Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 που διεξήχθησαν στο Βερολίνο αποτέλεσαν μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για προπαγάνδα κομμένη και ραμμένη στις επιθυμίες του ναζιστικού καθεστώτος της Γερμανίας.
Ήδη, το Ράιχ χρησιμοποιούσε το εγχώριο ποδόσφαιρο προς όφελός του και είχε αναδιοργανώσει τους συλλόγους. Οι ομάδες που τις “έτρεχαν” εργάτες ή η εκκλησία εξαφανίστηκαν, δίνοντας τις θέσεις τους σε σωματεία που ευθυγραμμίζονταν με το επικρατούν κίνημα.
Ο Αδόλφος Χίτλερ ήταν ο απόλυτος ηγέτης της χώρας που “έβραζε” από την πολεμική ρητορική του και η ισχύς που του αποδιδόταν ήταν τέτοια, ώστε θεωρήθηκε ικανός για το… αδιανόητο: μία ομάδα που ηττήθηκε από το Περού στα προημιτελικά του ποδοσφαιρικού ολυμπιακού τουρνουά, να πάρει την πρόκριση στα ημιτελικά, επειδή… τυγχάνει να είναι η γενέτειρα του Φίρερ, Αυστρία!
Ο Χίτλερ έφυγε απ’ την εξέδρα
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το τουρνουά ποδοσφαίρου είχε επιστρέψει στο ολυμπιακό πρόγραμμα, μετά από την απουσία του 1932 λόγω απόφασης των ΗΠΑ και της FIFA. Οι 16 ομάδες που βρέθηκαν στο Βερολίνο απαρτίζονταν από ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές κι έτσι, για παράδειγμα, η αυστριακή Wunderteam που κυριαρχούσε τα προηγούμενα χρόνια στον ευρωπαϊκό χώρο, δεν είχε δικαίωμα συμμετοχής με παίκτες όπως ο Ματίας Ζίντελαρ.
Η φαρσoκωμωδία του τουρνουά φάνηκε από την αρχή, όταν η Ιταλία νίκησε με 1-0 τις ΗΠΑ, αλλά το τάκλιν του Ακίλε Πιτσίνι που τραυμάτισε κι έθεσε νοκ άουτ δύο Αμερικανούς (δεν υπήρχαν αλλαγές τότε) έμεινε ατιμώρητο, αφού οι ποδοσφαιριστές της “σκουάντρα ατζούρα” περικύκλωσαν τον Γερμανό διαιτητή, του έκλεισαν το στόμα και τα μάτια και του κράτησαν τα χέρια κολλημένα στο σώμα για να μην αποβάλλει τον συμπαίκτη τους. Και όντως, δεν το έπραξε…
Η Γερμανία, με προπονητή τον αναμορφωτή της εθνικής ομάδας αλλά και φιλοναζιστή Ότο Νερτς, μετά από το 9-0 επί του Λουξεμβούργου στον 1ο γύρο, προκρίθηκε στα προημιτελικά, όπου αντιμετώπιζε τη Νορβηγία. Το φαβορί ήταν ακλόνητο και αξιωματούχοι των ναζί κάλεσαν τον Χίτλερ, που δεν του άρεσε το ποδόσφαιρο, να παρευρεθεί για πρώτη φορά σε αγώνα.
Το έπραξε, δίπλα σε Γιόζεφ Γκέμπελς, Χέρμαν Γκέρινγκ, Ρούντολφ Ες και άλλους 55.000 θεατές, αλλά αποχώρησε πριν από το τελικό σφύριγμα της λήξης, αφού οι Νορβηγοί, με προπονητή έναν… εν ενεργεία μέσο του Αμβούργου (Άσμπιορν Χάλβορσεν), επικράτησαν με 2-0.
Οι 5 μαύροι παίκτες κι ο “δάσκαλος” των σπουδαίων προπονητών
Η επόμενη μέρα, όμως, είχε έναν ακόμα πιο συγκλονιστικό προημιτελικό, ίσως το πιο αμφιλεγόμενο ποδοσφαιρικό παιχνίδι στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Η Αυστρία είχε προκριθεί με νίκη επί της Αιγύπτου με 3-1, ωστόσο το φαβορί του ζευγαριού, από τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι δεν είχαν τα αστέρια τους, ήταν το Περού.
Το επιβλητικό 7-3 επί της Φινλανδίας, με καρέ του Τεόντορο Φερνάντες (δύο γκολ ο Αλεχάντρο Βιγιανουέβα), ήταν χαρακτηριστικό της ποιότητας της ομάδας, η οποία βρισκόταν κι αυτή στη “χρυσή δεκαετία” της με παίκτες όπως οι σκόρερ κόντρα στους Φινλανδούς, ο τερματοφύλακας Χουάν Βαλδιβιέσο (που πήρε το παρατσούκλι “μάγος” σε φιλικό προετοιμασίας στη Χιλή πριν από το τουρνουά, όπου έπιασε τέσσερα στα πέντε πέναλτι) και ο μέσος Αδέλφο Μαγκαγιάνες.
Εκείνη η ομάδα του Περού, η οποία απαρτιζόταν από παίκτες που στην πλειονότητά τους δεν ήξεραν να διαβάζουν ή να γράφουν, περιελάμβανε και τον “rodillo negro”, τον “μαύρο κύλινδρο”, δηλαδή πέντε μαύρους ποδοσφαιριστές που φρόντιζαν να θέτουν ανά πάσα στιγμή σε λειτουργία όλες τις αρετές της ομάδας.
Η παρουσία τους στη ναζιστική Γερμανία του 1936 προκάλεσε αισθήματα αμηχανίας σε κάθε πλευρά, έστω κι αν η οικοδέσποινα των Αγώνων προσπάθησε να δείξει το πολυπολιτισμικό πρόσωπό της, κατεβάζοντας όλα τα κυβερνητικά μηνύματα που είχαν τοποθετηθεί σε εμφανή σημεία τα προηγούμενα χρόνια και τα οποία καλούσαν σε διακρίσεις και διωγμούς των Εβραίων.
Με τη Γερμανία εκτός διοργάνωσης, η υποστήριξη των διοργανωτών στον προημιτελικό ήταν αναπόφευκτα με την Αυστρία. Ως εκ τούτου, οι πανηγυρισμοί στο 1ο ημίχρονο του αγώνα ήταν έξαλλοι, αφού οι Βάλτερ Βέργκιντς και Κλέμεντ Στάινμετς έδωσαν “αέρα” δύο τερμάτων στους τύποις φιλοξενούμενους.
Το 2-0 εν πολλοίς ήταν απόρροια του προπονητή που είχαν στον πάγκο τους, του Άγγλου Τζίμι Χόγκαν, συνεργάτη του προπονητή της Wunderteam, Ούγκο Μάισλ, και τεχνικό στον οποίο αρκετές φορές αποδίδεται η τοποθέτηση των θεμελίων για τη μετέπειτα σπουδαία Ουγγαρία και για τις αρχές που πήραν Ούγγροι, Ολλανδοί και Γερμανοί κορυφαίοι προπονητές της δεκαετίας του ’60 και του ’70.
Η ποιοτική ανωτερότητα του Περού ήταν αδιαμφισβήτητη, όμως, με συνέπεια, μέσα σε έξι λεπτά στο 2ο ημίχρονο, να φτάσει στην ισοφάριση με τους Χόρχε Αλκάλδε και Βιγιανουέβα. Το παιχνίδι οδηγήθηκε στην παράταση και εκεί άρχισε το “γαϊτανάκι” των εκδοχών για το τι πραγματικά συνέβη σε αυτά τα επιπλέον τριάντα λεπτά αγώνα. Το Περού έστειλε τρεις φορές την μπάλα στα δίχτυα του Έντουαρντ Κάινμπεργκερ στο 1ο ημίχρονο της παράτασης, αλλά ο Νορβηγός διαιτητής Τόραλφ Κρίστιανσεν τα ακύρωσε όλα.
Στο 2ο ημίχρονο, όμως, και συγκεκριμένα στο 117′, ο Βιγιανουέβα σημείωσε ένα κανονικό τέρμα και δύο λεπτά αργότερα ο Φερνάντες έγραψε το 4-2. Το Περού πήρε τη νίκη, την πρόκριση στα ημιτελικά και στις 11 Αυγούστου θα αντιμετώπιζε την Πολωνία, η οποία είχε επικρατήσει με 5-4 της Μεγάλης Βρετανίας. Φευ…
Δεν ανεφοδίαζαν γερμανικά πλοία
Το τελικό αποτέλεσμα του αγώνα της 8ης Αυγούστου δεν ήταν και τόσο… τελικό. Η πειθαρχική επιτροπή, η οποία απαρτιζόταν από μέλη της FIFA και ουχί Γερμανούς, αποφάσισε να ακυρώσει το παιχνίδι και να διατάξει την επανάληψή του στις 10 Αυγούστου, κεκλεισμένων των θυρών. Η αιτία, μέχρι και σήμερα, δεν είναι ξεκάθαρη και υπάρχουν κυριολεκτικά δεκάδες εκδοχές, που εξαρτώνται ακόμα και από τον τόπο που βρίσκεται κανείς.
Για παράδειγμα, στο Περού θεώρησαν ότι αυτή η απόφαση οφείλεται στον Χίτλερ και την επιθυμία του να περάσει η Αυστρία, διαδίδοντας ότι η αιτία για την εντολή επανάληψης του αγώνα ήταν πως ο διαιτητής, μετά από την επίτευξη του τέταρτου τέρματος του Περού στο 119′, διαπίστωσε ότι ο αγωνιστικός χώρος δεν είχε το σωστό μέγεθος.
Όταν τελικά η Αυστρία πήρε την πρόκριση στα χαρτιά, ο πρόεδρος του Περού, Όσκαρ Μπεναβίδες, έδωσε οργισμένος εντολή για επιστροφή ολόκληρης της ολυμπιακής αποστολής της χώρας. Μαζί με το Περού, αποχώρησε και η Κολομβία σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ενώ, όπως ισχυρίστηκε ο Μπεναβίδες, μήνυμα συμπαράστασης έστειλαν στη χώρα Αργεντινή, Χιλή, Ουρουγουάη και Μεξικό.
Παρά τις προσπάθειες του υπουργού προπαγάνδας της Γερμανίας, Γιόζεφ Γκέμπελς, να μεταπείσει τον υπουργό του Περού που εκπροσώπησε την κυβέρνηση στο ταξίδι, Ενρίκε Χιλντεμάιστερ, η αποστολή “ταξίδεψε από το Βερολίνο στο Παρίσι, με όλα τα έξοδα πληρωμένα από την κυβέρνηση, και κατόπιν με το πλοίο “Reina del Pacifico”, στην τρίτη θέση, πήρε τη ρότα της για Νότια Αμερική”, υποστηρίζει ο αθλητικός δημοσιογράφος Τεόντορο Σαλασάρ.
Όταν έφτασαν στο λιμάνι του Καλάο στις 17 Σεπτεμβρίου, έτυχαν υποδοχής ηρώων. Το πλήθος, που τις προηγούμενες ημέρες είχε κάψει την ολυμπιακή σημαία τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο σε διαδήλωση, είχε πετάξει πέτρες στο γερμανικό προξενείο και είχε εμποδίσει τον ανεφοδιασμό δύο γερμανικών πλοίων κι ενός νορβηγικού που το μπέρδεψε για γερμανικό, σήκωσε στους ώμους τους ποδοσφαιριστές της ομάδας, μόλις αποβιβάστηκαν από το πλοίο.
Μόνο που όλα δείχνουν ότι και εκείνοι είχαν παραπλανηθεί και ο αποκλεισμός του Περού δεν ήταν μια πολιτική απόφαση.
Έχασαν το ραντεβού επειδή έβλεπαν παρέλαση
Η χώρα κατηγορήθηκε για εισβολή φιλάθλων στον αγωνιστικό χώρο και επίθεση σε ποδοσφαιριστές της Αυστρίας και γι’ αυτό διατάχθηκε έρευνα για το ζήτημα. Η πλευρά της Αυστρίας παρευρέθηκε στη διαδικασία, οι εκπρόσωποι του Περού δεν πήγαν ποτέ.
Ο Σαλασάρ έχει διαφορετική άποψη, μετά από έρευνα που πραγματοποίησε και μία συνάντηση που είχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972 με ένα μέλος της Επιτροπής Εφέσεων των Αγώνων του Βερολίνου, όπου εξεταζόταν το αίτημα των Αυστριακών για επανάληψη.
Όπως υποστήριξε, δεν υπήρξε υπεράσπιση του Περού εξαιτίας της απουσίας των παραγόντων του κι έτσι η επιτροπή αποφάσισε να ακούσει την άποψη της Αυστρίας και να ορίσει επανάληψη.
“Υπήρξαν πολλές εκδοχές που εξηγούσαν γιατί οι Περουβιανοί δεν έφτασαν ποτέ. Αυτή που εγώ μπόρεσα να διαπιστώσω ήταν επειδή υπήρχε παρέλαση από ναζί στους δρόμους και διεκόπη η κυκλοφορία”, τόνισε ο Σαλασάρ.
Ένας φίλος του ήταν ο ποδοσφαιριστής Τεόντορο Αλκάλδε, μέλος εκείνου του Περού, ο οποίος επιβεβαίωσε τα όσα ανακάλυψε. “Μου είπε ότι είχαν παρασυρθεί παρακολουθώντας τη στρατιωτική παρέλαση και όταν έφτασαν στη συνάντηση, βρήκαν κλειστή την πόρτα της Επιτροπής Εφέσεων. Μετά μου είπε ότι υπήρξε εντολή κανείς να μην πει τίποτα γι’ αυτό. Εξαπάτησαν ακόμα και την κυβέρνηση και όλοι στηρίχθηκαν στη δικαιολογία για τον Χίτλερ και την Άρεια Φυλή. Αποκλειστήκαμε από καθαρή αμέλεια των ηγετών του Περού”.
Η κόρη του τερματοφύλακα Βαλδιβιέσο, Ρόσα, επιβεβαίωσε εν μέρει κι αυτή τα λόγια του Σαλασάρ. “Ο πατέρας μου μού είπε ότι είχαν ενημερωθεί να πάνε στις 20:00, ωστόσο υπήρξε αλλαγή για τις 19:00. Οπότε στο τέλος δεν εμφανίστηκαν κι έχασαν ερήμην την υπόθεση. Αλλά αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι άλλαξαν την ώρα, τους είπαν να εμφανιστούν στις 20:00 και η συνάντηση ήταν στις 19:00”.
Με όπλο στο γήπεδο
Ένα δημοσίευμα της αγγλικής εφημερίδας “Daily Sketch” δικαίωνε τους Αυστριακούς που έκαναν λόγο για εισβολή, αφού το ρεπορτάζ ανέφερε ότι “περίπου 1.000 Περουβιανοί φίλαθλοι” όρμησαν στον αγωνιστικό χώρο με “σίδερα, μαχαίρια, ακόμα και ένα πιστόλι”, τραυμάτισαν τρεις Αυστριακούς παίκτες και άφησαν την ομάδα με οκτώ ποδοσφαιριστές στο γήπεδο.
Ο πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής του Περού εκείνη την περίοδο, Εντουάρντο Ντιμπός Ντάμερτ, υποστήριξε ότι αυτή η εκδοχή διαδόθηκε στην Ευρώπη μία εβδομάδα μετά από τον αγώνα και ότι από ραδιόφωνα που έπαιζαν με μεγάφωνα στους δρόμους του Βερολίνου, ακουγόταν ότι “οι δειλοί Περουβιανοί δραπέτευσαν για τη Λίμα, πριν από την εκδίκηση των Αυστριακών”.
Σε μία πιο επίσημη εκδοχή του τι συνέβη εκείνο το απόγευμα, όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο ο “Ese gol existe” του Περουβιανού δημοσιογράφου Λουίς Κάρλος Αρίας Σράιμπερ και του κοινωνιολόγου Άλντο Πανφίτσι, ο τότε γενικός γραμματέας της Ολυμπιακής Επιτροπής της Γερμανίας, Καρλ Ντιμ, έγραψε σε αναφορά ότι “υπήρξαν γεγονότα που απέτρεψαν την ομαλή διεξαγωγή της αναμέτρησης. Ήταν αδύνατο να αποτρέψουμε τους θεατές από την εισβολή τους στον αγωνιστικό χώρο και ένας εξ αυτών χτύπησε έναν παίκτη”.
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Ντέιβιντ Βαλετσίνσκι, ο οποίος ασχολείται επισταμένως με την ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, στο δικό του ρεπορτάζ για τα γεγονότα του αγώνα, υποστηρίζει ότι όντως Περουβιανοί εισέβαλαν στον αγωνιστικό χώρο και ένας Περουβιανός οπαδός χτύπησε έναν Αυστριακό παίκτη. “Αυτό που ακολούθησε, εξαρτάται από την Ήπειρο στην οποία λέγεται η ιστορία. Οι Περουβιανοί εκμεταλλεύτηκαν το χάος και σημείωσαν τα γκολ της νίκης”, υπογράμμισε.
Στις 10 Αυγούστου, η μοναδική ομάδα που κατέβηκε στο γήπεδο για την επανάληψη του προημιτελικού ήταν η αυστριακή. Ο αγώνας επαναπρογραμματίστηκε για τις 11 Αυγούστου, αλλά το Περού είχε αποχωρήσει ήδη για το Παρίσι. Η Αυστρία πήρε στα χαρτιά την πρόκριση για τα ημιτελικά, όπου νίκησε με 3-1 την Πολωνία και προκρίθηκε στον τελικό.
Εκεί, μία ομάδα που επίσης ευνοήθηκε στο Ολυμπιακό Τουρνουά, η Ιταλία, επικράτησε (στην παράταση με 2-1), όπως είχε συμβεί και δύο χρόνια νωρίτερα, στα ημιτελικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου 1934. Εκείνη η αυστριακή ομάδα, έστω και με τα δεύτερα, δεν έμελλε να κατακτήσει κάποια μεγάλη διάκριση, σε αντίθεση με το Περού που τρία χρόνια αργότερα κατέκτησε το Copa América για πρώτη φορά στην ιστορία του.
Διαβάστε ακόμη:
Ο Τζέσι Όουενς ταπείνωσε αλλά «προστάτευσε» τον Χίτλερ
Το χρυσό της Νιγηρίας το 1996, ο ψεύτικος Ροναλντίνιο και τα χαστούκια σε Βραζιλία-Αργεντινή
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα