Στέλιος Κυριακίδης: Ο αθλητής των 7.000.000 πεινασμένων Ελλήνων

Μάνος Ανδρουλάκης 10 Δεκ, 2017

«Ο αθλητισμός είναι η συστηματική σωματική καλλιέργεια και δράση με συγκεκριμένο τρόπο, ειδική μεθοδολογία και παιδαγωγική με σκοπό την ύψιστη σωματική απόδοση, ως επίδοση σε αθλητικούς αγώνες, στο αθλητικό και κοινωνικό γίγνεσθαι».

Όσοι προσπαθούν να προσωποποιήσουν το παραπάνω λήμμα της Βικιπαίδεια, τότε υπάρχει ένα ονοματεπώνυμο που αντιπροσωπεύει κάθε λέξη του. Ένα ονοματεπώνυμο που έβγαλε 1.000.000 Έλληνες στους δρόμους, που αποτέλεσε την αιτία για να φωταγωγηθεί ξανά η Ακρόπολη, έπειτα από τη «μαύρη» περίοδο της κατοχής…

Ο Στέλιος Κυριακίδης ήταν ένας αθλητής που λάτρευε ένα ατομικό αγώνισμα, τον Μαραθώνιο, όμως κάθε άλλο παρά ατομιστής ήταν. Τουναντίον, ζήτησε από τον Αμερικανό πρόεδρο Χάρι Τρούμαν να βοηθήσει τους 7.000.000 πεινασμένους από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εμφύλιο συμπατριώτες του.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 30 ετών από τον θάνατό του στις 10 Δεκεμβρίου 1987, το Sport-Retro.gr υπενθυμίζει στους παλιούς και μαθαίνει στους νεότερους την Ιστορία ενός δρομέα που έκανε γνωστό το μέγεθος του ελληνικού προβλήματος στις ΗΠΑ και συνέβαλε όσο ελάχιστοι στην καταπολέμησή του.

Γεννημένος στις 4 Μαΐου 1910 από φτωχή αγροτική οικογένεια στην Πάφο, ο «αληθινός γιος του Φειδιππίδη», όπως τον αποκάλεσαν 36 χρόνια αργότερα τα Μέσα Ενημέρωσης των ΗΠΑ, άρχισε το τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων στη Λεμεσό από πολύ μικρή ηλικία.

Εν έτει 1924, ο έφηβος Κυριακίδης παράτησε το σχολείο, ενώ το 1934 μετακόμισε στο Χαλάνδρι της Αττικής, όπου έπιασε δουλειά στην Ηλεκτρική Εταιρεία (σ.σ. πρόγονος της ΔΕΗ). Συγκεκριμένα, πήγαινε σε σπίτια και μέτραγε τα ρολόγια, προκειμένου να βγάλει το χαρτζιλίκι του.

Παράλληλα, ο νεαρός Κύπριος εντάχθηκε στα μητρώα του Παναθηναϊκού, προκειμένου να προπονείται και να λαμβάνει μέρος σε αγώνες που δεν συμμετείχαν κυπριακές ομάδες.

Η πρώτη επίσημη εμφάνισή του με τα χρώματα του «τριφυλλιού» πραγματοποιήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1934 σε αθλητικούς αγώνες στην Πάτρα, όπου μάλιστα τερμάτισε πρώτος στα 10.000μ. με χρόνο 38’51’’.

Να σημειωθεί ότι από το 1930 ο γιος του Γιάννη και της Ελένης Κυριακίδη ήταν εγγεγραμμένος και στον Γυμναστικό Σύλλογο Ολύμπια Λεμεσού, ωστόσο δεν είναι γνωστό το διάστημα που συνυπήρξε μέλος των δύο ομάδων.

Όταν κατέρριψε την επί σειρά δεκαετιών πανελλήνια επίδοση στον Μαραθώνιο, ο προηγούμενος ρέκορντμαν Σπύρος Λούης φέρεται να του είπε: «Παιδί μου Στέλιο, να τρέχεις πάντα, γιατί εμείς οι Έλληνες γεννηθήκαμε για να τρέχουμε. Μόνο έτσι καταφέραμε να ζήσουμε τόσους αιώνες».

Αυτό έκανε ο νεαρός αθλητής του Παναθηναϊκού. Μόνο που… παραποίησε λίγο τα λεγόμενα του θρυλικού νερουλά από το Μαρούσι. Οι Έλληνες γεννιούνται για να τρέχουν, όμως, όπως αποδείχθηκε, ο Κυριακίδης έτρεχε για τους Έλληνες.

Πριν από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Κύπριος δρομέας κατέκτησε 4 χρυσά μετάλλια στα 5.000μ. του Πανελληνίου Πρωταθλήματος (1934, 1936, 1937, 1938), άλλα τόσα στα 10.000μ. τις ίδιες χρονιές, καθώς και 3 στον Μαραθώνιο (1933, 1934, 1936).

Εκτός των συνόρων, ο Κυριακίδης κατέκτησε 4 χρυσά μετάλλια σε Μαραθωνίους Βαλκανικών Αγώνων (1934, 1936, 1937, 1939) και άλλα 2 στα 10.000μ. (1934, 1936), ενώ διακρίσεις κατέγραψε και σε Παγκύπρια Πρωταθλήματα, Ελληνο-Αιγυπτιακούς Αγώνες κ.τ.λ.

Αξίζει να αναφερθεί ότι στους Βαλκανικούς Αγώνες του 1934, στο Ζάγκρεμπ, οι διοργανωτές ζήτησαν να ακυρωθούν οι νίκες του στον Μαραθώνιο και τα 10.000μ., διότι ως Κύπριος είχε αγγλική υπηκοότητα.

Η ένσταση των Γιουγκοσλάβων δεν έγινε δεκτή ως εκπρόθεσμη, αλλά αποτέλεσε το έναυσμα για να αμφισβητηθεί το δικαίωμα συμμετοχής του Κυριακίδη με την Ελλάδα και, πράγματι, την επόμενη χρονιά δεν ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη.

Γλύτωσε την εκτέλεση λόγω Ολυμπιακών Αγώνων

Ο Στέλιος Κυριακίδης δεν θα είχε πετύχει την πιο ξεχωριστή διάκριση της καριέρας του, εκείνη που τον έκανε Αθάνατο, αν δεν λάμβανε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936.

Η 11^η θέση στο Βερολίνο ήταν απλά ένα τιμητικό πλασάρισμα. Η ταυτότητα και η κάρτα διαπίστευσης για τη συμμετοχή, όμως, του έσωσαν τη ζωή περίπου επτά χρόνια αργότερα.

Συγκεκριμένα, το 1943 συνελήφθη από κατοχικές δυνάμεις στο Χαλάνδρι μαζί με άλλους 49 πατριώτες εξαιτίας του φόνου ενός Γερμανού στρατιώτη.

Όλοι εκτελέστηκαν εκτός από τον Κυριακίδη, αφού ο αξιωματικός υπηρεσίας ήταν μαραθωνοδρόμος και τον άφησε ελεύθερο, όταν βρήκε στο πορτοφόλι του τα παραπάνω έγγραφα.

Αναφορικά με τη «μαύρη» τριετία 1941-1944, ο επιτυχημένος δρομέας πέρασε δύσκολα, όπως μαρτυρά το γεγονός ότι το γαμήλιο δώρο του στην Ιφιγένεια ήταν μισό καρβέλι ψωμί. Μαζί της απέκτησε τρία παιδιά: την Ελένη, τη Μαίρη και τον Δημήτρη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μαρτυρία του μοναδικού γιου της οικογένειας: «Μια φορά, όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στο σπίτι μας, βρήκαν ένα άλμπουμ με φωτογραφίες από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου.

Στην πρώτη σελίδα ήταν ο Χίτλερ. «Χάιλ Χίτλερ», είπαν και εξαφανίστηκαν. Έτσι εδόθη εντολή να μην πηγαίνει κανείς στο σπίτι του Κυριακίδη.

Από τότε ο πατέρας μου έκρυβε στο υπόγειό μας τους συμμάχους που έπεφταν με τα αλεξίπτωτα και έφευγαν αργότερα στην Αίγυπτο».

Ο θρίαμβος του «κοκκαλιάρη Έλληνα»

Ο Κυριακίδης είχε συμμετάσχει στον Μαραθώνιο της Βοστώνης του 1930, ωστόσο υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει εξαιτίας των καινούργιων αθλητικών υποδημάτων που του είχαν χαρίσει Έλληνες ομογενείς και τα οποία τον πλήγωσαν στα πέλματα.

Έκτοτε, γνώρισε αρκετές διακρίσεις σε μεγάλες αποστάσεις, ουδέποτε όμως σκέφτηκε να δοκιμάσει ξανά την τύχη του σε αυτό το τεράστιο γεγονός.

Σε ηλικία 36 ετών, ήτοι το 1946, ο Κύπριος δρομέας δέχθηκε πρόσκληση από τους διοργανωτές για να λάβει μέρος στον 50ό Διεθνή Μαραθώνιο της Βοστώνης. Η Ιφιγένεια χαρακτήρισε «τρελό» τον υποσιτισμένο από τις πολυετείς κακουχίες σύζυγό της, αλλά εκείνος είχε πάρει την απόφασή του. Δεν πτοήθηκε ούτε όταν λιποθύμησε από την εξάντληση σε κάποια από τις προπονήσεις του.

Με τη βοήθεια ενός γνωστού του πρόξενου απέκτησε βίζα, την οποία είχαν δικαίωμα να εξασφαλίσουν μόνον όσοι ήταν Αμερικανοί υπήκοοι, ενώ για να ταξιδέψει αεροπορικώς πούλησε την ηλεκτρική κουζίνα και το ραδιόφωνό τους!

Επιπλέον, ο Κυριακίδης έλαβε επιταγή 1.000 δολαρίων από την Ηλεκτρική Εταιρεία και λόγω της συναισθηματικής του φόρτισης ξέχασε να ευχαριστήσει τα στελέχη της. Αντίθετα με τον πρόγονο της ΔΕΗ, η τράπεζα αρνήθηκε να του δώσει συνάλλαγμα κι εκείνος ξέσπασε: «Τρέχω για την Ελλάδα από το 1933. Αγωνίζομαι για τη γαλανόλευκη. Δεν είμαι κανένας τυχοδιώκτης».

Στις 4 Απριλίου 1946 απογειώθηκε με προορισμό το Παρίσι και εν συνεχεία τις ΗΠΑ, ενώ όταν έφτασε είπε την ιστορική φράση: «Ήρθα να τρέξω για 7.000.000 πεινασμένους Έλληνες». Το ‘πε και το ‘κανε.

Βέβαια, οι γιατροί που τον εξέτασαν του συνέστησαν να μην αγωνιστεί, υπό τον φόβο ότι θα καταρρεύσει από την εξάντληση. Μάλιστα, την ημέρα του Μαραθωνίου υπέγραψε υπεύθυνη δήλωση, μέσω της οποίας αναλάμβανε εξ ολοκλήρου την ευθύνη για την υγεία του.

Ο «κοκκαλιάρης Έλληνας», όπως αποκαλείτο αρχικά από τις αμερικανικές εφημερίδες, κατάφερε να πάρει πέντε κιλά εντός λίγων ημερών χάρη στον ομογενή μάγειρα του ξενοδοχείου που διέμενε και, πλέον, ήταν έτοιμος για τον μεγάλο αγώνα της 20ής Απριλίου.

Οι κύριοι διεκδικητές της νίκης ήταν ο Τζόνι Κέλι από τις ΗΠΑ (2 χρυσά, 7 ασημένια) και ο Ζεράρ Κοτέ από τον Καναδά (4 χρυσά).

Τα γεγονότα

-Ο Κυριακίδης ζήτησε από την Επιτροπή να αγωνιστεί με τον αριθμό 7 (σ.σ. τυχερός αριθμός στην Αρχαία Ελλάδα), αλλά τελικά έτρεξε με το 77

-Πριν από την έναρξη ένας ομογενής του έδωσε ένα διπλωμένο χαρτάκι, το οποίο στη μία πλευρά έγραφε «Ή ταν ή επί τας» και στην άλλη «Νενικήκαμεν»

-Δεν σπατάλησε δυνάμεις από την αρχή, αλλά επιτάχυνε από τα μισά της διαδρομής των 42.195μ.

-Είχε βάλει σαν «σημάδια» διάφορα κτίρια, τοποθεσίες ή τα παντελονάκια των συναθλητών του

-Κοιτούσε μόνο μπροστά

-Ένας ομογενής του προσέφερε ένα πορτοκάλι και τον χτύπησε ενθαρρυντικά στην πλάτη, αλλά μπερδεύτηκε στα πόδια του και τον έκανε να χάσει ρυθμό

-Ένας άλλος ομογενής τον ενημέρωσε: «Καλά πας, Στέλιο! Έστω δεύτερος»

-Ένας Αμερικανός δημοσιογράφος, ο οποίος παρακολουθούσε τον αγώνα με αυτοκίνητο, τον… έσπρωξε: «Ο Κέλι ‘έσπασε’, είναι ώρα να φύγεις»

-Ο Κυριακίδης προσπέρασε τον Κέλι στο 40ό χιλιόμετρο

-Ένας ηλικιωμένος Έλληνας του έδωσε καρδιά: «Για την Ελλάδα Στέλιο μου! Για τα παιδιά σου!»

-Ο Στέλιος Κυριακίδης ένωσε όλες τις παραπάνω φωνές και την ώρα που έφτασε πρώτος στον τερματισμό κραύγασε: «For Greece!»

Ναι, ήταν αλήθεια! Αυτός ο καχεκτικός, ο υποσιτισμένος, ο ταλαιπωρημένος 36χρονος Έλληνας κατέγραψε τον, τότε, καλύτερο χρόνο (2.29:27) Ευρωπαίου δρομέα στη Βοστώνη. Όχι, μόνο δεν κατέρρευσε, αλλά τερμάτισε πρώτος και σκόρπισε ρίγη συγκίνησης στα εκατομμύρια των πεινασμένων συμπατριωτών του.

«Ναι, άλλη δουλειά δεν είχαν οι πολύπαθοι συμπατριώτες του από τη συγκίνηση για έναν αγώνα δρόμου», θα μπορούσαν να πουν οι κακές γλώσσες της… τωρινής εποχής.

Η απάντηση δόθηκε από τους Έλληνες της τότε εποχής στις 23 Μαΐου 1946, όταν περίπου 1.000.000 ξεχύθηκαν στους δρόμους για να υποδεχθούν τον Κυριακίδη.

Πάντα, όταν η ασιτία, τα λογής βάσανα, οι κακουχίες, οι πόλεμοι, η «μπότα» του ισχυρού κ.τ.λ. τσακίζουν την ανθρώπινη σάρκα, οι ψυχές αναζητούν ένα μέσο για να πιαστούν, να κάνουν διάλογο, να αγκαλιαστούν, να τραγουδήσουν…

Οκτώ ολόκληρες ώρες διήρκεσε η επιστροφή του Κυριακίδη από το αεροδρόμιο μέχρι την οικία του στη Φιλοθέη, ενώ στο ενδιάμεσο πραγματοποιήθηκε επίσημη τελετή στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και προς τιμήν του φωταγωγήθηκε για πρώτη φορά η Ακρόπολη από την κατοχή.

«Εγώ έτρεχα για τον εαυτό μου κι αυτός για μια ολόκληρη πατρίδα!»

«Ενίκησα με δεύτερον τον Κέλι και τρίτον τον Κοτέ. Αγών σκληρός. Ευτυχής διότι ενίκησα», ήταν το τηλεγράφημα του θριαμβευτή στην Ηλεκτρική Υπηρεσία.

O δημοσιογράφος Άρθουρ Ντάφεϊ της «Boston Sunday Post» έγραψε την επόμενη ημέρα: «Έχω ξαναδεί πολλούς αθλητές να κλαίνε είτε από χαρά για το θρίαμβό τους είτε από λύπη για την ήττα τους. Αυτός ο Αθηναίος με τα ευγενή αισθήματα δάκρυσε αληθινά, με δάκρυα που έβγαιναν μέσα από τη δυνατή ελληνική καρδιά του.

Μια καρδιά που δεν τον πρόδωσε στα 26 μίλια που διένυσε, αλλά που κόντεψε να σπάσει όταν έφτασε στο τέρμα, τόσο από περηφάνια για τη νίκη του όσο και από θλίψη για τις κακουχίες που περνούσε η πατρίδα του».

«Μετά τον αγώνα είπε ότι θα έδινε και τη ζωή του αν χρειαζόταν για τη νίκη. Διότι, θα το έκανε για τους δικούς του ανθρώπους.

Ένιωθε υποχρεωμένος να δώσει τον καλύτερό του εαυτό, σε μία προσπάθεια να ενισχύσει τους συμπατριώτες του», ανέφερε ο Μπιλ Κάνιγχαμ της «Boston Herald».

Ο Χάρι Τρούμαν προσκάλεσε στον Λευκό Οίκο τόσο τον Κυριακίδη όσο και τον Τζον Κέλι, τον κορυφαίο δρομέα του περασμένου αιώνα κατά το μηνιαίο περιοδικό «Runner’s World».

Ο 36χρονος δρομέας άδραξε την ευκαιρία για να ζητήσει από τον Αμερικανό πρόεδρο να ενισχύσει τους εξαθλιωμένους συμπατριώτες του. Ο ίδιος, μάλιστα, παρέμεινε επί τούτου για περίπου έναν μήνα στις ΗΠΑ.

Το ποσό που κατάφερε να συγκεντρώσει έφτασε τα 250.000 δολάρια, η οικογένεια Λιβανού έστειλε δύο πλοία με είδη πρώτης ανάγκης (τρόφιμα, ρούχα, φάρμακα), ενώ τον Μάιο του 1947 τέθηκε σε εφαρμογή εσπευσμένη οικονομική βοήθεια 400.000 δολαρίων από τις ΗΠΑ πριν από το Σχέδιο Μάρσαλ, η οποία ονομάστηκε «πακέτο Κυριακίδη».

Ο Στέλιος Κυριακίδης δεν ήταν πια ο «κοκκαλιάρης Έλληνας», αλλά ο «αληθινός γιος του Φειδιππίδη», ενώ οι Αμερικανοί του προσέφεραν χρήματα για να… προαχθεί σε επαγγελματίας αθλητής και το Χόλιγουντ του έκανε πρόταση για να γίνει ηθοποιός.

«Για μένα τίποτα. Μόνο για την Ελλάδα. Σας παρακαλώ, μην ξεχάσετε τη χώρα μου», απάντησε σαν άλλος Οδυσσέας Ελύτης, ο οποίος 13 χρόνια αργότερα θα έγραφε «μη παρακαλώ σας μη λησμονάτε τη χώρα μου» στο παμμέγιστο «Άξιον Εστί».

«Πώς θα μπορούσα να κερδίσω ποτέ έναν τέτοιον αθλητή; Εγώ έτρεχα για τον εαυτό μου κι αυτός για μια ολόκληρη πατρίδα», είπε με συγκινητική ειλικρίνεια ο Τζόνι Κέλι, όταν ρωτήθηκε γιατί δεν κατάφερε να αναδειχθεί νικητής.