν άξιζα τίποτα. Δεν ήθελα να μιλάω με κανέναν. Ήθελα να είμαι μόνος μου. Καθόμουν στο στάδιο στην κηδεία και αναρωτιόμουν εάν θα μπορούσα να παρακολουθήσω ξανά ποδόσφαιρο. Σκεφτόμουν αυτά τα παιδιά. Τους ήξερα. Πώς γινόταν να μην τους ξαναδώ;»

Η παραπάνω φράση ανήκει σε έναν 30χρονο μηχανικό και φίλαθλο, τον Μόρις Γκουεμπέντε, και είναι ενδεικτική της κατάστασης που επικρατούσε εκείνη την εποχή στη χώρα.

 

Τα θύματα

Ποδοσφαιριστές

1. Richard Mwanza (τερματοφύλακας)
2. Efford Chabala (τερματοφύλακας)
3. John Soko (αμυντικός)
4. Whiteson Changwe (αμυντικός)
5. Robert Watiyakeni (αμυντικός)
6. Winter Mumba (αμυντικός)
7. Eston Mulenga (αμυντικός)
8. Samuel Chomba (αμυντικός)
9. Kenan Simambe (αμυντικός)
10. Derby Makinka (μέσος)
11. Moses Chikwalakwala (μέσος)
12. Wisdom Chansa (μέσος)
13. Numba Mwila (μέσος)
14. Godfrey Kangwa (μέσος)
15. Patrick Banda (επιθετικός)
16. Kelvin Mutale (επιθετικός)
17. Timothy Mwitwa (επιθετικός)
18. Moses Masuwa (επιθετικός)

Τεχνικό τιμ

19. Godfrey Chitalu (προπονητής)
20. Alex Chola (βοηθός προπονητή)
21. Wilson Mtonga (γιατρός)

 

Άλλοι επιβάτες

22. Michael Mwape (πρόεδρος ομοσπονδίας)
23. Wilson Sakala (μέλος ομοσπονδίας)
24. Nelson Zimba (κυβερνητικός εκπρόσωπος)
25. Joseph Bwalya Salim (δημοσιογράφος)

 

Πλήρωμα

26. Fenton Mhone (πιλότος)
27. Victor Mubanga (πιλότος)
28. James Sachika (πιλότος)
29. Edward Nambote (μηχανικός)
30. Tomson Sakala (αεροσυνοδός)

 

***

 

Τον Νοέμβριο του 2003 είδε το φως της δημοσιότητας μία προκαταρκτική έρευνα από την κυβέρνηση της Γκαμπόν, η οποία δίνει την επίσημη γραμμή για την αφορμή του δυστυχήματος: μηχανικό πρόβλημα και θέμα του πιλότου.

Συγκεκριμένα, μετά την απογείωση από το Λιμπρεβίλ, ο αριστερός κινητήρας έπιασε φωτιά και σταμάτησε να λειτουργεί, όμως, η φωτεινή προειδοποίηση ήταν ελαττωματική και ο πιλότος έκλεισε τον δεξιό κινητήρα.

Συνεπώς, από την αδέξια αυτή κίνηση του Μχόνε, το αεροπλάνο έχασε όλη την ώθησή του και κατέπεσε 500 μέτρα μακριά από την ακτή…

Οι οικογένειες των θυμάτων και η πλειοψηφία των πολιτών δεν πείστηκε από τη συγκεκριμένη εξήγηση. Η εθνική ομάδα, όμως, κατέκτησε το Αφρικανικό Κύπελλο Εθνών του 2012 στη χώρα που έγινε η τραγωδία και τίμησε τη μνήμη των νεκρών. Νωρίτερα τα μέλη της είχαν αφήσει λουλούδια στο σημείο του δυστυχήματος.