Μεσολάβησαν 52 χρόνια απ’ όταν είδε το πρώτο φως της ημέρας στο Σπλιτ και σχεδόν 26 απ’ όταν δοκίμασε τις αντοχές του στο κορυφαίο πρωτάθλημα του κόσμου.

Σαν τίποτα να μην άλλαξε από τότε για τον Ντίνο Ράτζα. Το ίδιο αψύ, βλοσυρό και αλαζονικό βλέμμα κουβαλά μέχρι σήμερα.

Υπεροπτικό ενδεχομένως, μα ταυτόχρονα βαθύ, σίγουρο και αληθινό. Διότι ήξερε ποιος είναι, πού βαδίζει και πού πηγαίνει. Πότε και γιατί.

Το Sport-Retro.gr βρήκε τα όσα απολαυστικά και μνημειώδη δήλωσε λίγες μέρες μετά την ένταξή του στους Σέλτικς.

***

Άλλο ένα αφιερωματικό κείμενο για τον Ντίνο Ράτζα, με αφορμή τα γενέθλιά του, θ’ αύξανε απλώς τα σχετικά αποτελέσματα στις διαδικτυακές μηχανές αναζήτησης.

Η πολυποίκιλη οντότητα του αδάμαστου Κροάτη δεν είναι δυνατόν να καλουπωθεί σε διαδοχικές αράδες. Είναι μια τόσο αυθάδης με τη ζωή προσωπικότητα που κάθε στιγμή της ζωής του, κάθε φρέσκια εμπειρία που βίωνε, συνέλεγε και προσέθετε δίπλα στην προηγούμενη συμπληρώνει ένα αυτοτελές βιβλίο.

Απ’ όταν μικρός στο Σπλιτ ξόδευε τ’ απογεύματά του στη θάλασσα όντας ένας δεινός κολυμβητής που δοκίμαζε ριψοκίνδυνες βουτιές του μέχρι βετεράνος στην ομάδα που ανδρώθηκε μπασκετικά.

Ο Ντίνο Ράτζα τόλμησε ν’ αφήσει την δις πρωταθλήτρια Ευρώπης Γιουγκοπλάστικα (ΚΚ Σπλιτ) και το παρεάκι του για να γίνει ο πιο ακριβοπληρωμένος Ευρωπαίος της εποχής του (1990, Ρόμα), προτού τρία χρόνια μετά πάρει την απόφαση να ξεδιπλώσει το ταλέντο του στα αμερικανικά παρκέ με τα πράσινα των Μπόστον Σέλτικς που το 1989 τον είχαν επιλέξει στο Νο40 του draft.

Τα αφιερώματα του Sport-Retro.gr στο ΝΒΑ

Τα αφιερώματα του Sport-Retro.gr στη Γιουγκοσλαβία

Οι Βοστωνέζοι εισήλθαν απότομα σε μια μεταβατική περίοδο, δεδομένου ότι μετά τον Λάρι Μπερντ είχε αποσυρθεί ο Κέβιν Μακ Χέιλ, ενώ μέσα στο καλοκαίρι χάθηκε τόσο ξαφνικά ο αρχισκόρερ Ρέτζι Λιούις (20.8 πόντοι), η καρδιά του οποίου έπαψε να χτυπά στις 27 Ιουλίου του 1993. Στο παρκέ. Ήταν μόλις 27.

Στις 9 Ιουλίου είχε υπογράψει το συμβόλαιό του ο Ντίνο Ράτζα. Ένα συμβόλαιο διάρκειας 3 ετών που δεν του απέφερε τα χρήματα της Ρόμα, αλλά του εξασφάλιζε τη μεγαλύτερη της καριέρας του: να επιβληθεί στο κορυφαίο επίπεδο.

Άμεσα ο Κροάτης, στα 26 του πλέον, άρχισε προπονήσεις υπό το επιτελείο Κρις Φορντ. Λίγες ημέρες μετά παραχώρησε την πρώτη συνέντευξή του.

Μια συναισθηματική εξομολόγηση που έγινε εν μέσω πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία και περί τις 40 ημέρες από το αναπάντεχο όσο και τραγικό θάνατο του Ντράζεν Πέτροβιτς. Το προσωπικό του «μανιφέστο».

 

Φάουλ, αν ματώσεις

Αρχικά ο Ράτζα μίλησε για μπάσκετ και μόνο. «Ψαρωμένος» όποιος άλλος στη θέση του, όχι ο ίδιος. «Εδώ στο ΝΒΑ δεν υπάρχει φάουλ εκτός κι αν κάποιος σε σκοτώσει. Αν μείνεις στο παρκέ με το αίμα να στάζει, τότε θα σφυρίξουν την παράβαση. Είναι πολύ πιο σκληρό από την Ευρώπη.

Αυτή τη στιγμή, νιώθω κουρασμένος, απλώς πολύ κουρασμένος. Ταυτόχρονα όμως πολύ καλά. Νιώθω πιο άνετα. Στην πρώτη μέρα μου στις προπονήσεις, πριν από τέσσερις ημέρες, ήμουν νευρικός. Όπως ένα μικρό παιδί που βρίσκεται στο ΝΒΑ. Αστόχησα άσχημα στις πρώτες δυο βολές μου. Ξέχασα πως ήμουν 26 χρόνων και πως ξέρω κάτι από μπάσκετ.

Ξέρω ότι πρέπει να μάθω περισσότερα στη μάχη για μία θέση και να προσαρμοστώ στους κανονισμούς των βημάτων. Εδώ μου σφυρίζουν βήματα σε κάθε αιφνιδιασμό. Πόσο καλός μπορώ να γίνω δεν μπορώ να το πω. Ένα πράγμα ξέρω: θα κάνω το καλύτερο κάθε φορά που θα πατώ στο παρκέ».

Σπάνια photo: Ο Τόνι, ο Ντίνο και ο Στόγιαν

Από τη στιγμή που ο Ράτζα ανέδυε τέτοια αυτοπεποίθηση, εύλογο ήταν να ερωτηθεί αν είναι σε θέση να μπει στα παπούτσια του Κέβιν Μακ Χέιλ. Φρόντισε να κρατήσει αποστάσεις. «Ουδείς θ’ αντικαταστήσει τον Κέβιν. Ήταν σπουδαίος, ένας σπουδαίος φόργουορντ.

Κέρδισε πρωταθλήματα, θεωρώ ότι είχε τις καλύτερες κινήσεις που έχω δει. Τα πίβοτ του, οι προσποιήσεις του, τα χουκ του. Κανείς στον κόσμο παίζει όπως αυτός. Δεν πρόκειται να είμαι μπορέσω να το κάνω. Θα κάνω απλώς το καλύτερο που μπορώ».

Ο Βράνκοβιτς είχε παίξει δύο σεζόν για τους Σέλτικς, αλλά το καλοκαίρι του ’92 αποχώρησε χωρίς να βρει το χρόνο συμμετοχής και τον ενεργό ρόλο που θα ήθελε. Είχε μπροστά του τον Ρόμπερτ Πάρις και είχε παίξει μόνο σε 50 αγώνες. Παρ’ όλα αυτά «είδα πόσο καλύτερος παίκτης έγινε ο Στόικο από την εμπειρία του εδώ», ανέφερε ο Ράτζα.

 

Το κομμένο ρεύμα και ο λογαριασμός των 10.000 δολαρίων

Η σύνδεση με τον Βράνκοβιτς έφερε στην κουβέντα τα αιματηρά γεγονότα στα γιουγκοσλαβικά εδάφη. Τους Αμερικανούς τούς ενδιέφερε ιδιαίτερα ο εμφύλιος που μαινόταν. Ο Ράτζα υποστήριξε αρχικά ότι «παρά το γεγονός ότι στη χώρα μου επικρατεί ένας χαμός, το Σπλιτ είναι ένα από τα πιο ασφαλή μέρη. Βομβαρδίστηκε μια μέρα, αλλά τα αεροπλάνα ήρθαν κι έκαναν κύκλους από πάνω».

Οι εικόνες που περιέγραψε αμέσως μετά αποτύπωναν την ωμή πραγματικότητα ενός πολέμου. «Υπάρχουν πολλοί πρόσφυγες, πολλοί άνθρωποι που έμειναν χωρίς σπίτια, που έχουν έρθει στο Σπλιτ. Υπάρχει έγκλημα παντού γύρω σου. Δεν μπορείς να προχωρήσεις σ’ ένα δρόμο και να είσαι σίγουρος ότι τίποτα δεν θα συμβεί.

Ο Ρικ Πιτίνο «κρύβεται» πίσω από τη μεταγραφή του Ντίνο Ράτζα στον Παναθηναϊκό

Δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα κατά τη διάρκεια της ημέρας, πρέπει να προσπαθούν να διαφυλάξουν. Οι γέφυρες που οδηγούν στην πόλη έχουν βομβαρδιστεί. Έτσι δεν υπάρχει πρόσβαση, μόνο μέσω θαλάσσης ή αέρα. Δεν ξέρω πότε όλο αυτό θα τελειώσει».

Ο πόλεμος άρχισε όταν ο Ράτζα έπαιζε στη Ρόμα. «Δεν μπορούσα να σκεφτώ το μπάσκετ. Τηλεφωνούσα συνεχώς στο σπίτι. Για ένα μήνα ο λογαριασμός του τηλεφώνου ήρθε 10.000 δολάρια. Τίποτα δεν μπορείς να κάνεις, εκτός αν κάποιος ισχυρός απ’ έξω μπορέσει να το σταματήσει. Αυτοί πυροβολούν, πυροβολείς κι εσύ.

Τι συμβαίνει; Δεν μπορείς να το πιστέψεις. Δεν μπορείς να πιστέψεις ότι κάποιος μπορεί να σε σκοτώσει επειδή είσαι Αμερικανός κι εγώ Καναδός. Για κανέναν άλλο λόγο. Εγώ είμαι Κροάτης και αυτοί είναι Σέρβοι».

 

Περίμενε να φανεί

Ο χαμός του Ντράζεν Πέτροβιτς ήταν νωπός. Το αίμα του ακόμη πότιζε την άσφαλτο. Οι δυο τους είχαν αποχαιρετιστεί λίγες ώρες πριν. Η περιγραφή του Ράτζα είναι ανατριχιαστική. «Τρεις ώρες μετά ήμουν ήδη στο κρεβάτι, όταν η μητέρα μου με ξύπνησε. Ήταν 2 το πρωί. Μου είπε ‘ο Ντραζεν σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα’.

Η μητέρα είναι ένας χαρακτήρας που πανικοβάλλεται εύκολα και είχε λάβει ένα τηλεφώνημα από ένα φίλο που είναι επίσης το ίδιο. Τα έβαλα δίπλα-δίπλα και σκέφτηκα πως είναι ένα λάθος. Γύρισα πλευρό για να κοιμηθώ ξανά.

Το άγνωστο video game για τον Ντράζεν

Σκέφτηκα όμως ότι ήταν κάτι πολύ σοβαρό. Πήγα στην κουζίνα και έκανα ένα τηλεφώνημα. Όταν άκουσα τα νέα ξανά, τα πόδια μου εξασθένισαν και σχεδόν έπεσα από την καρέκλα. Ακόμη και τώρα δεν πιστεύω ότι ο Ντράζεν είναι νεκρός. Κάθε φορά περιμένω να φανεί».

Θα ήθελε να ήταν ψέμα, δεν ήταν. Επειδή όμως ο Ντίνο Ράτζα δεν έζησε ποτέ με αυταπάτες, γρήγορα έγινε αυτό που θα ήθελε απ’ αυτόν ο Ντράζεν: ένα από τα κορυφαία 4άρια του ΝΒΑ. Με 19.7 πόντους και 9.8 ριμπάουντ στην τρίτη και καλύτερη σεζόν της ανοδικής πορείας του.

Προτού ένα πρόβλημα στο γόνατο τού επιτρέψει να παίξει μόνο 25 ματς την επόμενη και ο Ρικ Πιτίνο με τους έτερους ιθύνοντες των Σέλτικς τον… στείλουν στον Παναθηναϊκό.