A’ Εθνική: Η ημέρα που άρχισαν όλα

Ball EpoqueReplay... by Χρήστος Σωτηρακόπουλος

Χρήστος Σωτηρακόπουλος 25 Οκτ, 2017

Η επέτειος της πρεμιέρας της 1ης αγωνιστικής της Α’ Εθνικής στις 25 Οκτωβρίου 1959 δίνει αφορμή για τη διενέργεια έρευνας, αναφορικά με την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια της ΕΠΟ για να διεξαχθεί η διοργάνωση σε σταθερή βάση, όπως στο εξωτερικό.

Η ιστοσελίδα επιχειρεί μία ακόμη βουτιά στον χρόνο και σας μεταφέρει όλο το σκηνικό σχετικά με το πώς πάρθηκε η απόφαση για τη δημιουργία του πρώτου πρωταθλήματος.

Ο Χρήστος Σωτηρακόπουλος, σε μία ειδική συνεργασία με το Sport-Retro.gr, δίνει το παρασκήνιο για το πως φτάσαμε στην ιστορική αυτή στιγμή, πως κάποτε οι τρεις μεγάλοι του κέντρου συνασπίστηκαν με το περιβόητο ΠΟΚ και πως η άφιξη του ΠΡΟ-ΠΟ στη ζωή των Ελλήνων άλλαξε τα πάντα.

Οι Κινέζοι λένε πως ακόμα και για τη μεγαλύτερη πορεία πρέπει να γίνει το πρώτο βήμα. Από τις 14 Νοεμβρίου του 1926, όταν και ιδρύθηκε η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, μέχρι τις 10 Οκτωβρίου του 1959, ημερομηνία που αποφασίστηκε η θεσμοθέτηση της Α’ Εθνικής κατηγορίας με την κατάργηση των τοπικών πρωταθλημάτων, η διαδρομή ήταν γεμάτη εντάσεις, αντεγκλήσεις και, φυσικά, αρκετή ίντριγκα.

Τα τοπικά πρωταθλήματα αποτελούσαν την προκριματική φάση για τη διεκδίκηση του πανελληνίου τίτλου ή είχαν το δικό τους αυτόνομο ενδιαφέρον σε κάθε ποδοσφαιρική περίοδο, αλλά όπως και να το κάνουμε δεν αντικατόπτριζε την πλήρη εικόνα.

Μέχρι να φθάσουμε στον Οκτώβριο του 1959 και στην απόφαση για το πρώτο στην ουσία, πρωτάθλημα της Α’ Εθνικής κατηγορίας, συνέβησαν πολλά.

Το κουβάρι της ιστορίας αρχίζει να ξετυλίγεται από το 1928, όταν στο ελληνικό ποδόσφαιρο άρχισε σφοδρή σύγκρουση των διοικήσεων του Παναθηναϊκού και του Ολυμπιακού που συνέπλεαν στην τακτική τους, με τη νεοσύστατη διοίκηση της ΕΠΟ, η οποία είχε ιδρυθεί στις 14 Νοεμβρίου του 1926.

Ως προγραμματική προτεραιότητα της, η ΕΠΟ είχε τη σύσταση ενός πανελλήνιου ποδοσφαιρικού πρωταθλήματος. Παρά τις απειλές για παραδειγματική τιμωρία, τους δύο «αιώνιους» ακολούθησε η ΑΕΚ, που έκρινε σωστό να συμμαχήσει μαζί τους, με αποτέλεσμα, μαζί με τον Παναθηναϊκό, να αποβληθεί σε πρώτη φάση από το πρωτάθλημα της Αθήνας και ο Ολυμπιακός από το πρωτάθλημα του Πειραιά!

Από τότε χρονολογείται και η ίδρυση του περίφημου ΠΟΚ, το οποίο ενεργώντας ως ανεξάρτητη ποδοσφαιρική αρχή, αποφάσισε να δίνουν οι τρεις αντάρτες μεταξύ τους αγώνες και το πρώτο βήμα ήταν να προχωρήσουν στη διοργάνωση του περίφημου Τριεθνούς Κυπέλλου Πάσχα με τη συμμετοχή ξένων ομάδων.

Η απάντηση της ΕΠΟ ήταν η διοργάνωση του πρώτου στην ουσία πανελληνίου πρωταθλήματος της Α’ Εθνικής, που χωρίς τους τρεις μεγάλους του ποδοσφαίρου μας κατέληξε σε… φιάσκο. Πάντως έγινε κανονικά και ανέδειξε τον πρώτο πρωταθλητή Ελλάδος, τον Άρη, ο οποίος εξελίχθηκε σε μία από τις μεγάλες δυνάμεις του εγχώριου ποδοσφαίρου, μέχρι και τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ‘50.

Τα πράγματα ομαλοποιήθηκαν στη συνέχεια, χωρίς ωστόσο να θεσμοθετηθεί η Α’ Εθνική κατηγορία. Επόμενος σταθμός είναι το 1930, με την ΕΠΟ στις 14 Δεκεμβρίου να αποφασίζει να διακόψει τα τοπικά πρωταθλήματα που ήταν σε εξέλιξη, προκειμένου να ψηφίσει στην ουσία, για πρώτη φορά από την ίδρυσή της, τον θεσμό της Α’ Εθνικής.

Συμμετοχή σε αυτήν αποφασίστηκε να έχουν οι 8 κατά τεκμήριο ισχυρότεροι σύλλογοι της χώρας, που από τις εφημερίδες της εποχής «βαφτίστηκαν» ως… εθνικοκατηγοριακοί. Ήταν οι Παναθηναϊκός, ΑΕΚ, Απόλλων (από την Αθήνα), Ολυμπιακός, Εθνικός (από τον Πειραιά) και ΠΑΟΚ, Άρης, Ηρακλής από τη Θεσσαλονίκη.

Πλην των τριών αστικών κέντρων, το ποδόσφαιρο εκείνη την εποχή δεν ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο στην ελληνική περιφέρεια και αν εξαιρεθούν οι ομάδες του Βόλου (Νίκη-Ολυμπιακός) και μερικά χρονιά αργότερα οι εκπρόσωποι της Ανατολικής Μακεδονίας, οι υπόλοιπες επαρχιακές ομάδες δεν μπορούσαν καν να κοντράρουν ομάδες από την Α’ Εθνική.

Το πρώτο πανελλήνιο πρωτάθλημα ξεκίνησε στις αρχές Φεβρουαρίου και ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο με πρωταθλητή τον Ολυμπιακό, ο οποίος σε 14 αγώνες τερμάτισε πρώτος, με απολογισμό 11 νικών, 2 ισοπαλιών και μόλις 1 ήττας.

Ο συγκεκριμένος θεσμός, προπομπός της «επίσημης» Α’ Εθνικής, συνεχίστηκε για τα επόμενα έξι χρόνια, με τη μόνη διαφορά ότι το σύστημα διαφοροποιήθηκε από την περίοδο 1932-33 και οι 8 ομάδες χωρίστηκαν σε 2 ομίλους, έναν της Αθήνας και έναν της Θεσσαλονίκης, προκειμένου να αποφεύγονται οι δαπανηρές για την εποχή μετακινήσεις.

Στην τελική φάση για τη διεκδίκηση του τίτλου συμμετείχαν οι δύο πρώτες ομάδες από τον όμιλο του κέντρου και ο πρωταθλητής Θεσσαλονίκης.

Την περίοδο 1934-35 η ΕΠΟ καθυστέρησε να προκηρύξει την έναρξη του πρωταθλήματος, το οποίο δεν… πρόλαβε να ολοκληρωθεί και την επόμενη σεζόν διεξήχθη η τελευταία διοργάνωση με τον θεσμό της Α’ Εθνικής μέχρι το 1960. Ο Ολυμπιακός, τότε, στέφεται πρωταθλητής Ελλάδας.

Νέες διαβουλεύσεις, ατέρμονες συζητήσεις και παρασκηνιακές διεργασίες λαμβάνουν χώρα από την επόμενη περίοδο, με την Ελλάδα να έχει στο μεταξύ εισέλθει στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά.

Στην ουσία παρατηρήθηκε για μια ακόμα φορά το φαινόμενο της ιστορικής κόντρας Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού, με τους «ερυθρόλευκους» να τάσσονται υπέρ της διεξαγωγής πανελληνίου πρωταθλήματος και τους «πράσινους» να επιθυμούν την επιστροφή στα τοπικά πρωταθλήματα τα οποία ξαναζωντάνεψαν.

Στην ΕΠΣ Αθηνών πάλεψαν για τον τίτλο Παναθηναϊκός, ΑΕΚ, Απόλλων, Αστέρας, Δάφνη, Γουδί, στην ΕΠΣ Πειραιώς Ολυμπιακός, Εθνικός, Άρης Νίκαιας, Θησέας και στη Θεσσαλονίκη ΠΑΟΚ, Άρης και Ηρακλής.

Από την περίοδο 1938-39 και πάλι το σύστημα του πρωταθλήματος αλλάζει, αφού μετά το πέρας των τοπικών πρωταθλημάτων ο πανελλήνιος τίτλος αποφασίστηκε να κρίνεται σε διπλές συναντήσεις, μεταξύ των πρωταθλητών Βορρά και Νότου.

Μετά τον πόλεμο και συγκεκριμένα το 1946 επανήλθε το αίτημα της ΕΠΟ για διεξαγωγή πανελληνίου πρωταθλήματος. Στο τέλος της περιόδου 1946-47, της πρώτης μεταπολεμικής με ολοκληρωμένη ποδοσφαιρική δραστηριότητα, ένα μίνι πρωτάθλημα με τη συμμετοχή των πρωταθλητών Αθήνας (ΑΕΚ), Πειραιά (Ολυμπιακού) και Θεσσαλονίκης (Άρη) έγινε με τις ευλογίες της ομοσπονδίας και ολοκληρώθηκε με την κατάθεση του τελευταίου τίτλου πρωταθλήματος στην Ιστορία των «κίτρινων» της Θεσσαλονίκης.

Με αρκετές παραλλαγές στο σύστημα και τη στελέχωση προχώρησε η ιστορία μέχρι και τη θεσμοθέτηση της Εθνικής κατηγορίας. Η κατάσταση, βεβαίως, ήταν ρευστή και σε καμία περίπτωση δεν υπήρχε συνέπεια.

Την περίοδο 1949-50, για παράδειγμα, δεν διοργανώθηκε τελική φάση για την ανάδειξη πρωταθλητή Ελλάδας, γιατί καθυστέρησαν να ολοκληρωθούν τα τοπικά! Την περίοδο 1951-52 καταγράφηκε το ίδιο σκηνικό με την αιτιολογία της προετοιμασίας της Εθνικής ομάδας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι.

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, ήρθε η περίοδος 1953-54, από την οποία αρχίζει και η αντίστροφη μέτρηση για τη θεσμοθέτηση της Α’ Εθνικής. Εκτός όλων των άλλων, αποφασίζεται η διεύρυνση της τελικής φάσης για την ανάδειξη του πρωταθλητή Ελλάδας με 6 ομάδες και κυρίως η συμμετοχή μετά από πολλά χρόνια δύο εκπροσώπων του επαρχιακού ποδοσφαίρου, που ήταν η Νίκη Βόλου και η Παναχαϊκή, οι οποίες κατέλαβαν τις τελευταίες θέσεις της βαθμολογίας.

Ο τελευταίος μεγάλος σταθμός μέχρι τη θεσμοθέτηση της Α’ Εθνικής ήταν η περίοδος 1956-57, που στην ουσία αποτέλεσε πρόβα τζενεράλε 10 δέκα ομάδες στην τελική φάση του πρωταθλήματος, στο οποίο βεβαίως η συμμετοχή εξακολουθούσε να κρίνεται από τα τοπικά πρωταθλήματα και την προκριματική φάση που αφορούσε κυρίως τις ομάδες της επαρχίας. Αξιοσημείωτη στην τελική φάση η απουσία της ΑΕΚ, που είχε τερματίσει 4η στο πρωτάθλημα της Αθήνας, καθώς και η πρώτη εμφάνιση της Δόξας Δράμας.

Η τελική ώθηση δόθηκε την 1η Μαρτίου του 1959 με την πρώτη εμφάνιση του ποδοσφαιρικού στοιχήματος μέσω της καθιέρωσης του ΠΡΟ-ΠΟ και της ίδρυσης του ΟΠΑΠ.

Η απόφαση ήταν μονόδρομος, αφού οι ομάδες με τα τοπικά πρωταθλήματα και στη συνέχεια με την τελική φάση έφθαναν να δίνουν μαζί με το Κύπελλο κατά μέσο όρο 50 αγώνες τον χρόνο για να διεκδικήσουν τους εγχώριους τίτλους.

Η Γενική Συνέλευση της ΕΠΟ επανέφερε το θεσμό της Εθνικής κατηγορίας στις 10 Οκτωβρίου του 1959 και αποφάσισε ταυτόχρονα τη σύσταση της Α’ και της Β’ Εθνικής.

Στο πρώτο πρωτάθλημα συμμετείχαν 16 ομάδες και μαζί με τις παραδοσιακές δυνάμεις του ποδοσφαίρου μας (Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός, ΑΕΚ, ΠΑΟΚ, Άρης, Ηρακλής, Απόλλων, Πανιώνιος, Εθνικός) στην αφετηρία στάθηκαν και η Δόξα Δράμας, η Προοδευτική, η Καλαμαριά, ο Παναιγιάλειος, ο Παγκορινθιακός, ο Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης και η ΑΕ Νίκαιας, προπομπός του σημερινού Ιωνικού.

Το πρωτάθλημα άρχιζε μερικές εβδομάδες αργότερα και στην πρεμιέρα του έσκασε η πρώτη βόμβα, αφού ο Παγκορινθιακός νίκησε 1-0 τον επί εξαετία πρωταθλητή Ολυμπιακό.

Στο τέλος της πρώτης σεζόν σε ένα δραματικό φινάλε, ο Παναθηναϊκός ισοβάθμησε με την ΑΕΚ και ο τίτλος κρίθηκε σε μπαράζ, όπου οι «πράσινοι» επικράτησαν 2-1.

Αντί επιλόγου, ιδού όσα έγιναν την 1η αγωνιστική στην Ιστορία της Α’ Εθνικής: