Ο Βαντίμ Τίστσενκο δεν έγινε ποτέ γνωστός εκτός συνόρων της Σοβιετικής Ένωσης, δεν ήταν καλά καλά γνωστός εντός της πατρίδας του. Ντροπαλός από μικρός, απέφευγε τις δηλώσεις, παρότι επί τέσσερις δεκαετίες απασχολήθηκε σε ένα άθλημα που προσελκύει τα φώτα της δημοσιότητας.
Οι αντιθέσεις του, γενικότερα, ήταν μεγάλες: έπαιρνε τίτλους και μετάλλια χωρίς να αγωνιστεί, έπαιζε παρότι ήταν τραυματίας, ήταν προπονητής αλλά πάντα ήθελε ρόλο βοηθού. Σε ηλικία 52 ετών, αυτές οι αντιθέσεις διακόπηκαν πρόωρα λόγω ενός θρόμβου.
Σαν σήμερα, στις 14 Δεκεμβρίου 2015, ο τότε αθλητικός διευθυντής της Ντνιέπρ άφησε την τελευταία πνοή σε μικρή ηλικία, ωστόσο πρόλαβε να αποκτήσει τον τίτλο του “θρύλου” του συλλόγου.
Τον έδιωξαν από το σχολείο
Γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1963, στο Γκόροντοκ του Λβιβ. Το ποδόσφαιρο έγινε η ζωή του από μικρή ηλικία και ανάγκασε τους προπονητές στο σχολείο να τον προσέχουν περισσότερο. Σε ηλικία 12 ετών πήγε στο Λβιβ για να φοιτήσει στο αθλητικό σχολείο της πόλης, όπου μαζί του υπήρχαν κι άλλοι μαθητές που λίγα χρόνια μετά θα αγωνίζονταν στο πρωτάθλημα της ΕΣΣΔ.
Οι περισσότεροι αντιμετώπιζαν τον Τίστσενκο “ως… Βραζιλιάνο, ως έναν εξωγήινο από άλλον πλανήτη”, όπως εξηγεί ο Μπόγκνταν Σαμαρντάκ, ο οποίος μετέπειτα έκανε 15χρονη καριέρα στο επαγγελματικό ποδόσφαιρο.
Παρά τις ικανότητές του ως ποδοσφαιριστής, ο Τίστσενκο δεν είχε τις ίδιες διακρίσεις ως μαθητής, με συνέπεια οι βαθμοί του να είναι άσχημοι.
Οι ιθύνοντες του σχολείου αποφάσισαν να τον διώξουν, αλλά όταν τον συνάντησαν τυχαία έξι μήνες αργότερα σε ένα ποδοσφαιρικό τουρνουά, δεν μπορούσαν να πιστέψουν στα μάτια τους, βλέποντας ένα παιδί κατά 20 πόντους ψηλότερο.
Σε μία χώρα και μία εποχή όπου η φυσική ρώμη έμοιαζε απαραίτητο προσόν για κάθε επάγγελμα, ο Τίστσενκο πληρούσε τις προϋποθέσεις πλέον για να επιστρέψει στο αθλητικό σχολείο του Λβιβ και να αποφοιτήσει από εκεί.
Όταν διαφάνηκε ότι δεν θα τα κατάφερνε με τα μαθήματα, σταμάτησε τόσο ο ίδιος όσο και οι καθηγητές του να τον πιέζουν, ποντάροντας στην καριέρα ποδοσφαιριστή που ξεδιπλωνόταν μπροστά του.
Έκοψε το παπούτσι του για να παίξει
Σε ηλικία 17 ετών εντάχθηκε στην Νίβα της Βίνιτσα, στη 2η κατηγορία του πρωταθλήματος. Μέσα σε δύο χρόνια έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της ενδεκάδας, ως ασπίδα της άμυνας, ένας σύγχρονος αμυντικός μέσος που κατείχε όλα τα μυστικά της θέσης όσον αφορά στον ανασταλτικό τομέα, αλλά μπορούσε να προωθήσει και ο ίδιος την μπάλα, να έχει ακρίβεια στις μεταβιβάσεις του, ακόμα και να σουτάρει από μακριά για να δοκιμάσει την τύχη του.
Η παρουσία του στην ομάδα ήταν τόσο σημαντική, που όταν κάποια στιγμή έσπασε ένα δάχτυλο ποδιού, ο συμπαίκτης του Πάσα Κασάνοβ δεν του άφησε περιθώριο απουσίας: “Του είπα ‘Βαντίμ, κάνε κάτι, πρέπει να παίξεις’ και αυτός τι έκανε; Στο σημείο που βρισκόταν το μπανταρισμένο δάχτυλο, έκοψε το παπούτσι του και έπαιξε έτσι”.
Προσπαθούσε να εκδιωχθεί από τον Λομπανόβσκι
Η 3η θέση του 1983 έφερε τον Τίστσενκο στα μπλοκάκια διαφόρων ανθρώπων άλλων ομάδων, ωστόσο το προβάδισμα σε τέτοιες περιπτώσεις είχε πάντοτε η Ντινάμο Κιέβου. Με συνοπτικές διαδικασίες, ο 20χρονος μετακόμισε στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας για τη δεύτερη ομάδα του συλλόγου, η οποία προσέφερε το πάτημα σε όλους τους ποδοσφαιριστές που ήθελαν κάποια στιγμή να παίξουν στη μεγάλη ομάδα.
Ο Βαλερί Λομπανόβσκι ήταν αμείλικτος και με τη δεύτερη ομάδα. Επέβαλε το ίδιο “στρατιωτικό καθεστώς”, είχε ίδιας έντασης προπονήσεις, ήταν το ίδιο απαιτητικός. “Πρέπει να κοιμηθούμε, αλλά δεν μπορώ, τρέμω”, έλεγε ο Τίστσενκο μετά από τις προπονήσεις, τις οποίες δεν άντεχε, παρά τα όσα είχε δείξει μέχρι εκείνο το σημείο ως ποδοσφαιριστής.
“Πώς να προπονηθώ εδώ; Με τον Όλεγκ Μπλαχίν και τον Λέονιντ Μπούριακ; Ποιος είμαι εγώ;”, διερωτήθηκε ο πάντοτε συνεσταλμένος Τίστσενκο.
Ο Λομπανόβσκι σχεδίαζε να τον “ψήσει” τα επόμενα χρόνια για τη βασική ενδεκάδα της πρώτης ομάδας, ωστόσο ο Τίστσενκο δεν το γνώριζε και γι’ αυτό έκανε απέλπιδες προσπάθειες για να… εκδιωχθεί από τον αυστηρό προπονητή της ομάδας.
Πήγαινε στις προπονήσεις με κανονικά παπούτσια, αντί για τα ποδοσφαιρικά, αλλά ο λάτρης της “σιδηράς πειθαρχίας” Λομπανόβσκι το ανεχόταν, για χάρη του ταλέντου του.
Όταν του προσέφερε συμβόλαιο, ο Τίστσενκο το αρνήθηκε. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η Ντινάμο δεν επέστρεφε, αλλά ο Τίστσενκο ήταν ξεχωριστή περίπτωση και ο Λομπανόβσκι επιχείρησε “δέκα φορές” να τον πείσει να παραμείνει στο Κίεβο.
Μάταια, έστω κι αν βρέθηκε μια μέση λύση. Να αγωνιστεί στην ΣΚΑ Καρπάτι, την ομάδα του στρατού των Καρπαθίων που έδρευε στο Λβιβ, ώστε να πραγματοποιεί παράλληλα τη στρατιωτική θητεία του, και όταν εκπλήρωνε τις υποχρεώσεις, να συζητούσαν ξανά.
Από τον στρατό στον… Προτάσοβ
Στα δύο χρόνια που έμεινε στη ΣΚΑ Καρπάτι κατέγραψε 77 συμμετοχές και 11 τέρματα στη 2η κατηγορία. Όταν πέρασαν τα δύο χρόνια της θητείας του, όμως, δεν γύρισε στην Ντινάμο, αλλά πήρε μεταγραφή στην Ντνιέπρ, προς έκπληξη των συμπαικτών του, που δεν περίμεναν ότι θα έφευγε.
Εκείνη την εποχή, οι παίκτες της ΣΚΑ Καρπάτι έπαιρναν βαθμούς στον στρατό και αναγκάζονταν να κάνουν ακόμα πέντε χρόνια θητείας, με συνέπεια να μην μπορούν να φύγουν.
Γι’ αυτόν τον λόγο, υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι οι άνθρωποι της Ντνιέπρ κίνησαν “γη και ουρανό” με κάθε μέσο για να αποκτήσουν τον Τίστσενκο το 1987. Στις όχθες του Δνείπερου προσαρμόστηκε άμεσα και με παίκτες όπως ο Όλεγκ Προτάσοβ και Γκέναντι Λιτόβτσενκο, κατάφερε να ενταχθεί στη “μηχανή” της ομάδας και να βοηθήσει τα μέγιστα στην άνοδο εννέα θέσεων από το προηγούμενο έτος και στην κατάληψη της 2ης θέσης στο πρωτάθλημα, τρεις πόντους πίσω από τη Σπαρτάκ.
Την επόμενη χρονιά, η Ντνιέπρ βελτίωσε τη θέση της και επέστρεψε στην κορυφή της χώρας, μετά από το 1983 και το πρώτο πρωτάθλημα της ιστορίας της.
Οι Λιτόβτσενκο και Προτάσοβ είχαν μετακινηθεί στην Ντινάμο, η οποία όμως τερμάτισε στη 2η θέση. Σε αυτήν την τεράστια επιτυχία, πρωτεργάτης ήταν ο προπονητής Γεβγκέν Κουτσερέβσκι και ο επιθετικός Γεβγκέν Σάκχοβ (πατέρας του ομώνυμου παίκτη του ΠΑΟΚ), που αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ της σεζόν με 16 γκολ, αλλά όχι ο Τίστσενκο, ο οποίος δέχθηκε το πρώτο μεγάλο πλήγμα της μοίρας.
Ρήξη χιαστού και υποτροπή στο νοσοκομείο
Στις 12 Μαρτίου 1988, σε έναν αγώνα απέναντι στη Μέταλιστ στην αρχή της σεζόν, ένας αντίπαλος έπεσε πάνω στο πόδι στήριξης και του διέλυσε το γόνατο. Ο τραυματισμός ήταν τόσο σοβαρός, που χρειάστηκε να νοσηλευτεί στο νοσοκομείο.
Η εγχείριση για την αποκατάσταση του χιαστού και του μηνίσκου πέτυχε και ήδη είχε αρχίσει η μακρά πορεία της αποκατάστασης, όταν κάποια στιγμή, προσπάθησε να πάει στην τουαλέτα του νοσοκομείου, γλίστρησε και έκοψε ξανά τους συνδέσμους του.
Η δεύτερη εγχείριση και τα τεράστια ψυχικά αποθέματά του τον έφεραν πάλι σε αγωνιστικούς χώρους, αν και ακόμα και οι συμπαίκτες του πίστευαν ότι θα εγκατέλειπε το ποδόσφαιρο μετά από τον τόσο σοβαρό τραυματισμό του.
Πήρε χρυσό μετάλλιο κόντρα στον Ρομάριο
Ο Λομπανόβσκι, πάντως, τον πίστευε και γι’ αυτό το 1987 άρχισε να τον καλεί στην εθνική ΕΣΣΔ και να του δίνει τα πρώτα λεπτά συμμετοχής. Μεγαλύτερο χρόνο, πάντως, πήρε από τον Ανατόλι Μπίσοβετς στην ολυμπιακή ομάδα της χώρας, η οποία έκανε προσπάθεια να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988 στη Σεούλ, μία σημαδιακή διοργάνωση μετά από το ανατολικό μποϊκοτάζ του Λος Άντζελες τέσσερα χρόνια νωρίτερα.
Ο τραυματισμός του τον έθεσε νοκ άουτ από το Euro 1988, στο οποίο η εξαιρετική Σοβιετική Ένωση της εποχής, στην τελευταία παρουσία της ως τέτοια σε Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, έφτασε μέχρι τον τελικό, αλλά λύγισε απέναντι στην εξίσου καταπληκτική Ολλανδία του Μάρκο φαν Μπάστεν, με ένα από τα καλύτερα τέρματα στην ιστορία.
Η “φουρνιά” εκείνης της ΕΣΣΔ ήταν φανταστική και γι’ αυτό κατάφερε να πάει ένα “σκαλί” πιο ψηλά στη Νότια Κορέα λίγο αργότερα.
Η Σοβιετική Ένωση κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο, σε μία διοργάνωση που συμμετείχαν ονόματα όπως ο Μάουρο Τασότι, ο Τσίρο Φεράρα, ο Αντρέα Καρνεβάλε, ο Τζιανλούκα Παλιούκα, ο Γιούργκεν Κλίνσμαν, το Τόμας Χάσλερ, ο Καρλ Χάιντς Ρίντλε, ο Ρασίντ Γεκινί, ο Ντράγκαν Στόικοβιτς, ο Ρέφικ Σαμπανάτζοβιτς, ο Τόνι Σαβέβσκι, ο Ντάβορ Σούκερ, ο Καλούσα Μπουάλια και οι Βραζιλιάνοι που έφτασαν στον τελικό με ένα ρόστερ το οποίο ουσιαστικά έξι χρόνια αργότερα θα κατακτούσε το Παγκόσμιο Κύπελλο των ΗΠΑ.
Η “σελεσάο” προηγήθηκε με το τέρμα του πρώτου σκόρερ της διοργάνωσης, Ρομάριο, ισοφαρίστηκε από τον δεύτερο σκόρερ, Ίγκορ Ντομπροβόλσκι και στην παράταση, ο μετέπειτα επιθετικός του Ολυμπιακού, Γιούρι Σάβιτσεβ, έκανε την ανατροπή κι έδωσε το χρυσό μετάλλιο στην πατρίδα του. Ένα μετάλλιο που κατέκτησε και ο Τίστσενκο, ο οποίος ταξίδεψε στη Νότια Κορέα ως μέλος της αποστολής, αλλά δεν αγωνίστηκε καθόλου, αφού δεν ήταν ακόμη έτοιμος.
Πρόλαβε Ντνίπρο και ουκρανικό πρωτάθλημα
Το 1989 είχε αφήσει πίσω του τη σεζόν που πανηγύρισε δύο κορυφαίες διακρίσεις στις οποίες δεν συμμετείχε και για πρώτη φορά βοήθησε την ομάδα του σε έναν τίτλο. Η Ντνιέπρ, η οποία έγινε ο πρώτος επαγγελματικός σύλλογος της χώρας εκείνη τη χρονιά, κατέκτησε το κύπελλο, επικρατώντας στον τελικό της Τορπέντο με 1-0.
Στο πρωτάθλημα τερμάτισε στη 2η θέση, δύο βαθμούς πίσω από τη Σπαρτάκ. Καλή ήταν η πορεία της και στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, όπου έφτασε μέχρι τα προημιτελικά, αλλά αποκλείστηκε με δύο ήττες από τη μετέπειτα φιναλίστ Μπενφίκα.
Οι μετοχές του Τίστσενκο ανέβαιναν και το 1990 επέστρεψε στην εθνική Σοβιετικής Ένωσης και ήταν υποψήφιος ακόμα και για το ταξίδι στην Ιταλία για το Παγκόσμιο Κύπελλο, την τελευταία εμφάνιση της ενωμένης ΕΣΣΔ σε μεγάλη διοργάνωση, όμως ο Λομπανόβσκι δεν τον επέλεξε.
Παρ’ όλα αυτά, πήρε το περιβραχιόνιο του αρχηγού της Ντνιέπρ για τα τελευταία δύο χρόνια του στην ομάδα και μάλιστα αγωνίστηκε στο πρώτο πρωτάθλημα Ουκρανίας το 1992, τερματίζοντας στην 3η θέση.
Ο Τίστσενκο πρόλαβε τη μετονομασία της ομάδας στο ουκρανικό Ντνίπρο, μετά από τη διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης, πρόλαβε τη δημιουργία του ουκρανικού πρωταθλήματος, αλλά δεν είχε προλάβει να βγάλει χρήματα από το ποδόσφαιρο, παρότι έδωσε τα πάντα.
“Εσείς είστε νέοι, εγώ δεν ξέρω εάν θα έχω την ευκαιρία να παίξω αλλού”, δήλωνε στους συμπαίκτες του, όταν τον ρωτούσαν γιατί ήθελε να φύγει, παρά την άρδην αλλαγή σκηνικού στην περιοχή και την ύπαρξη νέων δεδομένων.
Οι τρομακτικοί τραυματισμοί
Επόμενος σταθμός της καριέρας του, ένας απρόσμενος προορισμός, το Ισραήλ. Ο Τίστσενκο υπέγραψε στη Χαποέλ Χάιφα, ωστόσο κάθε αγώνας ήταν ένα μαρτύριο γι’ αυτόν. “Κρατούσα πάγο στο πόδι μισή ώρα πριν από τον αγώνα, το έδενα και έβγαινα στον αγωνιστικό χώρο. Σταματούσα να κουτσαίνω, έμενα σιωπηλός, αν και το ένιωθα. Μετά από το παιχνίδι, όταν φτάναμε στο ξενοδοχείο, ξανά ένας κουβάς πάγος, ξανά το πόδι με αφόρητους πόνους που έπρεπε να καταστείλω”.
Αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε για δύο σεζόν, ωστόσο ο Ουκρανός μέσος κατάφερε να αγωνιστεί σε περισσότερους από 50 αγώνες. Το 1994, όμως, όταν πήγε στο νοσοκομείο για ακόμα μία εγχείριση, οι Ισραηλινοί γιατροί δεν πίστευαν αυτό που αντίκρισαν. “Οι ποδοσφαιριστές μας δεν θα έβγαιναν στον αγωνιστικό χώρο με τέτοια προβλήματα κι εσύ έπαιζες για δύο χρόνια έτσι”, του έλεγαν.
“Οι Ισραηλινοί δεν ήξεραν τι μπορούσε να κάνει ο Τίστσενκο”, συνεχίζει ο πρώην συμπαίκτης του στην Ντνίπρο, Βλάντιμιρ Γκορίλοβ, αποκαλύπτοντας μία… ιδιαίτερη ιστορία: “Είχε πρόβλημα με τις αιμορροΐδες του, αλλά έπρεπε να παίξει. Τι σκαρφίστηκε; Πριν βγει στο γήπεδο, ο Βαντίμ δεν έβαζε χαντζαπλάστ, αλλά κολλητική ταινία στα πρησμένα σημεία και πήγαινε στον αγώνα. Ένας τύπος με τρομερή αυτοθυσία”.
Στα 31 του, οι τραυματισμοί τον νίκησαν. Ο Τίστσενκο αποφάσισε να βάλει τέλος στην καριέρα του ως ποδοσφαιριστής, για να μπορέσει να αποκαταστήσει όλα τα προβλήματα υγείας που είχε αποκτήσει. Όταν κρέμασε τα “παπούτσια” του, μεταξύ άλλων υποβλήθηκε σε επέμβαση αντικατάστασης ισχύος και αρθροπλαστική γονάτου, προβλήματα με τα οποία αγωνιζόταν στο Ισραήλ!
Έγινε βοηθός, παρότι προπονητής
Παρέμεινε στο ποδόσφαιρο και το 1996 άρχισε να εργάζεται ως βοηθός του Βιάτσεσλαβ Γκρόζνι στην Ντνίπρο, ρόλο που κατείχε με μικρά διαλείμματα μέχρι το 2011. Δύο φορές ανέλαβε υπηρεσιακός προπονητής, αλλά δεν έκανε ποτέ τη μόνιμη μετάβαση.
“Ακόμα και τότε ήταν αρχηγός και προπονητής. Ηγείτο της ομάδας. Το λαβωμένο γόνατό του δεν τον απέτρεπε από το να μπει στη μάχη”, δήλωνε ο τερματοφύλακας της Ντνίπρο, Νικολάι Μεντίν.
“Μετά, ως βοηθός, έκανε όλη τη σκληρή δουλειά. Κατέστρωνε τα σχέδια της προπόνησης, μοίραζε το φορτίο, ενώ ο (σ.σ. πρώτος προπονητής) Γεβγκέν Κουτσερέβσκι ήταν υπεύθυνος για τη στρατηγική και τις τακτικές. Είχαν έναν όμορφο συνδυασμό”.
Ο Γκορίλοβ εντοπίζει την απροθυμία του να γίνει πρώτος προπονητής στην “έλλειψη πάθους. Θα άναβε ένα τσιγάρο και θα καθόταν σιωπηλά να επεξεργαστεί τις πληροφορίες, σε μία εποχή που έπρεπε να αφήνεσαι ελεύθερος. Είμαι βέβαιος ότι είχε τη βάση να γίνει μεγάλος προπονητής, αλλά μου έλεγε ‘Βλάντιμιρ, καταλαβαίνω ότι η θέση του πρώτου προπονητή είναι σημαντική, αλλά δεν την αντέχω'”.
“Έφυγε” ο Τίστσενκο, καταστράφηκε η Ντνίπρο
Από το 2011, ανέλαβε αθλητικός διευθυντής και επέβλεψε την πορεία της ομάδας μέχρι τον τελικό του Europa League το 2014-2015, όταν οι Ουκρανοί ηττήθηκαν με 2-3 από τη Σεβίλλη σε έναν συναρπαστικό αγώνα στη Βαρσοβία. Ο πόλεμος, όμως, είχε “ξεσπιτώσει” τον σύλλογο που έδινε τους εντός έδρας αγώνες του στο Κίεβο και είχε αρχίσει να προκαλεί σοβαρή οικονομική ζημιά.
Το έργο του έγινε πολύ πιο δύσκολο, ενώ συνέχιζε να παραμελεί την υγεία του, για χάρη της ομάδας. Για δύο μήνες τον χειμώνα του 2015 υπέφερε από πνευμονία. Στις 14 Δεκεμβρίου, ένας θρόμβος τον πήρε μακριά από την επί 27 χρόνια σύζυγό του, Σβιτλάνα, την 27χρονη κόρη του Κατερίνα και τον 18χρονο γιο του Σεργκέι.
Δίχως τον Τίστσενκο στον σύλλογο, η Ντνίπρο πήρε έναν κατήφορο δίχως τέλος και μετά από αφαίρεση 24 βαθμών λόγω οικονομικών ζητημάτων, η σεζόν 2017-2018 τη βρίσκει στην 3η τη τάξει κατηγορία του ουκρανικού πρωταθλήματος, για πρώτη φορά στην ιστορία της…
Ποδόσφαιρο
Πορτοκαλί και άλλα